Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев «Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам» атты халыққа Жолдауында: «Отбасылық зорлық-зомбылықты қылмыс санатына жатқызу мəселесі қоғамда көптен бері талқыланып жүр. Құқық қорғау органдары бұл ұсыныстың дұрыс екеніне күмəнмен қарайды. Себебі мұндай тұрмыстық жағдайларды анықтау оңай емес, яғни осындай оқиғаларды тергеп-тексеру қиынға соғады. Бұл сөздің де жаны бар. Бірақ қалай десек те, отбасылық зорлық-зомбылыққа көз жұма қарауға болмайды», деген еді.
Сарапшылардың айтуынша, отбасы, тұрмыстық қатынастар саласында құқықбұзушылық жасауға ықпал ететін негізгі фактор – қолайсыз әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың әсері. Атап айтқанда, мұндай мәселе әлеуметтік-тұрмыстық тұрақсыздық, жұмыссыздық, жалпы психологиялық тұрақсыздық, отбасының материалдық деңгейінің төмендігі, маскүнемдік, адами құндылықтардың құлдырауы және отбасы институтының жоғалуы салдарынан туындайды. «Бұдан бөлек, интернет пен бұқаралық коммуникациялардағы алкогольдік ішімдіктің, қатыгездіктің, зорлық-зомбылықтың, порнографияның насихатталуы әсер етеді», дейді мамандар.
Отбасылық зорлық-зомбылықты әйелді ұру деп түсінетіндер бар. Шын мәнінде, балағаттау, қорлау, сөгу, балалардың жеке өміріне қол сұғу, отбасын тастап кетемін деп қорқыту, өз-өзіне қол жұмсауға итермелеу, балаларды анасына қарсы қолдану, әйелін өз балаларын ешқашан көрсетпейтіндігімен қорқыту сияқты жайттар да зорлық-зомбылыққа жатады.
Нәзік жандар жауапты органдардың адамның мінез-құлқын психологиялық түзету бойынша зардап шегушілермен, жанжалқойлармен жүйелі жұмыс жүргізілмейтініне қапалы. Мұндай азаматтарды жұмысқа орналастыру, тұрмыстық және медициналық мәселелерді шешу – олар тиісті ұйымдарға өз бетінше жүгінген жағдайда ғана жүргізіледі. Бұл ретте полицейлердің зардап шегушілермен қарым-қатынас жасауға тыйым салу шараларын қолдануы, әсіресе қамаққа алу – ерлі-зайыптылар арасындағы шиеленісті одан әрі ушықтыратыны жиі айтылып жүр.
Жуырда Астанада полицейлер мен дағдарыс орталықтарының қызметкерлері үшін «Odara» халықаралық әдісінің көмегімен отбасылық-тұрмыстық саладағы зорлық-зомбылықты анықтау бойынша тренинг өтті. Тренингке тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарымен тығыз жұмыс істейтін полиция инспекторлары қатысты. «Интервенция орталығының» халықаралық сарапшылары мен ГФР Федералдық жерінің полиция қызметкерлері тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу және «Odara» тәуекелділікті бағалау тетіктерін енгізу бойынша оқыту тренингін өткізді.
Айта кетейік, «Odara» – жақын әлеуметтік қарым-қатынастардағылардың зорлық-зомбылық жағдайларын қарастыруға мүмкіндік беру мақсатында Канаданың психикалық денсаулықты зерттеу орталығы әзірлеген сауалдама. Сауалдама полиция қызметкерлеріне жұбайы тарапынан зорлық-зомбылықтың қайталану ықтималдығын бағалауға септеседі. Сауалдама 13 сұрақтан тұрады және тиісті қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Спикерлер Германияның жәбірленушіні қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі уәкілетті органдарының кең өкілеттіктеріне қарамастан, отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылық фактілері бойынша мәселелерді шешу агрессорды сөзсіз бас бостандығынан айыруға емес, оның толыққанды өмірге оралуына және жәбірленуші тараппен татуласуына бағытталғанын атап өтті. Осылайша, неміс қоғамында агрессорды тек қылмыскер ретінде ғана емес, сонымен бірге психологиялық көмекке мұқтаж адам ретінде де қабылдайды. Осыған байланысты құқық қорғау органдары үкіметтік ұйымдармен бірлесіп, агрессордың оны психотүзету жөніндегі өтініші негізінде жұмыс жүргізеді екен. Яғни агрессияны басқару бойынша 1 жылдық курстар өткізіледі.
«Агрессордың курстан өтуі оның түзелуіне ғана емес, сонымен бірге жеңілірек жаза алуына, сондай-ақ оны мүлдем болдырмауына мүмкіндік береді. Агрессор психотүзету курстарынан өтуге ниет білдірген жағдайда оған қатысты сот ісін жүргізу оларды өту кезеңіне тоқтатылады. Германияда «бас бостандығынан айыру» түріндегі жаза қылмыскер қоғамға нақты қауіп төндіретін жағдайда ғана тағайындалады», дейді неміс мамандары.
Айта кетейік, аталған құралды енгізу бойынша қанатқақты жобалар еліміздің үш қаласы – Астана, Алматы және Павлодарда іске қосылады.
