Қайсар қыз

Аруна мектеп қабырғасында үздік шәкірт, үлгілі оқушы болды. Білім ошағындағы қоғамдық, мерекелік іс-шаралардың бәрін ұйым­дастырып, өзі жүргізетін. 1985 жылы онжылдықты тәмам­даған соң, Қостанайдағы педагогика институтына келіп, өзі таңдаған тарих мамандығына оқуға түседі. Студенттер жатақ­хана­сында бос орын болмаған­дық­тан, оқуына жақын маңайдағы көпқабатты үйлердің бірінде тұ­ра­тын ерлі-зайыпты кісілердің пә­терінен уақытша бір бөлме жалдап тұруға тура келеді. Алайда 17 жастағы өрімдей жас қыз ол кезде өз тағдырының күрт өзге­ріп, өмірдің қайсарлық пен табан­ды­лықтан өрілген мүлде басқа арнасына түсуіне осы пәтер себеп болатынын білмеген еді.

– Бірде өзім жалдап тұрып жатқан пәтердегі апай үйде болмай қалды. Осыны пайдаланған күйеуі түнгі үш-төрттерде мен жат­қан бөлмеге кіріп, көрпеме қол салып тиісе бастады. Ұйқымнан шо­шып оянып кеттім. Дүлей күш­ке қарсы тұрарлық қауқары жоқ қар­шадай қызбын ғой. Бұл ісі­нің өте ұят екенін айтып ем, сөз өтпеді. Көзіне көзім түсіп кетіп еді, кәдімгі сүзеген бұқаның көзін­дей қызарып, қанталап ке­тіпті. Қорыққанда адамның бо­йын­да үлкен күш пайда болады екен, кеудесінен қатты итеріп жі­беріп едім, шалқалақтап кетті. Осы сәтте басқа бөлмеге қашып барып, есіктің тиегін жауып алдым. Есікті сындырып кірді. Мен тере­зенің алдына жүгіріп барып, енді бір қадам жақындасаңыз, сырт­қа секіріп кетем дегеніме қара­мастан ентелеп келе бергенде, «Бісміллә!» дедім де, екінші қабат­тағы пәтердің терезесін­дегі қос қабат әйнекті күл-пар­ша сын­дырған күйі төменге бір-ақ секірдім, – деді Аруна Рахметоллақызы.

Қаршадай қыздан мұндай көзсіз батырлықты күтпеген қара ниет қасқкөй қайсар қызды ұстап қалмақ болыпты. Бірақ жауызды кеудесінен итерген күйі шалқалай құлаған Аруна бар салмағымен жерге арқасымен түскен. Арын аяқас­ты етпек болған сұмнан қашып, өміріне төніп тұрған қауіп­ті елеместен терезеден секір­ген Аруна ес жиған сәтте екі аяғы­ның жан­сызданып қалғанын бірден сезеді. Кейін дәрігерлерден кеуде омырт­қасының екі жерден сынып, жұлыны зақымданғанын естиді.

– Мүлде жүре алмай қалдым. Сау адам бостан-бос терезеден секірмейді, намысымды, арымды қорғау үшін осындай қадамға бардым. Бірақ денсаулығымнан айырылып қалдым. Алтыншы тамызда құладым, бес ай аурухана төсегінде таңылып жатып, дәрігерлер желтоқсан айының бесінде ғана жатқан күйімде шығарды. Тіпті отыра алмай қал­дым, – деді Аруна.

Осындай қиын кезеңде қоз­ғалуы мұң болып қалған Аруна­ның ата-анасы қасынан табылып, дәрмен-демеу бола білді. Анасы өте сабырлы, парасатты кісі еді. Алланың ісіне болаттай берік болуды үйретті. Әкесі қы­зым аяқтан тұрып кетсін деп үй­дің айналасына түрлі тренажер, жаттығу құралдарын жасап тас­тады. Өзі Арунаны көтеріп шы­ғып, қандай тренажермен қалай жұмыс істеу керек екенін үй­ретіп, жаттықтырушының қыз­метін атқарды. Осылайша, бірте-бірте еңбектеуге, отыруға, аздап жүруге, мүгедек арбасынан түсіп-мінуге үйрене бастады. Мар­құм әжесі, іні-бауырлары мен сің­лілері де кіп-кішкентай бол­са да бәрі жаны қалмай жабы­лып жүріп керегін алып беріп, қол­дарынан келген көмектерін ая­мады. Қызымыздың аяғынан тік тұрып кетуге ем-шипасы тиіп қалар деген үмітпен ата-анасы Қырымға, Қарағандыдағы оңалту орталығына, ТМД аумағындағы басқа да емдеу орталықтарына жыл құрғатпай арқалап апарып жүрді. Тіпті Мәскеудегі академик Н.Бурденко атындағы нейрохирургия институтының профессорын алдыртып ота жасатып та көрді. Өкінішке қарай, профессор жасаған үш ота да қатты зақымданған жұлынға жан бітіре алмады.

– Алғаш бірте-бірте денсау­лығым дұрысталып кететін сияқ­ты болып көрінді. Үйде еңбектеп, аяғымды дәкемен таңып, тұ­рып, жүріп көрмекке тырыстым. Ақы­ры енді ешқашан аяғымнан тұрып кете алмайтыныма көзім жетті. Өзімнің осындай дәрменсіз халімді сезінген сәтте ағыл-тегіл жылағаным есімде, үйдегілер де менімен бірге көз жасына ерік берді. Мұқағали ақынның:

«Өкінбе, өкпелеме, бүгініңе,

Өмір, өмір! Болмайды

 түңілуге,

Мәңгі сені жазбаған сүрінуге,

Қайта тұрып, қақың

бар жүгіруге!»

деп келетін өлеңі бар емес пе, мен де осы күйде іштей мүжіліп отыра берсем, өзіме де, ата-анам мен бауырларыма да ауыр болатынын түсініп, өмірімді жаңаша бастау керек деген шешімге келдім. Мен бүгінгі жетістіктерімнің бәріне әке-шешемнің арқасында қол жеткіздім. Ол кісілердің мейірім-шапағаты болмағанда осы күйімде бүгінге жетер-жетпесім неғайбіл болар еді, – дейді  ата-анасын толқи отырып еске алған Аруна Рахметоллақызы.

Бүгінде Аруна қажет жағдай­­да өздігінен аздап жүріп-тұра алады. Арбаға да өзі мініп-түседі. Тіпті автокөлікті де жүргізеді. Ахмет Байтұрсынұлы атындағы университетті қызыл дипломға бітіріп, магистратураны тәмам­дап алды. Қазір ат үстіндегі азаматтардан кем емес. Таңнан кеш­ке дейін өңірдегі мүмкіндігі шек­теулі жандардың күтімі мен әлеуметтік жағдайын арттыру, денсаулығын жақсартудың қамы­мен жүріп күннің қалай өткенін білмей қалады.

Тағдыр табыстырған арқа сүйер азаматы Дүйсенғали Ос­панов екеуі 2005 жылы «Үміт-Надежда» қоғамдық бірлестігін құрып, бүгінде 200-ден астам зағип жанды қанатының асты­на алып, қамқорлық жасап отыр. Бірлестікке қарасты бейім­деу орталығында тірек-қозға­лыс мүшелері зақымданған зағип­тарға арналған жаттығу залы, әлеуметтік-тұрмыстық қолдау орта­лығы, компьютер сыныбы, қолөнер шеберханасы, ш­ағын тігін цехы, медициналық, психо­ло­гиялық көмек көрсететін ка­би­неттер жұмыс істейді. Орта­лық­та электронды порталды пай­­далануға, SMM дизайнер, компью­терлік бағдарлама, есепші, копи­райтинг сияқты түрлі кәсіпке үйрететін семинар-тренингтер мен курстар жиі өтіп тұрады.

Бірлестік 2020 жылы мүгедек­тігі бар жандарға арналған «Тең қоғам» деп аталатын әлеуметтік қолдау орталығын ашып, қалалық әлеуметтік бағдарламалар және  жұмыспен қамту бөлімімен тығыз байланыста жұмыс істеп жатыр.

– «Тең қоғам» көрсететін қыз­меттердің ішінде Электронды үкімет порталы бойынша жұмыс істеу, ақпараттық, құқықтық, психологиялық көмек көрсете­міз. Жұмыс таба алмай жүрген мүмкіндігі шектеулілерге жұмыс тауып береміз. Енді бір-екі аптадан кейін зағип жандар мен мүгедектігі бар бала тәрбиелеп отырған жалғызбасты аналарды цифрлы сауаттылыққа үйрету курстарын бастайық деп жатырмыз, – деді бірлестік төрағасының орынбасары.

«Үміт-Надежда» бірлестігі үйінен шыға алмайтын мүмкіндігі шектеулі жандарға дәрі-дәрмек, азық-түлік пакеттерін, сондай-ақ мүгедек арбасы, балдақ, таяқ, тіпті жаялық, жөргек сияқты тұр­мысқа қажетті бұйымдарды тегін апарып беріп отырады. Осы­лайша, бірлестік тағдыры ар­баға таңылған жандарға үздіксіз қол­дау көрсетіп келеді.

Ерлі-зайыпты Дүйсенғали Оспанов пен Аруна Жақсығұлова – облыстағы мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған арбадағы бал биі өнерінің негізін қалап, қалыптастырып, дамытқан адамдар. Бұл жерде ең алғаш Қазақ­стан­дағы арба биі мектебінің негізі Қостанай қаласында қалан­ға­нын айта кеткен жөн.

– 2009 жылы «Билейтін арба» деген жобамызды жасап, ол Мәдениет және ақпарат ми­нистрлігінен қолдау тауып, Қазақ­станда ең бірінші фестивальды өткіздік. Алты облыстан бишілер келіп қатысты. Біз осы шарадан кейін, қажетті құжаттардың бәрін жинап, сол кездегі Спорт министрлігі мен Ұлттық паралимпиада комитетіне елімізде арбадағы бал биі сияқты спорт түрін дамыту керек, бұл арбаға таңылған адамдарға аса пайдалы деген мазмұнда хат жаздық. Араға үш-төрт ай салып министрліктен арба биін паралимпиадалық реестрге енгіздік деген жауап алдық, – деді Аруна Рахметоллақызы.

Аруна Жақсығұлова бірінші рет ұйымдастырылған республи­калық фестивальда жеңіс тұғы­ры­нан көрініп, Қазақстанның спорт шебері атағына ие болды. Бүгін­де ол арбадағы спорттық бал биінен екі дүркін респуб­лика чемпионы. Оның жеңіс жолы Италия, Голландия сияқты Еуро­па елдерінде жалғасып, ірі ха­лықаралық жарыстардан жүлделі оралды. Аталған спорт түрімен әлі де белсенді айна­лысып келе жатқан Аруна Рах­метол­лақызының шәкірттері Азия мен Еуропада өткен жарыстар­да лайықты өнер көрсетіп, ел намысын қорғап жүр. Тәжірибелі спортшының айтуынша, бүгінде ірі жарыстарда жүлделі орын алып, өзінің шеберлігін дәлелдеген спортшылар арнайы стипендия алады. Бекітілген жоспар бо­йынша ел ішіндегі, шетелдегі ха­лықаралық кубоктарына барып-келу жағын да толықтай мемлекет қаржыландырады. Бір әттеген-айы, бүгінде биге арналған арбалар өте қымбат, ең арзан дегенінің өзі 1,5 млн теңгеден асып кетеді екен. Би алаңына киіп шығатын костюм­дер де өте қымбат. Жауап­ты жарыстарда жеңіске жету үшін спортшының шеберлігі аздық етеді, оған қоса сапалы арба мініп, жақсы киім киіп, жарқырап шы­ғу керек. Тиісті орындар осы мәсе­леге назар аударып, өмірінің мә­нін спорттан тапқан мүмкіндігі шек­теулі жандардың мүмкіндігін ке­ңей­туге қол ұшын созса, құба-құп.

Аруна Жақсығұлова отбасы-ошақ қасынан да бақытын тап­қан әйел. Құдай қосқан қосағы Дүйсенғали ағай екеуі шаңырақ көтеріп, үй болғалы да биыл, міне, 28 жыл болыпты.

– Алғашқыда тиянақты шешімге келе алмай, ұзақ жүрдік. Екеуміз де арбадағы адамбыз. Екеуміз де елдің алдында жүріп, көптен бұрын сөйлеп үйреніп қалғанбыз. Бұл қалай болады екен деп үш жыл ойландық. Ақыры тәуекелге барып, бас қостық. Қазір Дүйсен «Үміт-Надежда» қоғамдық бірлестігінің төрағасы, мен ол кісінің орынбасарымын. Ол кісінің көп жылдық еңбегі жоғары бағаланып, таяуда ғана Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Шапағат» ме­далін алды. Отбасында, иә жұ­мыста болсын,  мәселенің бәрін үнемі ақылдасып-кеңесіп ше­шеміз. Жалпы, Дүйсен екеуміз бас­таған кез келген істің аяғы баянды болады, – деп жымиды Аруна.

ҚОСТАНАЙ