Жемқорлықтың үлкен-кішісі жоқ

Өзінің өмірге келгенінен бергі 20 жыл ішінде Қар­­жы полициясы құқық қор­ғау органы ретінде үлкен даму жо­лын бастан кешірді. Ведом­ство­ның құзыретімен қатар, қыз­мет­керлердің кәсіби деңгейі өсіп, мақсат-міндеттерінің ая­сы кеңейді, күрделене түсті. Бұл орайда өз ойын таратқан Эконо­ми­калық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі (қаржы полициясы) төрағасының орынбасары Марат Ахметжанов осы салада атқарылып жатқан бірқатар мәнді де маңызды істерге тоқталып өтті. Мәселен, 2013 жылы 10 мың­нан астам қылмыс (10 094) тір­келіп, тергелді, ал ағымдағы жы­лы олардың саны шамамен 5 мың­ды (4 616) құрады, деді ол.  Бұл қыл­мыстардың 27 пайызы ауыр және аса ауыр қылмыстар көрі­неді. Барлық қылмыстардың іші­нен, шамамен 65 пайыз (9 596) эко­но­микалық қылмыстардың үле­сінде, 21 пайыз (2 828) – сыбай­лас жемқорлық қылмыстарды құ­райды. 2013-2014 жылдары аяқталған істер бойынша анық­тал­ған жалпы шығынның мөлшері 290 млрд. теңгені құрап, оның 157 млрд. теңгесі тергеу барысында қабылданған шаралардың нәтижесі бойынша қайта өндірілген екен. Ал Агенттік қызметінің бас­ты бағыттарының бірі сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес болып табылады. Өткен жылдан бас­тап бүгінгі күнге дейін әртүрлі деңгейдегі 300-ге жуық басшылар қылмыстық жауапкершілікке тартылды (194 және 105), оның ішінде республикалық деңгейде – 22 (12 және 10) адам, облыстық – 83 (50 және 31), (қалалық – 43 (30 және 13), аудандық – 135 (102 және 51). Мәселен, Ауыл шаруа­шылығы министрінің орынбасары Өміриявке, Білім және ғылым министрінің орынбасары Шаяхметовке, «Қазақстан Ғарыш Сапары» Ұлттық компаниясының президенті Мырзақұловқа, Атырау және Павлодар облыстарының бұрынғы әкімдері Рысқалиев пен Арынға, СҚО әкімінің орынбасары Балахонцевке, Ауыл шаруашылығы министрлігінің Ветеринарлық бақылау мен қадағалау комитетінің бұрынғы төрағасы Жақыпбаевқа және «Казатомпром» мен «Қа­зақ­стан темір жолы» ұлттық компа­нияларының топ менеджерлері мен тағы басқаларға қатысты қозғалған қылмыстық істер кең қоғамдық пікір тудырды. Экономиканың қарқынды даму процесі ведомствоның ал­дында тұрған міндеттерді тұ­рақ­ты түрде күрделендіріп, қызмет­керлердің кәсібилігі мен экономи­калық қылмыстарға қарсы күрес қызметінің тиімділігінің ұдайы өсуін талап етті. Уақыт өте келе жаңадан құрылған Қар­жы полициясы агенттігіне ішкі істер органдарының барлық эконо­ми­калық және қаржылық қылмыс­тарға қарсы күрес жүргізу өкілет­тігі берілді. Осы сәттен бастап қар­жы полициясы мен салық органдары бір-бірінен дербес дамыды. Тәжірибе көрсеткендей, эко­но­микалық және сыбайлас жемқор­лық қылмыстарға қарсы күресте кешенді тәсіл қажет екендігі бел­гілі болды. Бұған 2003 жылдың желтоқсан айында қаржы полициясы органдарына сыбайлас жемқорлық қылмыстарды тергеу функцияларының берілуіне негіз еді. Сөйтіп, 2005 жылдан бастап агенттік тек Президентке тікелей есеп беретін болды. Енді ведомство экономикалық және сыбайлас жемқорлық қылмыстардың анықталуы мен тергелуін қамтамасыз етеді, деді одан әрі ойын сабақтаған М.Ахметжанов. Бүгінгі таңда қаржы полиция­сы – еліміздің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша күрделі мәселелерді шешуге және сыбайлас жемқорлықтың барлық көріністеріне қарсы іс-қимыл жүргізуге қабілетті жоғары кәсіби кадрлық құрамы бар орган. Мемлекетке залал келтірген және үлкен қоғамдық пікірі бар бірталай қылмыстар анықталып, тергелді. Республиканың бюд­жетіне миллиардтаған теңге қай­тарылуда. Мемлекет басшысының Қазақстан халқына арнаған Жол­дауында және басқа да бағдар­ла­ма­лық құжаттарда аталып өтіл­ген тапсырмаларды ескере отырып, агенттік соңғы бірнеше жыл­дан бері ведомствоның стратегиялық бағыттары мен мін­деттерін жетілдіріп және кеңей­тіп келеді. «Ахуалдық орталық» қызметі басталғаннан бері сатып алу негізділігі мен жоспарланатын бағаларды негізсіз көтеру мән-жайларын анықтау мақсатында мемлекеттік органдар сатып алу жоспарларын монитрингтеу арқылы шамамен 5 млрд.теңге бюджет қаражаттарының тиімсіз шығындалуының алды алынды. Сол сияқты кәсіпкерлерді тек­серуді оңтайландыруға бағыт­талған жүйелі іс-шаралар да қа­был­­дануда. Алдын ала жасал­ған талдау құқыққа қайшы әре­кет­тердің нақты белгілері бар екен­дігін көрсеткен жағдайда ғана тексерістер жүргізіледі. Қаржы полициясының бастамасы бойынша мемлекеттік органдармен жүргізілетін тексерістердің саны жылдан-жылға азайып келеді. Егер 2011 жылы 1715 тексеріс жүргізілген болса, 2012 жылы – 1009, ал 2013 жылы олардың саны 340-ты құрады. Сонымен қатар, мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғаларының бизнес ісіне заңсыз араласу фактілерінің жолын кесу жұмысы жүргізілуде. Бұл мәселе бойынша агенттік Ұлттық кәсіпкерлер па­латасымен белсенді өзара іс-қимыл жасайды. Сонымен қатар, жүйелі сыбайлас жемқорлық, жалған кәсіпкерлік, көлеңкелі эконо­микаға қарсы тұру, мемлекеттік сатып алу саласында, кеден және са­лық салаларындағы сыбайлас жем­қорлыққа қарсы күрес жұмысы жандандырыла түсті. Өйткені, жемқорлықтың үлкен, кішісі жоқ. Александр ТАСБОЛАТОВ, «Егемен Қазақстан».