Сонымен DataReportal аналитикалық платформасының деректеріне зер салсақ, елдегі интернет пайдаланушылардың саны 2023 жылдың басында 17,73 миллионды құраған. Демек баршамыз интернетті пайдаланамыз деген сөз. Оған ілесіп, әлеуметтік желілер жолынан жаңылмай, қарқындап бара жатыр. Соңғы деректерге сәйкес, елімізде әлеуметтік желілерді пайдаланушылар қатары жалпы интернетті пайдаланушылардың 66,8%-ын құраған. Бұл көрсеткіштің 56,5%-ы әйелдер болса, 43,5%-ы ерлер аудиториясы. Ал 86,3%-ы – 18-ден асқандар. Бұдан басқа жоғарыда атап өткен 66,8%-дың ішінде әрбір отандасымыз жас ерекшелігіне қарамастан, кемі бір әлеуметтік желіні пайдаланады.
Егер әлеуметтік желілердің статистикасы туралы нақты айтатын болсақ, онда отандық digital нарықта «TikTok» пен «Instagram» пайдаланушыларының саны іс жүзінде теңелген. Мәселен, Қазақстан «Instagram» секторында 10,45 млн пайдаланушы тіркелсе, «TikTok»-ты 10,41 млн-ға жуық адам қарап, контент құрып отыр. Салыстырмалы түрде «Facebook»-та халықтың 11%-ы – 2 миллионнан астам адам отыратындығын айта кетуге болады. Ал «LinkedIn»-нің бәсі биіктеу – 1,2 млн. Сонымен қатар «Snapchat» (1,4 млн), «Twitter» (384 мың) сияқты әлеуметтік желілерді пайдаланушылардың қатары өсіп келеді екен.
Олай болса, әлеуметтік желілер мен блог саласындағы негізгі трендтерге тоқталайық. Жаһандық үдеріс дегеніміз де – осы. Сарапшылар қазір елімізде де бейне-контенттердің танымалдылығы артып келе жатқанын айтады. Маркетингтік мәліметтер халықтың әлеуметтік желілердегі бейне-контентті көруге кететін уақыты 10 минутқа артып, орта есеппен 41 минутты құрайтынын көрсетеді. Салыстырмалы түрде мағынасыз бейне-контентті көруге кететін уақыт бір жылда 7 минутқа өскен.
Соңғы уақытта «Instagram» мен «YouTube»-те, іле-шала «TikTok»-та тігінен көрсетілетін бейнелерден кейін reels пен stories форматтары пайда болғаны белгілі. Бұл үдерістен біздің блогерлеріміз де қалыс қалмай, бейне-форматқа көше бастағанын көріп отырмыз. Себебі ол жұрттың назарын тез аударады әрі әсерлі. Демек бұл блогерлердің брендтерді өз парақшасында жарнамалап, танылуына әсер етеді. Оған қоса, әлеуметтік желі пайдаланушысына да сенім ұялатады.
Сонымен қатар бейне-контент жасайтын блогерлердің «YouTube», «TikTok» сияқты платформаларда ақша табу мүмкіндігі бар және бұл екі тарапқа да пайдалы. Әрине, мәтіндік және вижуал мазмұн сұранысқа ие және маңызды рөл атқара бермек. Өйткені блогерлердің басым бөлігі өз өнімдері мен қызметін тиімді ете түсу үшін әлеуметтік медиада мақалалары мен жазбаларын жариялауды жалғастырып отыр. Дегенмен, бейне-контент қазірдің өзінде үстемдік құра бастағаны байқалады.
Қысқа бейнебаяндар жасауға әбден машықтанып алған «TikTok»-ты жерден алып, жерге салсақ та, бұл платформа қазақтілді мазмұнның өсуіне ықпал етіп отырғанын жоққа шығармау қажет. Қазақ және орыс тілдерінің арақатынасы туралы нақты статистика болмаса да, желіні пайдаланатын жастардың елеулі легі қазақ тілінде контент жасауды жөн көреді. Сондықтан тренд айқын, бірақ әзірге нақты статистика жоқ.
Еліміздегі «Perfluence» платформасының кәсіпті дамыту жөніндегі директоры Тарлан Усейнов бақылауда тұрған тағы бір тренд микроблогерлер рөлі екенін айтады.
– Қазір influence-маркетинг нарығындағы өзара әрекеттесудің дәстүрлі кескіні мынадай: жарнама беруші блогерге өнімін өз «аты-жөнімен» жариялауы үшін ақша төлейді. Бірақ жарнамалағаннан кейін оның сатылымы қалай болатыны үлкен мәселе күйінде қалып отыр. Бізде өнімді блогер жарнамаланғаннан кейін сатылым мен басқа мақсатты әрекеттерді бақылау тәжірибесі жоқ. Ал ірі блогерлер мұндай келісімге сирек барады. Сондықтан микроблогерлермен жұмыс істеген оңайырақ. Олар CPA (Cost Per Action – әрекет құны) моделі бойынша нәтиже үшін жұмыс істеуге бейім. Алайда аудиторияны қажетті түрде қамту үшін микроблогерлердің саны бірнеше есе көп болуы керек және жүйелілік туралы мәселе туындайды. Мысалы, «Perfluence» бұл мәселені технология, менеджерлер мен ең тиімді блогерлерді таңдауға көмектесетін болжамды аналитиканы қолдану арқылы шешіп отыр, – дейді Тарлан Усейнов.
CPA үлгісінде тараптардың өзара әрекеттесу алгоритмі қарапайым екенін айтады: сайтта тіркелу немесе тауарды сатып алу сияқты мақсатты әрекет үшін сыйақы белгіленеді. Егер блогер сыйақы мөлшерімен келіссе, онда бренд туралы жазбалар жариялайды. Сонымен қатар брендтің веб-сайтына кірген, сатып алған немесе басқа мақсатты әрекетті орындаған әрбір абонент үшін жарнама беруші тұтынушы белгіленген ақша немесе пайызды төлейді. Сондықтан брендтер бүгінде микроблогерлермен мәміле жасауға көшіп жатыр, дейді сарапшы.
Брендтер микроблогерлермен серіктесе отырып, жұмыс істеудің жаңа моделін CPA (Cost Per Action – әрекет құны) біртіндеп енгізіп отыр. Онда компания туралы жазбалар, stories пен like үшін емес, сатылымнан түскен нақты пайда үшін ақша төлейді.
Мұндағы жарнама беруші үшін бәрі қарапайым және көрнекі, ал блогерлер CPA моделі бойынша жұмыс оларға не беретінін, ол шынымен ақша таба ала ма, жоқ па, ол жағын әлі де түсініп отырған жоқ. Қысқасы, дәстүрлі модель блогерге оның қызметі үшін белгілі бір ақы төлеуге кепілдік берсе, ал CPA моделі нақты нәтижеге байланысты. Егер сатылым/конверсия болмаса, блогер мүлдем табыссыз қалуы да мүмкін. Мұндай жұмыс үлгісіне ірі блогерлер қызығушылық таныта бермейді. Жарнамалық келісімшарттарды аттап кете беретін микроблогерлер бұған білек сыбана кірісіп, брендтермен жұмыс істей береді. Бірақ брендтердің микроблогерлермен серіктестігі баяу болса да, сөзсіз өсіп жатыр.
«Charitycam’s» дерегі бойынша, әлеуметтік коммерция сатылымы 2022 жылы 992 млрд долларды құраған және оның көлемі өсе түспесе, кеміп жатқан жоқ. Оның айғағы Қазақстандағы «Facebook»-та әлеуметтік коммерция дамып, брендтер «Instagram»-да өздерінің онлайн-дүкендерін ашып жатыр. Әлемдегі әлеуметтік сауда нарығы 2023 жылы 1,3 трлн долларға жетеді деп күтіледі. Қазақстан бойынша нақты деректер жоқ.
Интернеттегі сауданың жақсы мысалы – қытайлық «Doujin» әлеуметтік желісі. Оның Қытайдан тыс баламасы – «TikTok». Бұл негізінен географиясы әртүрлі бір платформа. Дегенмен, айырмашылығы көп. Біріншісі – контент, екіншісі – Қытайдың блогерлері мен жұлдыздары, үшіншісі – олардың аудиториясы мүлдем басқа. Көршілеріміздің блогерлерін тек өз елі біледі, ал Еуропа, Америка немесе ТМД-дағы «TikTok» авторларының бұл елде жазылушылары жоқ. Егер «ТikTok»-та негізінен жеткіншектер отырса, «Doujin» әлеуметтік желісінде 18-35 жас аралығындағылар болғандықтан, «Doujin» аудиториясы төлем жасауға қабілетті болып келеді. «Doujin» әлеуметтік желісінде қытайлық атақты блогерлер кез келген нәрсені сата алады. Керісінше АҚШ-та «Doujin» коммерциялық алаң ретінде барлық жағынан бұғатталған. Сонымен қатар «Doujin» пен «TikTok»-ты дамыту Еуропадағы брендтер мен компаниялардың саны артуына ықпал етіп келе жатқанын айту керек.
Виртуал шындық (VR) және толықтырылған шындық (AR) термині өткен жылы жаһандық трендке енді. Толықтырылған шындық – бұл платформа шындықты өзінің негізі ретінде пайдаланады, бірақ оған телефонның камерасы арқылы бетіңізге салынған «Snapchat» сүзгісі сияқты басқа нәрсе қояды. Aл виртуал шындық – бұл тоғыз ярд, яғни мұнда пайдаланушы басқа әлемге толығымен тасымалданады, ене алады. Ал енді метаәлем Цукерберг күткендей танымал болмаса да, VR мен AR-ға деген қызығушылық арта бастады. «WhatsApp», «Instagram», «Snapchat» пен «Google» осы жылы жарнамадан түсетін кірісті арттыру үшін AR-ны көбірек пайдалануды жоспарлап отырғаны туралы дерек бар.
Метадан басқа, VR және AR шындығына «YouTube» пен «TikTok» қызығушылық танытады. «Facebook» сияқты, «YouTube»-те виртуал шындықты пайдалану демеушілік виртуал іс-шаралар, 3D өнім үлгілерін көрсету немесе тұтынушы ретінде көліктің интерьерін көру мүмкіндігі сияқты маркетинг мүмкіндіктерін қамтамасыз ете алады. Өз кезегінде «TikTok»-та AR жарнамасын қолға алып, 2023 жылы аудиториясын кеңейтуді жалғастыруды жоспарлап отырған жайы бар. Алайда қазірдің өзінде елімізде VR пен AR шындыққа деген қызығушылықтың артуы жаһандық ойыншылардың өз платформаларына инновацияларды қаншалықты жылдам енгізе алатындығына толық тәуелді екендігі түсінікті болып отыр.
АЛМАТЫ
