Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бизнес өкілдерімен кездесуде кәсіпкерлер үшін өте өзекті болып отырған мәселелерді айтты. Соның ішінде аграрлық проблемалар да қалыс қалған жоқ. Қазір ауыл шаруашылығы саласында жағдай біртіндеп жақсарып келе жатыр. Дегенмен шешілмей жатқан түйткілдер де баршылық. Біз оны Үкіметпен бірлесе отырып реттеуге дайынбыз.
Біріншіден, қаржыландырудың қолжетімсіздігі. Фермерлер ақшаға бірден қол жеткізе алмайды. Оған шаруалар кепіл мүлігінің төмен бағалануы, несиелеудің ұзақ мерзімі және аграрлық саладағы қаржыландыру лимитінің бекітілуі. Мысалы, оңтүстік өңірлерде саманнан және қамыстан салынған үй көп. Банктер ондай үйді кепілге алмайды. «Аграрлық несие корпорациясы» жылжымайтын мүліктің нарықтағы құнының 30 пайызын ғана береді, ал ірі қара, ұсақ мал, жылқы сияқты биологиялық активтер өтімділігі төмен кепіл қатарына жатады. Ауылдардың алыс орналасуы да – күрделі проблема. Мәселен, шалғайдағы Нарынқолдан фермерлер несие ресімдеу үшін облыс орталығы Талдықорғанға бірнеше мәрте баруға мәжбүр. Одан бөлек банк қызметкерлері тағы қосымша құжат сұрайды. Оны әкелу үшін фермер тағы бірнеше рет қатынайды. Осындай түйткілді шешу үшін кепілді мүлікке қойылатын талапты қайта қарап, процестерді максималды түрде автоматтандыру керек.
Екінші мәселе, ветеринарияға қатысты. Ауылдық жерлерде мал дәрігерінің жетіспеуі жағдайды қиындатып тұр. Қазір салада 9 мың мал дәрігері жұмыс істейді. Ал шын мәнінде бұдан екі есе көп маман керек.
Үшінші мәселе, суармалы су тапшылығы. Әсіресе, бұл оңтүстік диқандарының бас ауруына айналып тұр. Сарапшылардың бағалауынша, суару кезінде судың жоғалуы 40 пайыздан асады. Себебі, су шаруашылығы инфрақұрылымының (магистралдық және шаруашылық ішілік каналдар, суландыру жүйелері, су қоймалары және т.б.) тозған. Республикадағы суармалы жерлердің 15 пайызында ғана су үнемдеуші технологиялар орнатылған. Оның өзі көп қаражатты қажет етеді. Мысалы, 1 гектар жерді тамшылатып суару үшін 700-800 мың теңге жұмсалады. Бұл қарапайым фермер үшін әжептеуір қаражат.
Судың өнімділігін оңтайландыру және көршілес елдерден су жіберуден тәуелсіздікті қамтамасыз ету, сондай-ақ ауыл шаруашылығы дақылдарының шығымдылығын арттыру мақсатында мемлекет суару жүйелері мен су қоймаларын салу мен қайта құруды күшейтіп, орындалуын ерекше бақылап, суды үнемдейтін технологияларды енгізуге арналған қаражат бөліп, шаруаларды ұзақмерзімді және арзан сумен қамтамасыз ету қажет.
Төртіншіден, саладағы техникалардың 80 пайызға жуығы ескіріп тұр. Көп шаруа тіпті отандық ауылшаруашылық техникасын да ала алмайды. Ал сырттан келген техникаларға утиль алымның енгізілуі ахуалды одан әрі күрделендіріп жіберді. Қазір шаруалар өндірістік қуаты жоғары техникаларды алып келген жағдайда утиль алымды қосқанда 7 млн теңгедей төлейді. Сондай-ақ 12 пайыз көлемінде төленетін қосымша құн салығы тағы бар. Мұның бәрі ауылшаруашылық техникаларын қолжетімсіз етіп тұр. Осы проблемалардың барлығын шешуге, Үкіметпен тізе қосып жұмыс істеп, жедел түрде тиімді орта қалыптастыруға дайынбыз.
Ербол ЕСЕНЕЕВ,
«Атамекен» ҰКП басқарушы директоры
