Коллажды жасаған Зәуреш СМАҒҰЛ, «EQ»
Бір ғана «Павлодар қаласының трамвай басқармасы» акционерлік қоғамында бүгінде 95 жұмыс орны бос тұр. Барлығы дерлік техникалық мамандықтар екенін байқадық. Электрслесарь, кондуктор, трамвай жүргізушісі, тартқыш подстансалардағы кезекші электрмонтер, жол жөндеуші, трактор жүргізуші және тағы басқа мамандық иелері табылмай отыр.
– Соңғы уақытта кондукторлар жұмысқа көп тұрақтамайды. Қазірдің өзінде біздің басқармаға 30-ға жуық кондуктор керек. Алатын жалақылары 130 мың теңге және оған қосымша ай сайын 10-20 пайыз қосымша сыйақы төленеді. Жұмыс кестесі ыңғайлы болғанына қарамастан, бұл мамандыққа келетіндер аз, жастар, тіпті жуығысы жоқ, – дейді трамвай басқармасындағы кадрлар бөлімінің жетекшісі Айжан Әміренова.
Трамвай басқармасы – жолаушыларды тасымалдау бойынша Павлодар қаласындағы жетекші көлік кәсіпорындарының бірі. Күнделікті шамамен 86 трамвай қала көшелеріне шығады. Қазір кондукторлар мен трамвай жүргізушілерінің жетіспеушілігінен жұмыс жүктемесі көбейе түскен. Ал бос орындарға сұранып келіп жатқандар байқалмайды. Кондуктор Айман (нақты аты-жөнін атамауды өтінді) апайдың айтуынша, кәсіпорында еңбекақы аз, соған орай мұнда жұмыс істеуге сұранып келетіндер сирек. Жазда вагон іші қатты ысып қапырық болса, қыста аязды күндері азынап кетеді. Вагондар ішінде үнемі ауысыммен жұмыс істеу денсаулыққа да өз зиянын тигізбей қоймайды.
Кәсіпорын еш жерде жұмыс істемейтін, яғни NEET санатындағы жастарды тарту мақсатында бос жұмыс орындары жәрмеңкелеріне тұрақты қатысады. Алайда жастар мұндай кәсіпке жуығысы келмейді.
Облыстық NEET санатындағы жастармен жұмыс істеу орталығының жетекшісі Жандарбек Қабдраш жас азаматтарға лайықты еңбек орындарын тауып беру мақсатында жыл басынан бері 6 рет бос жұмыс орындары жәрмеңкесі ұйымдастырылғанын айтады. Өңіріміз бойынша 40-50 кәсіпорын қатысып, мыңнан астам вакансияларды ұсыныпты.
– Соңғысы қыркүйек айының басында өткізілді. Қалалық жұмыспен қамту орталығымен бірлескен игі шараға 44 кәсіпорын атсалысып, келушілерге жалпы саны мыңнан аса бос тұрған жұмыс орындары ұсынылды. «Қазақстан алюминийі», «Павлодарэнерго», ERG servis және тағы басқа ірі кәсіпорындар тұрақты қатысып келеді. Осы іс-шаралар нәтижесінде жыл басынан бері 600-ден астам азамат тұрақты еңбек орындарына орналасты. Байқағанымыз, бізге қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі мамандығын тәмамдаған түлектер жиі хабарласады. Олардың саны қазіргі нарықта көп. Ал керісінше кейбір кәсіпорындар техникалық мамандықтар бойынша лайықты жалақыға адам таппай жүр. Біздің өңіріміз өндірісті аймақ болғандықтан, бұл үрдістің көрініс табуы заңдылық деп ойлаймыз, – дейді Жандарбек Қабдраш.
Мұндай теңгерімсіздік орыс және қазақ мектептерінде кейбір пән мұғалімдері бойынша орын алып отырғанын да айтып өтейік. Өңірде математика, орыс тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдері, орыс мектебіндегі ағылшын тілі мұғалімі, орыс тілдегі бастауыш сынып мұғалімдері тапшы. Ал қазақ тіліндегі бастауыш сынып мұғалімдері, қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдері артылып жатыр.
Облыстық білім беру басқармасының басшылығы түлектер педагогикалық мамандықтарды таңдайтын кезде бұл ерекшелікке мән беруді сұрайды. Себебі өзіміздің ұл-қыздарды былай қойғанда, «Серпін» бағдарламасы арқылы оңтүстік өңірлерден келіп оқып, бітірген соң жұмыс таппай жүргендер де баршылық. Келісімге сәйкес олар кемі үш жыл осы аймақта еңбек етіп, грант үшін бөлінген мемлекет қаржысының босқа кетпегенін дәлелдеуі керек. Алайда бос орын болмағандықтан өңірде жұмыссыз отырған «серпіндіктер» де бар. Аймақтың білім және еңбекпен қамту салаларына жауапты мекемелер жергілікті нарықты зерттемей, жастарды оқуға топырлатып қабылдай берген бе дерсіз.
Сөзіміз дәлелді болсын, сонау Қызылорда облысында мектеп бітіріп, «Серпін» бағдарламасына ілесіп Керекуде білім алған Арсен Маханбетов бүгінде өз мамандығына сай жұмыс таппай отыр. Айтуынша, Павлодар педагогикалық университетін (ППУ) былтыр химия мұғалімі бойынша тәмамдапты. Жолдамамен Май ауданының Қаратерек ауылына жіберілгенімен ол жақта толық ставкаға жұмыс болмаған. Амалсыздан өзге елді мекендегі білім ордасынан қосымша жұмыс тауып, екі ауылдың арасында шапқылауға тура келді, дейді ол.
– Менің зайыбым да Павлодар педагогикалық университетін тәмамдаған. Мамандығы – қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі. Қызық болғанда, бұл жақта ол мамандық бойынша сабақ беретін педагогтар мүлде қажет емес екен. Келіншегім екеуіміз көші-қон бағдарламасы бойынша осы өңірде қоныстанып жатырмыз. Былтыр биология пәні мұғалімдігін де қосымша оқып бітіріп алдым. Екі бірдей пәннен ұстаздық ете аламын. Май ауданында толық ставка болмаған соң әрі жолдасым жұмыс таппағаннан кейін Павлодарға көшіп келгенбіз. Міне, оқу жылы басталып кеткеніне қарамастан, екеуіміз де жұмыссыз жүрміз. Тым болмаса «Жастар практикасы» бағдарламасына қатысып, еңбек етейін деп ниет танытып едім, оның өзіне де жарты ставка бұйырмай тұр, – деп қынжылды Арсен.
Жас маман облыс орталығында пәтер жалдап тұратындарын, келіншегі жоғары білімі бар болуына қарамастан супермаркетте сатушының орнында қызмет ететінін жеткізді. Мамандықтарына сәйкес лайықты жұмыс тапса, осы жақта тұрақтап қалуды көздейді.
ППУ-дің тағы бір түлегі Әлия Байқадамова да жұмыссыздар санатын толтырып отырған жастың бірі. Биология мамандығын тәмамдаған ол бүгінде магистратурада оқып жатыр. «Ата-анам үйде отырмай, еңбек ет дейді. Алайда менің дипломыма сай жұмыс жоқ. Былтыр университетті биология пәні бойынша 100-ге жуық түлек бітірген едік. Олардың көбі ауыл-аймақтарға жолдамамен кетті. Бірақ барлығы өз мамандығына сай еңбек етіп жатыр деп айта алмаймын», дейді ол.
Павлодар қалалық жұмыспен қамту бөлімінің мәліметіне сүйенсек, еңбек нарығында жұмысшы мамандықтарына сұраныс жоғары. Инженерлік-техникалық қызметкерлер, техникалық арнайы білімі бар жұмысшы мамандар бағалы саналады. Жұмыс берушілер дайын маманды іздеп табуды емес, жастарды іріктеп мықты кадр етіп тәрбиелеп шығаруға ден қоя бастаған. Кәсіпорындар мұндай мамандарды өсіруге мүдделі, алайда оқу орнын тәмамдаған жастар тәжірибесінің жоқтығына қарамастан бірден басшы лауазымында қызмет етуге сұранады екен. Өңіріміз энергетика саласы бойынша республикада көшбасшы орында екені мәлім. Дей тұрғанмен қуат өндіру саласында да маман тапшылығы айрықша байқалып тұрғанын жасырып қайтеміз. Нағыз білікті мамандар буыны біртіндеп құрмет демалысына шығып, олардың орнын жас кадрлармен толықтыру міндеті тұр. Бірақ жастар отын-энергетика кәсіпорындарында еңбектенуге құлшына қоймайды. Себебі мұнда төленетін еңбекақы мөлшері көбінің көңілінен шықпайтынын айту керек.
Павлодар облысы
