Жолаушы зарын кім ұғар?

Жолаушы пойыздары неге кес­теден кешіге береді деп сар­сыл­ған сауалға жауап берген ҚТЖ басшылығының ай­туын­ша, теміржолдарда жүк пойыз­да­рының айналымы өсіпті. Соны­мен бірге елдегі теміржолдардың 57 пайызының тозығы жетіпті

Баяндалған әңгіменің әу басында «қоғамның» жеткен же­тіс­тіктері мен тау­дай табыстары сөз болған. Мұндайда «әй, қай­дам!» дейміз. Себебі былтыр жүк құрамдарын қайдам, жолаушы пойыз­да­ры­ның тұтас күз бойы, тіпті қаһарлы қыс түскенде де сағаттап кешіккен кездері болды ғой. Қолайсыздықтар мен қиын­дық­тарды қалың жұрт әлі ұмыта қойған жоқ.

Рас, жылдам әрі жайлы по­йыз­дар бар. Алайда билет баға­сы көбіне қалааралық ұшақ биле­ті­нің құнына жетеқабыл болып қалады. Бұл жағдайды жол жү­ріп жүрген көп жұрт жақсы біле­ді. Тіпті ұшақ билетін ертерек ал­саңыз, жүйрік пойыздан көп-кө­рім арзанға да шығады.

«Қаңтар айында Астанадан Алма­ты­ға бармақ болдық. Кәдімгі пойыз құрам­дарының тозығы жеткен ескі ва­гон­да­ры­ның ара­сындағы 4-5 жаңа вагонға қо­лы­мыз жетіп, жол рахатын көрер-көрмесіміз күмәнді болған соң, таң­да­уымыз жайлы жүрдек по­йыз­ға түсті. Ал­ма­тыға 14 сағат­та жеткізеді екен. Бағасы 15 031 теңге бол­ды. Осы жерде ұшақ ба­ғасы қалай болар екен деген ой келді. Қарап жіберсек, 13 500 теңгеге билет бар. Әрине, оты­ры­­сымыз жайсыздау болса да, ба­ғасы арзан әрі діттеген жері­міз­ге бір сағатта жет­кізе­тін ұшақ­қа би­лет алдық», дейді жолау­шы Гүлайым Нұриддинқызы.

Осындайда кемшілік себебін уа­қ­­­­­тылы пысықтап отырса, ком­па­ния басшылары беталды көсем­си алмас па еді деген ой туады.

«Қасіретті қаңтар» оқиғасында жо­лау­шы қауымды қауіпсіз тасы­малдауды қамта­масыз ете біл­дік дейді. Бұл мақ­та­нар­­лық­тай қыз­мет пе? Түптеп келгенде жа­р­тылай әскери тәртіптегі 150 мыңнан астам жұ­мыс­шы­­сы бар ұлт­тық ком­па­ния­ның төл мін­де­ті­не жат­пай ма? Екі­бастұздағы ел басына түс­кен қиындық пен Қос­та­най­­дағы алапат өрт кезінде те­мір­­жол­шы­лардың тәулік бойы тын­бай еңбек еткенін жіпке тізіпті. Тәуір-ақ! Бірақ ол кезде еңбегі үшін жалақы алатын темір­жол­шы түгілі, ақысыз, пұл­сыз жүз­де­­ген қарапайым адам апат­ты ор­­нындағы отандастары­на көмек қо­лын созбады ма?

Десек те ел теміржолшылары был­тыр­ғы қым-қиғаш күрделі жағдай­лар­ға қа­рамастан, жылды жақсы қорытын­ды­лап­ты. Гео­­­саяси жағдай тым ушығып, қиын­­дап кеткенде де жүк ай­на­лы­­мын 5,4 пайызға арттырып, кон­­тейнерлік транзитті 6 пайызға де­йін өсіре білген. Десе де бізге олар­дың уәжінен өзгешелеу ой келіп тұр.

Ресейдің транзит қақпалары жабылып жатқанда, сол бағыт­та­ғы алыс-жақын шетелдің жүк ағындары қазақ жолдарына қа­рай жөңкілмей ме? Осындайда, бірнеше жылдан бері бұғауда тұрған «Өзен – Түрікменстанмен мем­лекеттік шекара» теміржол желісі іске қосылып, көп елдің жүк пойыздарына тиелген мол тауары Иранның теңіз порттарына төте тартып, сол арқылы ашық теңізге шығып кетпей ме дегенге аңсар ауады. Айтпағымыз, қазіргі геосаяси жағдай қан­ша­лықты қиын әрі қасіретті бол­ғанымен Қазақстанның тран­зит­тік мүмкіндігінің еселеп артуына жол ашып тұр. Тек оны тиімді басқарып, пайдалы іске асыра білу қажет. Себебі Орта­лық Азия елдері мен Парсы шыға­на­ғындағы мемлекеттерге бара жатқан тауар тасымалын бір ғана Сары­ағаш стансасы өтке­ріп үл­гере алмай жатқаны ешкімге құ­пия емес. Осы ойық­ты мәсе­ле­ге алдағы уақытта тағы да оралатын боламыз.

Бір қуанарлығы, былтыр 14 жұп ха­лық­аралық пойыз қаты­на­сы қайта іске қосылыпты. Астана мен Алматыдан Жез­қаз­ғанға дейін, сондай-ақ елордадан Қос­та­найға дейін жолаушы пойыздары жүре бастапты. «Қонаев – Алматы» қаламаңы пойызы да ел қызметіне кіріскен. Нәти­же­сінде, жолаушылар айналымы алдыңғы жыл­дармен салыстырғанда 28,6 пайызға көбейген.

Жоғарыда айтқанымыздай, жолау­шылар тасымалына қатыс­ты сын да жоқ емес. Оны ұлт­тық компанияның өзі де мо­йын­дап, жолаушылар вагон пар­кінде
2 200-ден астам вагон бар екенін, оның 47 пайызының тозығы жеткенін айтады. Бұл көрсеткішке көңіліміз көншіп, иманымыз илана қоймады. Біз­дің ойымызша, жолаушы вагон­да­ры­ның 70 пайыздан астамы жарамсыз халде. Оның анық дәлелін Астана вокзалына барып, жолаушы по­йыздар құрамына қарап-ақ байқайсыз. Жолаушылар көбіне вагон ескілігіне, ондағы қолайсыз жағдайға, тозған төсек-орынға, көмір қоңырсыған жағымсыз иіс­ке қатысты жиі шағым айтады.

Шындап мән берсек, елдің тран­зиттік әлеуеті өте жоғары. Тек ­соны пайдаға жа­рата алмай отыр­мыз. Мәселен, Өз­бек­­станда темір­жолдың бүкіл ұзын­ды­­ғы 2 500 километрден асса, бізде 16 000 ки­ло­метр шамасында. Шығыс пен Батыстың қақпасы болып тұрған басымдығымызды пай­далана білсек, «Қазақстан темір жолы» әлдеқашан әлем­де­гі бай компаниялардың бірі болып шыға келер еді. Өзбекс­тан­ның темір­жолы қысқа десек те, олардың саға­ты­на 220-240 ша­қырымды басып өтетін ұшқыр пойы­зына қарап, қолыңды шошайта алмай, қуыстанып қала­сың. Грузиядағы сағатына 120 шақырымды басып өтетін қос қа­бат­­ты «Штадлер» пойызы қан­дай әсем әрі қолайлы.

Біздің ұлттық компания 2030 жылға дейін 537 жолаушы вагонын сатып алуға келісімшарт жасауға қол жеткізіпті. Неге 7-8 жылдан кейін? Неге бір апта, бір айдан кейін емес деген үлкен сұ­рақ тағы да алға шы­ға­ды. Сонымен қатар Ресейдің «Тверь» вагон жасау зауытының 300-ден астам вагонын сатып алу жоспары пысықталып жатыр екен. Сонда 2030 жылға дейін жалпы саны 850 су жаңа жолаушы­лар ва­гонын сатып алмақпыз. Ұзақмерзімді стратегиялық жоспар жақ­сы-ақ, тек «не есек өледі, не хан кете­ді» деген­нің кері болмаса игі.

Жолаушы пойыздары неге кес­теден кешіге береді деп сар­сыл­ған сауалға жауап берген ҚТЖ басшылығының ай­туын­ша, теміржолдарда жүк пойыз­да­рының айналымы өсіпті. Соны­мен бірге елдегі теміржолдардың 57 пайызының тозығы жетіпті. Жағдайды сәл де болсын ретке келтіру үшін жол бойында кідіріп қала беретін пойыздар санын 16 есе азайттық дейді. Бірақ қалай болғанда да қазақ теміржолын жайлап тұрған қо­лай­сыздыққа қа­­тысты «Кінәлі кім?» де­ген сұ­ра­пыл сауал қалайда қойылуы тиіс-тін...