Араб елдерімен алғашқы экономикалық форум

Эр-Рияд қаласында (Сауд Арабиясы) Араб мемлекеттерінің лигасы, Орталық Азия елдері мен Әзербайжан арасында алғашқы экономикалық форум өтті. Қазақстандық делегацияны Сыртқы істер министрі Ерлан Ыдырысов басқарды. Өзінің сөзінде ҚР СІМ-інің бас­шысы Сауд Арабиясы бастама­шылық еткен бұл форум Орталық Азия елдері мен Әзербайжанның араб мемлекеттерімен қаты­нас­тарында жаңа кезең ашады және оның өте жоғары деңгейде өткізілуі елдеріміз бен халықтарымыз үшін өзара тиімді сауда, инвестициялық және мәдени-гуманитарлық ын­тымақтастықты ұлғайтудың жақсы бастамасы болмақ, деп атап өтті. «Біз бұл форумның мүм­кін­діктері зор екеніне сенеміз және қой­ылған міндеттерді іске асыру бой­ынша тығыз жұмыс жасауға дайын екенімізді білдіреміз. Қазақ­станның 2011-2012 жылдары Ислам Ынтымақтастығы Ұйымының Сырт­­қы істер министрлері кеңе­сіне (ИЫҰ СІМК) төрағалығы біз­дің еліміздің араб әлемімен қаты­нас­тарын нығайтуда маңызды фак­тор болды. Төрағалық ету біз­дің мүдделеріміз сәйкес келетін және тиімді өзара іс-қимылдардың алғы­шарттары бар салаларды анықтауға мүмкіндік берді», деді Е.Ыдырысов. Сыртқы саясат ведомствосы­­ның басшысы форум қатысушыларына қазіргі уақытта Қазақстанда Сауд Арабиясы, БАӘ, Мысыр, Қа­тар, Иор­дания, Оман, Ливия, Ливан, Па­лестина елшіліктері жұмыс істей­тіндігі туралы хабар­лады. Өз кезе­гінде, біздің республикамыздың дип­ломатиялық өкілдіктері Сауд Арабиясы, БАӘ, Мысыр, Қатар, Иор­дания, Оман және Ливанда қызмет етуде. «Бұл ретте, біз араб әлемін­дегі өзіміздің дипломатиялық өрісі­мізді одан әрі кеңейтуге ниет­тіміз», деді қазақстандық министр. «Өзара тиімді мүдделердің артуын ескере отырып, біздің ойымызша, келесі оң қадам болашақта БҰҰ өңірлік гуманитарлық хабы­на айналдырғымыз келетін Алматы­дағы резиденциясымен Араб мем­лекеттері лигасының Орталық Азия­дағы өңірлік өкілдігінің ашы­луы болмақ», деп айтып өтті Қа­зақстан СІМ-інің басшысы. Е.Ыдырысовтың сөзінде, сон­дай-ақ, инвестицияларды ынта­лан­дыру мен Еуразиялық эконо­микалық одақ құру, Қазақстанда «жа­сыл» экономиканы дамыту және «Жасыл көпір» өңірлік бағдар­ла­масын іске асыру бойынша алдағы қабылданатын заң­на­ма­лық пакет тұрғысынан, соны­­мен қатар, ЭКСПО-2017 халық­ара­­лық мамандандырылған көр­месіне дайындық тұрғысынан араб елдерімен өзара тиімді ын­тымақ­тастықтың зор әлеуеті атап өтілді. «Болашақтың энергия­сы» көрмесінің тақырыптары жаңар­тылған энергияны пайдалану және «жасыл» экономикаға өту бойынша біздің ынтымақтастығымызды реттеудің бастама нүктесі болуы мүмкін. Тіпті, кейбір араб елдері, мысалы, Біріккен Араб Әмірліктері осы салада айтарлықтай табыстарға қол жеткізді», деді осы орайда Қазақстанның бас дипломаты. Е.Ыдырысов араб мемлекеттері мен Орталық Азия елдері және Әзербайжан арасындағы өзара экспорттың көлемін арттыруға шақырды. «Бұл жерде Бірлескен сауда-өнеркәсіптік палатамен Бір­лескен іскерлер кеңесін құру мүм­кіндіктерін іздеу қызығушылық тудырады. Солтүстік – Оңтүстік, Батыс – Шығыс бағыттары бойын­ша көлік дәліздерін дамыту маңыз­ды рөлге ие», деп атап өтті ми­нистр. Осы жылы Қазақстан – Түрік­мен­с­тан – Иран теміржол торап­­тарын қосудың және араб әле­мі­мен ын­ты­мақтастықты дам­ы­ту үшін жалпы көлік инфра­құры­лы­мын дамытудың зор маңызы атап көрсетілді. Қазақстандық министр өз сө­зінде Палестина-Израиль қақты­ғы­сы, Сириядағы жағдай және т.б. осы сияқты өзекті халықаралық мәсе­ле­лер бойынша Қазақстанның ұстанымын білдірді. Ол, сон­дай-ақ, Араб Магрибі және Таяу Шы­ғыстағы түбегейлі сая­си өзге­ріс­­тер миллиондаған қара­пайым адам­дарға тағдыршешті өзгеріс­терімен қоса, ертеңгі болашаққа деген сенім алып келгендігін көлденең тартты. Е.Ыдырысов әлемдік экономика 2007-2009 жылдардағы дағдарыстан әлі толықтай айыға қоймағанын айтты. Ал елдер үшін алдағы сын-қатер оның жаңадан тұрақсыздануы болуы мүмкін. Климаттың өзгеруі мен демографиялық өсім азық-түлік мәселесінің ушығуына және басқа да проблемаларға әкеліп соқтыруы ықтимал. Осы орайда министр шараға қатысушылардың назарын ИЫҰ жанынан азық-түлік қауіпсіздігі бойынша орган құру туралы Қазақстан бастамасының дер кезділігіне аударды. Осы Ұйымның бірқатар мүшелері бастамаға толық қолдау білдіре отырып, 2013 жылғы желтоқсанда Конакри қаласында (Гвинея Республикасы) өткен ИЫҰ СІМК-нің 40-сессиясы шеңберінде азық-түлік қауіпсіздігі бойынша Ислам ұйымының Жарғысына қол қойды. Е.Ыдырысов іс-шараға қаты­су­шыларды Қазақстанның халық­аралық бастамалары, сон­дай-ақ, еліміздің 2017-2018 жылдары БҰҰ ҚК тұрақты емес мүше­лігіне өз кан­дидатурасын ілгерілеткені және таяу­да өтетін Астана экономика­лық форумы туралы хабардар етті. Ол араб әріптестерінің БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне еліміздің кандидатурасын қолдайтынына және VII АЭФ пен ІІ Дүниежүзілік дағ­дарысқа қарсы конференция жұмыстарына белсенді қаты­са­тынына сенім білдірді. Сөзін қорытындылай келе, ҚР СІМ-нің басшысы Қазақстан Лига­ны елімізбен көпғасырлық байла­ныстары бар араб мемлекеттері бір­лестігінің жетекші ұйымы ретінде қарастыратынын және жан-жақты ынтымақтастықты одан әрі жүйелі дамытуға өзінің қатыстылығын растайтынын атап көрсетті. Іс-шара қорытындысы бойын­ша Эр-Рияд Декларациясы қабыл­данды. Онда форумға мүше елдердің өз араларында байланыстарды жан-жақты дамыту жөніндегі ортақ қағидамен қатар Астанада өтетін ЭКСПО-2017 көрмесіне белсенді қатысуға шақыруымыз, жаһандық ядролық қарусыздану мен таратпаудағы Қазақстан мен Орталық Азияның басқа елдерінің үлесі, сондай-ақ, Қазақстан Прези­денті Н.Назарбаевтың Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезін шақыру туралы бастамасы көрініс тапты. Форумға қатысушылар жаңа көпжақты пішіндегі үнқатысудың институттануына негіз болатын Араб мемлекеттерінің лигасы, Орталық Азия елдері мен Әзер­байжан арасындағы ынтымақтастық пен экономика жөніндегі мемо­ран­думға қол қойды. Форум шеңберінде қазақстандық СІМ басшысы бірқатар елдердің сыртқы істер министрлері – Сауд Арабиясының ханзадасы Сауд әл-Фейсалмен, Қатар СІМ басшысы Халед бен Мұхаммед әл-Атиямен, бахрейндік министр шейх Халид бин Ахмед бин Мохаммед әл-Халифамен, Қырғызстан СІМ басшысы Эрлан Абдылдаевпен, Ливан Сыртқы істер министрі Джебран Бассилмен, омандық ми­нистр Юсуф бин Алави бин Абдулламен, Тунис СІМ басшысы Монги Хамдимен және басқа да әріптестерімен екі­жақты кезде­сулер өткізді. Аталған мемлекеттермен сауда-эконо­микалық ынтымақтастықты кеңей­тудің өзекті мәселелері талқыланды. Сонымен қатар, Е.Ыдырысов Араб мемлекеттері лигасының Бас хатшысы Набиль әл-Арабимен келіссөз жүргізіп, Қазақстан мен осы Ұйым арасындағы ынты­­мақ­тас­тықты нығайтудың келешегін сөз етті. Сәулебек БІРЖАН.