Халықтың күмәнмен қарайтын жөндері де жоқ емес. Оған себеп көп. Қайсыбірін айтамыз. Осыдан үш-төрт жыл бұрын құзырлы органдардың таратқан мәліметінде Өскемен – Талдықорған тасжолы 2020 жылы аяқталады делінген. Одан пандемия деп жұмыс саябырсыды, сан түрлі сылтау айтылды. Кейін 2021 жылы пайдалануға беріледі деген ресми ақпаратты тағы көзіміз шалған. 2022 жылмен де қош айтыстық... Екінші, Өскемен мен Алтай арасындағы төте жолдың жыры. Бұл жол аяқталып, пайдалануға берілсе, облыс орталығы Алтайға, Катонқарағайға біртабан жақындар еді. Алайда межелі жұмыстар қашан аяқталады? Жоғарыда аталған сұрақтарды жауапты мекеме басшыларына жолдағанбыз.
Күршім көпірі бақылауда
Әуелі көпшілікті, әсіресе Күршім, Марқакөл тұрғындарын алаңдатып қойған Бұқтырма су қоймасына салынып жатқан көпір құрылысына тоқталайық. Алаңдатып деп отырған себебіміз, жуықта Сенат депутаты Бақытжан Баяхметов Президенттің тапсырмасын уақтылы әрі сапалы орындау үшін республикалық бюджеттен 2023 жылы 20 млрд теңге, 2024 жылы 21,8 млрд теңге қаржы керегін тілге тиек еткен. Халықтың көбі алда-жалда бұл қаржы бөлінбей, көпір құрылысы тұралап қалар ма екен десті.
– Президент Күршімге көпір салынады дегенде, ел болып қуандық. Қазіргі уақытта жұмыстары жүріп жатыр. Сақылдаған сары аязға қарап тұрған ешкім жоқ. Көпір басында 6 кран тұр. Басқа да техникаларда тыным жоқ. Учаске басшысын да танып алдық. Қысқасы, жұмыс тоқтамайды. Бірі түскі асқа кетсе, екіншісі жұмысты жүргізеді. Ақсақалдар кеңесі, қоғам белсенділері болып, екі айда бір барып тұрамыз. Марқакөл мен Күршім жұртының елу жылдан бері армандап келген көпірі уақтылы аяқталса дейміз. Шынын айтсақ, тілеуін тілеп жүрміз, – деді Күршім ауылдық ардагерлер кеңесінің төрағасы Дәулетхан Тоқтыбаев.
Еске сала кетсек, екі жолақты автомобиль көпірінің ұзындығы 1 316 метр, ені 12,2 метр болады. Көпір Күршім ауданы Құйған ауылының жанындағы Бұқтырма су қоймасының ең тар учаскесінде салынып жатыр. Сонымен қатар көпірдің арғы-бергі басына жиырма шақырымға жуық асфальт жол түседі. Айта кетерлігі, жоба құнына 2021 жылы түзетулер енгізілген. Себебі металл және арматуралық бұйымдар мен темірбетон конструкцияларының бағалары өзгерген. Сондай-ақ жобада технологиялық көпір мен негізгі көпірге дейінгі жол құрылысы қарастырылмаған екен.
– 2022 жылы көрші елдердегі геосаяси жағдайдың шиеленісуіне және аралық құрылысты дайындау мен монтаждау үшін, сондай-ақ көпір өткелінің темірбетон конструкцияларын салу үшін қажетті металл бұйымдары бағасының өсуіне байланысты жобалық-сметалық құжаттама түзетілді. Жоба түзетілгеннен кейін құрылыс құны қымбаттады, – дейді облыстық жолаушы көлігі және автомобиль жолдары басқармасының басшысы Нұржан Жұмаділов.
2022 жылға дейін жоба бойынша 3,9 млрд теңге игерілді. Былтыр 12,9 млрд теңге бөлініп, оның 10 млрд теңгесі игерілген. 2022 жылы республикалық бюджеттен қосымша 2,6 млрд теңге бөлу жоспарланды. 2023 жылға Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігіне республикалық бюджеттен 20 млрд теңге бөлуге бюджеттік өтінім берілді. Бірақ бүгінде 2 млрд теңге бөлу көзделген.
Көпір құрылысына келер болсақ, қазір 21 тіректің 10-ы тұрғызылды. Құрылыс алаңына уақытша жол салу, құрылғыларды орнату секілді жұмыстар аяқталды. Айналма және технологиялық жолдар, электр беру желілері, учаске қызметкерлеріне арналған екі жатақхана салынды, су өткізу құбырлары орнатылды. Уақытша көпір түсті. Биыл тіректерді орнату, кірме жолдарды салу жұмыстары жалғасады. Жолаушылар да сырттай жұмыстың жүріп жатқанын суретке түсіріп, әлеуметтік желіде бөлісіп отыр. Өйткені паром дәл құрылыстың жанымен қатынайды.
Паром дегеннен шығады. 6 желтоқсан күні мұз үстінде қайғылы жағдай орын алды. Өткелде паромды күтпестен «Мерседес-Бенц» маркалы жеңіл автокөлігі әлі қата қоймаған мұз бетіне шығып, жағадан 800 метр қашықтықта суға кетті. Көлікте болған бес адамның төртеуі шығып үлгерген. Ал 72 жастағы әйел адам көліктен шыға алмай суға батып кетті. Оқиға орнына Күршім ауданының сүңгуірлері жетіп, бірнеше күннен кейін ғана денені тапты. Мұны айтып отырғанымыз, Бұқтырма су қоймасына көпір салынып бітпей, қайғылы оқиға қайталана бермесіне кім кепіл?! Сондықтан да халық көптен күткен көпірге құрылыс басында жүрген әр маман жауапкершілікпен қарауға тиіс. Оның үстіне, нысан Президенттің қадағалауында.
Күре жолдар күрмеуі
«Нұрлы жол» бағдарламасы бойынша ұзындығы 454 шақырым Талдықорған – Қалбатау – Өскемен автомобиль жолдары және 415 шақырым Қалбатау – Майқапшағай бағытындағы жолдар мемлекеттік емес қарыз есебінен қайта жаңартылып жатыр. Дәліздерінің жалпы ұзындығы – 869 шақырым.
«Қазавтожол» ҰК АҚ баспасөз қызметінің ақпаратына сүйенсек, Абай және Шығыс Қазақстан облыстары аумағынан өтетін Талдықорған – Қалбатау – Өскемен 615-1073 шақырымдарындағы автомобиль жолының 353 шақырымына асфальт төселген. Яғни жұмыстардың 77 %-ы аяқталған. Қайта жаңарту жұмыстарына «CITIC Construction» компаниясы және бес қосалқы мердігер тартылды. Атап айтсақ «АстанаАвтоСтрой» ЖШС, «Гордорстрой» ЖШС, «АстанаЭнергоМонтаж» ЖШС, «ЛидерСтрой-2002» ЖШС және «СинеМидасСтрой» ЖШС жұмыс жүргізіп жатыр.
Қалбатау – Майқапшағай бағытындағы 906-1 321 шақырымдарындағы автомобиль жолының 172 шақырымына асфальт төселді. Пайызға шақсақ, жұмыстың 41%-ы аяқталған. Мұнда қытайлық «Синьсин» компаниясынан бөлек «КазСтройТехник» ЖШС мен «Семей жолдары» ЖШС қосалқы компания ретінде жұмыс атқарып жүр. Келісімшарт бойынша, 2023 жылдың соңына дейін қайта жаңарту жұмыстары аталған жолдарда толық аяқталатын көрінеді. Аяқталуға тиіс те. Себебі бөлінген қаржы мақсатты жұмсалса, аз емес. Талдықорған – Қалбатау – Өскемен автомобиль жолының қайта жаңарту жұмыстары бойынша орындалған құрылыс жұмыстарының мөлшері 77 млрд теңгені құрайды. Ал Қалбатау – Майқапшағай автомобиль жолының құрылыс жұмыстарына 49 млрд теңге қаржы қарастырылған.
Ендігі мәселе – төте жол. Өскемен мен Алтайдың арасы. Бұл тұста әйгілі серпантин бар. Бұралаң жол. Бұралаң жол болған соң қозғалыс қиын. Қыстың күні тіркемесі бар жүк көліктерінің жүруіне тыйым салынады. Тіркемесіз жүрген соң әсіресе Катонқарағай өңірінде көмір бағасы қымбаттайды. Көмір ғана емес, шалғай жатқандықтан болар, азық-түлік те қымбат. Қымбатшылық қысып тұрған аудандардың бірі. Егер төте жол тез арада түссе, бәлкім жолақы да арзандар ма еді.
– Аудан Өскеменнен алыс. Қыстыгүні қатынау қиындай түседі. Серпантинде жол-көлік оқиғалары да аз болмады. Мынау төте жолды бастағанда қуанып едік, аяқсыз қалды. Былтыр күзде тендер жарияланады деп естіп едік, ол да жалған болып шықты. Біздегі істің сиырқұймышақтанып кететіні өкінішті, – дейді такси жүргізушісі Ринат Болатұлы.
Бұл бірдің пікірі ғана емес. Әсіресе, жол тақырыбын қозғасақ, жүргізушілер тартынбай сөйлейді. Себебі жүргізушілер жолдың машақатын көріп жүр, төзіп жүр.
«Қазавтожол» ҰК АҚ баспасөз қызметі жолдаған мәліметке сүйенсек, Өскемен – Алтай бағытындағы жолды қайта жаңарту жұмыстары кезінде 56-72, 72-88 шақырымдарында бірқатар мәселе туындаған. Нақтырақ айтсақ, мемлекеттік орман қоры жерлеріне жол салу барысында қағаз жұмыстары кедергі болғанға ұқсайды. Мемлекеттiк орман қоры учаскелерiн автокөлік жолы ретiнде есепке алу мерзiмдерi созылған, соның салдарынан орман қоры учаскелерiнде құрылыс жұмыстарын жүргiзу мүмкін болмаған. Тағы бір проблема – жол-құрылыс материалдары құнының қымбаттауы. Соған байланысты 2019 жылы мердігер «АБК-Автодор НС» ЖШС-мен келісімшарт өзара бұзылды. Әйтпесе, аталған аумақтың жалпы ұзындығы 27,7 шақырым ғана. 2020 жылы мемлекеттік орман қорының жерлерін ауыстыру рәсімдері аяқталып, тұрақты жер теліміне мемлекеттік актілер алынды. Құжаттары реттелген соң, мердігерді анықтау үшін конкурстық рәсімдер жүргізілді. Бірақ конкурс қорытындысы бойынша мердігер анықталмады. Былтыр республикалық бюджет комиссиясы жобалық-сметалық құжаттарды түзетуді бекітті. Қазіргі уақытта учаскенің сметалық құжаттамасын түзету аяқталып қалды. Екінші учаскенің сметалық құжаттамасын түзету 2023 жылы басталады. Бұл жұмыс аяқталғаннан кейін жоба ведомстводан тыс сараптамадан өтеді. Содан кейін ғана Өскемен – Алтай автожолының 56-72, 72-88 шақырымдарындағы учаскелерінде жол салу бойынша тендер өткізіледі. Демек, төте жолдың құрылысы қашан басталып, қашан аяқталары әлі белгісіз. Нақты мерзім жоқ.
Аталған жұмыстар толығымен аяқталмайынша, бұл мәселелер үнемі халықтың, қоғам белсенділерінің, журналистердің назарында болары сөзсіз. Құзырлы органдар да қадағалап отырғаны сөзсіз. Сондықтан да бұл тақырыпқа оралып отырамыз.
Шығыс Қазақстан облысы
