ҚҚҚ (Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығы ) шолуына сәйкес, 2023 жылдың бірінші тоқсанында салық түсімдерінің динамикасы 21%-ға дейін төмендеді, ал 2022 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда өсу қарқыны 100%-ды құрады.
Ағымдағы жылдың қаңтар-наурыз айларында барлығы 5,7 трлн теңге салық жиналды. «Бұл бәсеңдеу өткен жылы жоғары база, теңге мұнай бағасының төмендеуі (жыл басынан бері ұлттық валюта 2,2%-ға нығайды) және елдегі мұнай өндірудің төмен өсімі (өскенге қарсы +1,2%) аясында болды. 2022 жылдың бірінші тоқсанында 8,9%-ды құрады. Мәселен, 2023 жылдың бірінші тоқсанында салық жинау бойынша жылдық жоспардың орындалуы 2022 жылдың сәйкес кезеңіндегі 30,9%-ға қарағанда 23%-ды құрады», деп атап өтті қауымдастық.
Бұл ретте еліміздің 2023-2027 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық дамуының болжамында бұл бюджетке түсетін түсімдердің көлемі 28,3 трлн теңгеге дейін артуы тиіс.
Дегенмен, бұл жоспарды жүзеге асыру мүмкін болмайтын қауіптер бар. Сарапшылар оларды мұнай бағасының төмендеуімен, ОПЕК+ келісімін сақтау қажеттілігімен және әлемдік экономикадағы рецессияға байланысты шикізатқа сұраныстың одан әрі қысқаруымен байланыстырды.
«Екінші жағынан, оның артығымен орындалуына тау-кен секторы бойынша пайдалы қазбаларды өндіруге салық ставкаларының өсуі, кірістер базасын кеңейту және салықтық әкімшілендіруді жақсарту шаралары, сондай-ақ көлеңкелі экономика үлесін азайту ықпал етуі мүмкін. Сонымен бірге, бюджеттік ережені оның пайда болған бірінші жылында сақтамау келесі жылдарда бюджеттік тәртіпті жақсарту, Ұлттық қор активтерін 2029 жылға қарай 100 миллиард долларға жеткізу, сонымен бірге ақшаны көбейту мүмкіндігіне күмән келтіреді. Ұсыныс және экономикадағы инфляциялық қысым», деп болжайды Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығы.
Сондай-ақ сарапшылар жиынтық бюджет шығыстары 18 пайызға, яғни 900 миллиард теңгеге өсіп, 5,9 триллион теңгеге жеткенін атап өтті. Бұл кіріс бөлігінен 3 пайызға немесе 200 миллиард теңгеге артық.
Ең көп ұлғайған шығыстар білім беруге – 387 млрд теңгеге, әлеуметтік көмек пен әлеуметтік қамсыздандыруға – 211 млрд теңгеге және мемлекеттік қарызға қызмет көрсетуге – 154 млрд теңгеге өсті. Олар шығыстардың жалпы өсімінің 83%-ын құрайды. Жылдық жоспар 20,5 пайызға орындалды.
«Трансферттер төртінші жыл қатарынан 4 триллион теңгеден жоғары болып отыр және оның активтерін 2029 жылға қарай 100 миллиард долларға жеткізу мақсатына айтарлықтай кедергі келтіреді», деп қорытындылады ҚҚҚ.
