Тың жоба, лайықты бастама

Өнеркәсіптегі өсім

Жалпыұлттық пул шеңберінде биыл құны 2 трлн теңге болатын 160 жоба жүзеге асырылып, 15,7 мың тұрақты жұмыс орны құрылды. Негізгі жобалардың бірі ретінде Атырау облысында қуаттылығы жылына 500 мың тонна полипропилен өндіретін зауытты ерекше атап өтуге болады. Ол бірден аталған өнімді өндіретін әлемдік компаниялардың үздік ондығына енді. Саран индустриялы аймағында жыл сайын 3,5 млн шина шығаруға қауқарлы алғашқы отандық зауыт жұмысын бастады. Оның отандық автомобиль өндірушілердің қажеттіліктерін толығымен жабуға мүмкіндігі жетеді деп күтіліп отыр. Жобаға тартылған инвестиция көлемі 171 млрд теңге.

Сондай-ақ Шымкентте «Оңтүстік» индустриялық аймағы базасында алюминий банкалар мен сусындарға арналған қақпақ түрлерін шығаратын зауыт ашылды. Ол Орталық Азиядағы ең қуатты зауыттардың бірі саналады. Мұнда жылына 500 млн дана өнім шығарылады және ішкі қажеттілікті 65 пайызға жа­­ба­ды. Шығыс Қазақстан облысында май экстракциялық зауыты (жылына 300 мың тонна, өнім 100 пайыз экспортқа жіберіледі), Маңғыстау облысында сорғы штангалары мен муфталар шығаратын зауыт (жылына 650 мың дана өнім шығарылады, ішкі қа­жет­тілікті 78 пайызға жабады) өз жұ­мысын бастады. Жамбыл облысында минералды тыңайтқыштар өндірісі ке­ңейтілді (жылына 1,5 млн тонна). Өндіріс Қазақстанда аталған өнім түрін шығаруды екі есе арттыруға мүмкіндік береді.

Жалпы, 2022 жылғы жаңа жобалар барлығы жобаланған қуаттылығына жеткен кезде олардың жиынтық өнді­ріс көлемі шамамен 1,7 трлн теңгені құрайды, оның ішінде экспорт 1,1 трлн теңге, импортты алмастыру 0,6 трлн теңге.

Сонымен қатар биыл Елішілік құнды­лық­ты және экспортқа бағдар­ланған өнді­рістерді дамытудың 2026 жылға де­йінгі бағдарламасы қабылданды. Оның негізгі мақсаты – ішкі нарықты кейін­нен экспортқа шығарылатын отандық өнді­ріс­тің бәсекеге қабілетті тауарларымен қамтамасыз ету. Жалпы, бағдарлама шең­бе­рінде 761 түрлі тауар шығаруды жолға қою жоспарланып отыр. Бұл болашақта шикі­зат­тық емес экспортты шамамен 15 млрд долларға ұлғайтуға мүмкіндік береді.

 

Агросектордағы оң қадам

2022 жылдың 11 айының қоры­тын­ды­сы бойынша ауыл шаруашылығы саласы ең жоғары өсу қарқынын көрсетті: жалпы өнім көлемі 8,5 пайызға ұлғайып, 8,8 трлн теңгені құрады.

Биыл әлемдік азық-түлік нарығында қалыптасқан құбылмалы жағдайға бай­­ланысты ықтимал тәуекелдерді азай­­ту үшін көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарын қаржыландыру көлемі 2 есеге (110 млрд теңгеден 220 млрд теңгеге дейін) ұлғайтылды. Бұдан бөлек Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша «Жасыл даму» АҚ қаражаты есебінен ауыл шаруашылығы техникасының лизингіне тағы 40 млрд теңге бағытталды. Бұл фер­мерлер үшін ауыл шаруашылығы техникасының қол­жетімділігін едәуір арт­тыруға мүм­кін­дік берді: 1068 бірлік техника, оның ішінде 188 комбайн мен 880 трактор сатып алынды.

Қабылданған шаралардың нәтиже­сін­де соңғы 10 жылда болмаған өнім алынды. Мәселен, астықтың орташа өнімділігі 14,2 центнер/гектар болып, бункерлік салмақта 22,8 млн тонна астық бастырылды, бұл өткен жылмен салыстырғанда 26 пайызға артық. Жиналған астықтың 80 пайыздан астамының сапасы жоғары.

Мемлекеттік қолдаудың нәтижесінде 2022 жылы 214 млрд теңгені құрайтын 227 инвестициялық жоба пайдалануға берілді. Ал жыл соңына дейін олардың санын 237-ге жеткізу жоспарланып отыр. Мемлекет меншігіне 5,2 млн гектар ауылшаруашылық учаскелері қайтарылды, 2023 жылы тағы 5 млн гектарды қайтару көзделген. Сондай-ақ көкөніс қоймаларын салу және жаңғырту жөніндегі кешенді жоспар одан әрі іске асырылды. Оның шеңберінде 2021-2022 жылдары қуаты 201,1 мың тонна болатын қоймалар ашылды.

Айта кетейік, негізгі азық-түлік тауарларымен өзін-өзі толық қамтамасыз ету жөніндегі индикаторларға қол жет­кізу үшін осы жылы елдің Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің 2024 жылға дейінгі жоспары және қант саласын дамытудың бес жылдық кезеңге арналған кешенді жоспары қабылданды. Осының нәтижесінде республикада азық-түлік өндірісі 4,2 пайызға, оның ішінде өсімдік майы 51 пайызға, қант 46 пайызға, жарма 18 пайызға, балық (жаңа ауланған, сал­қындатылған және мұздатылған) 18 пайызға, ұн 11 пайызға, өңделген кү­ріш 5,5 пайызға, шұжық өнімдері 5,4 пайызға, макарон 4,5 пайызға өсті.

 

Көлік-логистика көрсеткіштері

Қазақстанның негізгі экономикалық артықшылықтарының бірі – көлік-логистика әлеуетінің жоғарылығы. Оны одан әрі дамыту үшін 2030 жылға де­йін­гі тиісті тұжырымдама әзір­лен­ді. Құжат аясында жолаушылар мен жүк жеткізу жылдамдығын арттыру, цифрландыру мен зияткерлік басқару жүйе­лерін енгізу, экономикалық жа­ғынан белсенді орталықтар мен елді мекендер арасындағы көлік қаты­нас­тарын дамыту, халықаралық тран­зиттік-көлік дәліздерінің, логисти­ка­лық терминалдардың өткізу қабі­летін арттыру жөніндегі шаралар қарас­ты­рыл­ған.

Күзде ұзындығы 836 шақырым Достық – Мойынты теміржол учаскесінің екінші торабының құрылысы басталды. Бұл – теміржол инфрақұрылымы саласындағы ең ірі жоба. Бұдан басқа бірқатар жоба әзірленіп жатыр: Дарбаза – Мақтаарал (106 шақырым, 2024-2025 жылдар), Бақты – Аягөз (270 шақырым, 2024-2025 жылдар), Алматы айналмалы жолы (73 шақырым, 2023-2024 жылдар).

Ірі инфрақұрылымдық бастамалармен қатар магистралдық теміржол желісін және кірме жолдарды жаңғырту бойынша жос­пар жасалды. Алдағы үш жылда 2 мың шақырымнан астам теміржолға күрделі жөндеу жүргізу жоспарланып отыр.

Халықаралық көлік бағыттарын дамыту шеңберінде Қазақстан Әзербайжан, Түркия және Грузия елдерімен 2022-2027 жылдарға арналған «тар» дәліздерді синхронды жою және Транскаспий ха­лықаралық көлік бағытын нығайту жө­ніндегі бірлескен Жол картасына қол қойды. Бұл тұрғыда мемлекет Ақтау және Құрық порттарының өткізу қабі­летін арттыруды, «контейнерлік хаб» салуды, сондай-ақ сауда флотын 10 жаңа пароммен толықтыруды жоспарлап отыр. Осыған ұқсас іс-шаралар басқа қол қою­шы елдер тарапынан қабылданады деп кү­тілуде.

Сонымен қатар Мемлекет басшы­сының тапсырмасы бойынша «Қазақ­стан теміржолын» ұлттық көлік-логис­ти­калық компанияға трансформация­лау үдерісі басталды. Қазіргі таңда «Қа­зақ­­стан теміржолы» жанынан құ­зы­рет­тілік орталығы құрылды, оның не­гізгі міндеті – жаңа логистикалық өнім­дерді ұйымдастыру және транзиттік жүк ағын­да­рын трансқазақстандық бағыттарға қайта бағдарлау.

Жол құрылысының сапасын арттыру мақсатында Қазақстанның климаттық жағдайларына сай келетін озық технологиялар мен жаңа отандық материалдарды енгізуге бағытталған автожол саласын реформалау бойынша жұмыстар қолға алынды. Қолданыстағы автожол желісінің жалпы ұзындығы 2022 жылдың басында 96 мың шақырымды құрады, оның ішінде 24,9 мың шақырымы республикалық желі, 71 мың шақырымы облыстық және аудандық маңызы бар жолдар. Осы жылы 7 мың шақырым жолда құрылыс жұ­мыс­та­ры жүрді. Жалпы, 2025 жылға қарай республикалық жолдардың 100 пайызын және жергілікті жолдардың 95 пайызын нормативтік жағдайға келтіру, сондай-ақ 52 автомобиль өткізу пунктін жаңғырту жоспарлануда.