Егер үш ай ішінде бір жеке тұлғаның картасына 100 және одан да көп адамнан аударым келіп түссе онда әлгі кісінің кәсіпкерлік қызметінің бар-жоғы тексеріледі. Яғни ақша аударымдарын жүзеге асыратын ұйымдар мен банктер жеке кәсіпкер ретінде тіркелмеген қазақстандықтардың аударымдары туралы мәліметтерді кірістер комитетіне жолдайды.
Еске салсақ, 2021 жылдың қарашасында Сенат мобильді аударымдарды қадағалайтын Салық кодексіне енгізілген түзетуді мақұлдаған еді. Түзетудің мақсаты – тауарлар мен қызметтер үшін жасалған төлем кезінде жеке тұлғалар алып отырған кірістерді көлеңкеден шығару. Сол үшін арнайы «мобильді төлем» деп аталатын түсінік енгізілетіні де хабарланған.
Алайда бұл бұйрықтың көпшілік тарапынан қолдау табуы да, таппауы да екіталай. Таппайтын себебі – азаматтардың басым бөлігінің Kaspi Gold жүйесін қолданатыны жасырын емес. Бұл ретте басқа банк қосымшаларының үлес салмағы Kaspi-мен теңдесе алмайды. Ал қолдауға тұрарлық тұсы – қазынадан қашатын қаншама қаржының орны толады.
«Аударым бойынша нақты регламент керек. Мәселен, қандай да бір қайырымдылыққа, баланың еміне ақша жинау керек болады. Не болмаса отбасылық іс-шаралар кезінде де туысқандар бір-біріне бірнеше рет қаржы аударады. Ондай кезде де аударым саны 100-ден асып кетуі әбден мүмкін. Мысалы, маған ағам үш ай бойы 100-ден астам аударым жасады делік. Бір күні 500 теңге, келесі күні 1000 теңге деген сияқты. Жүйе менің ағамды «әртүрлі» адам деп тани ма? Меніңше, бұл әлі жетілмеген, шикі жоба» деп жазады Сәбина Ізбасарова.
Ал Әділ Акуев есімді желі қолданушысының жазуынша, банктерде онсыз да белгілі бір шот үзінді көшірмелері бар. «Онда қажетті реквизитпен бірге төлемдер анық көрінеді. Есеп берудің арнайы формасын ойлап табудың қажеті қанша? Бұл жағдайда банктер ақпарат қуалап, өзінің еңбек және қаржылық ресурстарын текке шығын етеді», дейді ол.
Қалай болған күнде де Салық кодексіне тиісті өзгерістер енгізілетін секілді. Банктер мен қаржылық ұйымдар сұранымды алған күннен бастап 20 жұмыс күні ішінде азаматтардың ақша аударымдары бойынша деректерді ұсынуға міндетті.
Бұл мәселе 2019 жылдан бері айтыла бастады. Былтыр жыл соңында тым қатты талқыланды. Қаржы министрлігі бастамаға былай түсініктеме берді: «Заң «Атамекен» ҰКП, Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығы және екінші деңгейлі банктермен бірлесіп жасалды. Ол кәсіпкерлік мақсаттағы мобильді төлемдерді жеке тұлғалар аударымынан айыруға мүмкіндік береді. Кәсіпкерлер дәп бұрынғыдай мобильді төлем алғаннан кейін тұтынушыға кассалық чек ұсынуы керек. Мобильді төлемдерге қатысты талап 2022 жылдың
1 наурызынан бастап күшіне енеді. Кәсіпкерлік қызмет белгісі бар мобильді төлемдер бойынша деректермен алмасу 2025 жылдан басталады».
1 наурыздан бастап күшіне енетін заң аясында «мобильді төлем» түсінігін енгізу; мобильді төлемдер арқылы тауарлар мен қызметтерді төлеу кезінде онлайн бақылау-кассалық машиналарды пайдалануды заңдастыру; кәсіпкерлерді бизнес жүргізу үшін жеке шоттарды пайдалануға міндеттеу, яғни мобильді аударымдарды жеке және бизнес деп бөлу; банктерді мемлекеттік кірістер органдарына тиісті ақпаратты беруге міндеттеу көзделген.
Салық кодексінің шеңберінде 2025 жылға дейін екінші деңгейдегі банктер мемлекеттік кірістер органдарына мәліметтерді жеке тұлғалардың мынадай санаттары бойынша кезең-кезеңімен беріп отырады.
1-кезең.
2022 жылғы 1 қаңтардан бастап мемлекеттік қызметкерлер мен оларға теңестірілгендер және олардың жұбайлары (зайыптары) бойынша ақпарат беріледі.
2-кезең.
2023 жылғы 1 қаңтардан бастап бюджеттік мекемелердің қызметкерлері және олардың жұбайлары (зайыптары), квазимемлекеттік сектор субъектілерінің қызметкерлері және олардың жұбайлары (зайыптары) бойынша ақпарат беріледі.
3-кезең.
2024 жылғы 1 қаңтардан бастап заңды тұлғалардың басшылары, құрылтайшылары және олардың жұбайлары (зайыптары), дара кәсіпкерлер және олардың жұбайлары (зайыптары) бойынша ақпарат беріледі.
4-кезең.
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап халықтың қалған барлық санаттары бойынша ақпарат беріледі.
2023 жылы екінші деңгейдегі банктер және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар 1-кезеңнің тұлғалары бойынша мәліметтерді ұсынуды жоспарлап отыр.
«Бұйрық жобасы жеке тұлғалардың, адал салық төлеушілердің жеке аударымдарын қозғамайды және салық мониторингін жүргізу кезінде тиімділікті арттыруға, Қазақстан Республикасы заңнамасының нормаларын сақтауға және салық төлеуден жалтарудың алдын алуға бағытталған», деп атап өтті Мемлекеттік кірістер комитеті.
Бұл ретте елімізде 2023 жылға дейін барлық жеке кәсіпкерден салық алуға мораторий жарияланғанын да айта кеткен жөн.
«Салық ставкасы өзгермейді, қосымша салық жүктемесі жоқ. Әңгіме тек ақшаның заңды айналымы туралы ғана болып отыр. Бізде уақытында есепке қойылмаса тағайындалатын әкімшілік айыппұлдар бар. Барлығында бірінші ретте ескерту беріліп, сосын барып айыппұл салынады. Біз тәуекелдерді басқару жүйесін жасаймыз. Мысалы, бір жеке тұлғаға күніне бірнеше жеке тұлғадан аударым келіп түседі және бұл бірнеше айға жалғасады. Осы жағдай салық органдарының назарын аударатын болады», деп түсіндірді Қаржы вице-министрі Марат Сұлтанғазиев.
