Біз сын сағатта дана Абайға жүгінеміз. Ойшыл ақын:
Қайрат пен ақыл жол табар –
Қашқанға да, қуғанға.
Әділет, шапқат кімде бар –
Сол жарасар туғанға, –
дейді. Қазіргі замана шындығы, ғаламдық құбылыстар, айналамызды торыған қилы қауіп елдікті сақтап бейімделуді, құбыла соққан желді диірменге бағыттауды талап етеді. Абайдың «әділетке ерік-жігер, күш (шапқат) серік болуын» айтуы тегін емес. Осы екеуі бірігіп берекені, елшілдікті құрайды.
Әлемнің көшбасшы ғұламасы әл-Фараби «Мемлекет қайраткерінің нақылы» трактатында баянды қала-мемлекеттің ұстыны болар бес әлеуметтік топты жүйелеген. Олар: игі жақсылар, сөз ұстаған шешендер, ғалымдар, сақшылар, іс адамдары. Ең кереметі, ол қарапайым еңбекқорды да іс адамына жатқызады. Сондай-ақ адамзат ұстазы қандай қала-мемлекеттер құрдымға кететінін анықтаған. Олар: сұраншақ қала, делдал қала, азғын қала, мансапқор қала, тойшыл қала, рия қала, екіұдай қала, адасқақ қала. Міне, ғұлама замандастарына да, келер ұрпаққа да осыдан сақтануды аманаттаған.
Біз бүгін Алаш зиялылары айқындаған елшілдікке яғни мемлекетшілдікке зәруміз. Ел Президенті Қ.К.Тоқаевтың: «Мемлекеттік қызмет жеке бастың бақ-дәулетін арттыратын жер емес. Бұл – туған халқыңның алдында айрықша жауапкершілік арқалау» деген сындарлы сөзін барлық саланың мамандарына да қаратып айтуға болады.
Мемлекетшілдік – мемлекеттің асыл мүддесі жолында елге, халыққа қызмет. Ниеттің де, ойдың да, амалдың да, іс-әрекеттің де осыған бағытталуы. Мемлекет – Отанға қызмет етудің мәдениеті болса, мемлекетшілдік – осы мәдениеттің арқауы. Ұлт, халық, адам құндылығы материалдық, саяси, экономикалық парықпен ғана өлшенбейтіндіктен, осы ұғымдарға тән рухани мән-мағына мемлекеттің де мазмұнында тұруы керек. Сонда көкейкесті мемлекетшілдік бұл ұғымдардың қалыпты тетігіне, құрамдас сипатына айналады.
Өкінішке қарай, бізде қоғам мен мемлекеттің арасы «кейде тату, кейде қату». Бұл – кеңестік биліктен қалған «комплекс». Яғни «билік адамын қоғам мүшесі, ет пен сүйектен жаралған адам» деп түсінбеу, тіпті жат көру байқалып жатады. Өркениет әліппесіне қарасақ, мемлекет өзімен келісімі айқын қоғамнан тұратынын көреміз. Мұны қарапайым тілде тәпсірлесек, бұрқ-сарқ қайнаған қоғам мен әділетті мемлекет көп нәрсені, тіпті барлық іс-әрекетті бірлесіп атқарады. Мемлекет аспаннан аяғы салбырап түспейді, қоғам мен оның сенім білдірген өкілдерінің (биліктің) үйлесімінен пайда болады. Сөйтіп екеуі бірлесіп, пікірлесіп қабылдаған заңға бағынады. Заң болмаса, заңсыздық орнығады. Билік заңның орындалуын қадағалайды. Мемлекет әліппесі – осы.
Жұрт кейде орайлы, кейде орайсыз сынайтын шенеунік – қоғамның оппоненті емес, қайта соның бір мүшесі. Оның мүддесі де қоғамнан бөлек болмауы керек. Кез келген мемлекеттік қызметкер бір мезгілде мемлекеттің де, қоғамның да мүддесін тең ойлап, тең қорғауы қажет. Оның кәсіби, лауазымдық беделі осымен өлшенеді. Әлеуметтің сұрағы: «Шенеуніктің мүддесі туған жерінің, қоғамның, елдің мүддесімен сәйкесе ме? Ол өзі қызмет ететін қала, аудан, ауыл тұрмысын жақсарту жолында не істеп жүр?» болса, бұл мемлекетшілдік ұстанымға сәйкес келеді.
Мемлекет басшысы айтқан: «Заң үстемдігі, биліктің ашықтығы мен халық алдында есеп беруі жоғары деңгейде болып, мемлекет ісіне азаматтық қоғам өкілдері белсене араласқан жағдайда ғана әділеттілік берік орнығады» деген пікірдің мәні сол. Әділетті Қазақстанның әліппесі – осы.
Иә, әдетте «мемлекетшіл» ұғымын білікті саяси тұлғаларға, мойындалған қоғам қайраткерлеріне, мәдениет саласы азаматтарына қатысты айтып жатамыз. Сонымен бірге кеңес заманында енген «ірі ұйымдастырушы» деген де анықтама бар. Қазір компания-корпорацияларды басқарушылар – осы санатта. Бірақ олардың мемлекетшілдігі, елшілдігі қай деңгейде екені қоғамға белгілі. Әлеуметшіл мемлекетке маңыздысы – әлеуметтің мемлекетшіл болуы, халықтың мемлекет құндылығын қадірлеуі.
Біз бүгін ұлттың жүз жылдық жылнамасы – «Egemen Qazaqstan» газетінің бас айдарын «Мемлекетшілдік мінбері» деп атай отырып, басылымның әр материалы, барша көтерген мәселесі осы құндылыққа сай жазылуын қаладық.
Абырой болғанда, 80-жылдардың соңынан бері елшіл газет-журналдар – негізінен осы бағдарда. Алаш көсемі Әлихан Бөкейханның замандастарына айтқан екі насихаты еске түседі: «Жұрт бақыты іс жұртқа ыңғайлы болса шығады», «Елді ақ жолға саламын десең, істің астарын қарастыр, істің сырты – жауға бел көрсеткен». Енді бұл ойды әл-Фараби, Абай парасатымен сабақтасақ, бүгін, ертең және келешекте елімізге ауадай қажет мемлекетшілдіктің, оны халыққа дөп жеткізетін мінбердің деңгейі айқындала түседі.