Әскер қатарына 1940 жылы 20 жасында Орал қаласынан шақырылған Болат Нәукешев – қан майданға басынан-аяқ офицер ретінде қатынасқан қазақ сардарының бірі. Рабфак бітірген жас жігіт әскерде әуелі лейтенант, кейін гвардия аға лейтенанты шенінде миномет взводының командирі болған екен.
Қазақ солдаты қан майданда қаһармандықпен шайқасқан. 1942-1944 жылдары ұрыста көрсеткен ерлігі үшін Болат Нәукешев екі мәрте «Қызыл жұлдыз» орденімен және ІІ дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталған.
«Жолдас Нәукешев 1942 жылдың 25 қарашасынан бастап өзін отанның адал ұлы, жауға мейірімсіз батыр ретінде көрсетті. Ол басқарған взвод минометтері Никулино совхозына, одан әрі Рыбики деревнясына шабуыл кезінде біздің бөлімдердің алға жылжуына көмектесті. Ұрыс кезінде оның взводы 4 блиндаж бен 3 пулемет ошағын талқандады, жаудың 40 шақты жауынгері мен офицерін жойды. Великие Луки қаласы үшін болған шабуыл кезінде Нәукешев дәл көздеп атып, фашистің адам күші мен техникасына елеулі шығын келтірді. Осындай ерлігі үшін үкіметтік марапат – «Қызыл Жұлдыз» орденіне лайық» деп жазылған екен 953-атқыштар полкінің командирі, майор Чесноков пен штаб бастығы, майор Ногин 1942 жылы желтоқсанда қол қойған құжатта. Бұл кезде Болат Нәукешев 257-атқыштар дивизиясы 953-атқыштар полкі 3-атқыштар батальоны 82 мм миномет взводының командирі екен.
1943 жылы 14 қыркүйектен бастап Духовщина қаласын алу үшін болған ұрыста аға лейтенант Болат Нәукешев басқарған батарея жаудың шағын калибрлі 11 ошағын, 8 ДЗОТ-ы мен блиндажын дәл атып жойып, 100-ге жуық фашист солдаты мен офицерін өлі және жаралы күйінде саптан шығарған. Клипики және Комарово маңында немістердің екі мәрте қарсы шабуылын тойтаруға қатысқан. Ал 1944 жылғы 1-3 наурыз аралығында Витебск-Смоленск маңындағы Вороны және Большак деревнялары үшін болған ұрыста жаудың 6 пулеметін және 50-ге жуық адамын дәл атып жойған екен. Осы ерліктері үшін ІІ дәрежелі «Отан соғысы» орденімен және бір мәрте «Қызыл Жұлдыз» орденімен марапатталған.
1945 жылы 12 ақпан күні Калининград облысында Болат Нәукешев қаруластарымен бірге жау қоршауында қалады. Кескілескен шайқаста дивизияны құтқару үшін біздің кейіпкеріміз қызмет еткен батальон тосқауылға тұрады. Өзі сол ұрыста аяғынан жарақат алады. Сөйтіп, батальонмен бірге тұтқынға түскен. Екі айдан кейін арнайы операцияның нәтижесінде азат болған.
«Әкем коммунистік партия қатарында болған ғой. Ал фашистер тұтқынға түскен коммунисті бірден атып тастайды екен. Сондықтан қоршауда қалып, қолға түсетінін білген кезде әкем өзінің және қарауындағы жауынгерлердің партия билеттерін, орден-медальдарын жинап алып, үлкен емен ағашының түбіне көмген көрінеді. Бұл әңгімені әкеміз бізге кейде айтып отыратын. Тіпті 1970 жылдардың ортасында сол баяғы ұрыс өткен жерге арнайы барып, отыз жыл бұрын көмілген орден-медальдарын іздеп таба алмай қайтқан еді», дейді майдангердің ұлы, бүгінде Батыс Қазақстан облысының Қазталов ауданында тұратын зейнеткер Марат Нәукешов.
Мына қызықты қараңыз! 2022 жылы Ресей Федерациясындағы Устюжна қаласының азаматтары, археологтер Михаил Смирнов және Сергей Алексеев Калининград облысында қазба жұмысын жүргізіп жүріп орман ішінен «Қызыл Жұлдыз» орденін тауып алған. Орденнің нөмірі арқылы оның 1943 жылы қаңтарда лейтенант Нәукешевке берілгенін анықтайды. Сөйтіп, біраз іздеу жұмысынан кейін батырдың Қазақстанда тұратын ұлдарын тауып, хабарласады.
«Әкеміз соғыстан кейін Сталинград қаласын қалпына келтіру жұмысында болып, 1946 жылы ғана оралған. Ол кезде біз Сталинград облысы Палласовка ауданының Эльтон ауылында тұрғанбыз. 1947 жылы үйленіп, 4 балалы болған. Мен 1954 жылы сол Эльтонда дүниеге келдім. 1959 жылы Батыс Қазақстан облысының Жәнібек ауданында жаңадан Калинин совхозы құрылып, әкем бас бухгалтер болып көшіп келді. Кейін Орданың Құрманғазы, Қазталовтың Әжібай ауылдарында бас есепші болды. Зейнет демалысына шығып, 1984 жылы дүниеден өтті. Тірі кезінде Екінші дүниежүзілік соғыс ардагері ретінде мерейтойлық орден-медальдармен марапатталып жүрді ғой. Бірақ әкемнің қан майданда осындай ерлік көрсетіп, нағыз жауынгерлік ордендермен наградталғанын білген жоқпыз», дейді Марат Болатұлы.
Жақында ресейлік ізшілердің тапқан олжасы – талай жыл топырақ астында жатып, сыры кетсе де сыны кетпеген «Қызыл Жұлдыз» ордені өзінің заңды иесіне – Нәукешевтердің шаңырағына оралды. Арнайы бандеролмен жеткен құнды жәдігерді Қазталов ауданы әкімінің орынбасары Зәйлім Мажитова ардагердің ұлдары Марат пен Серік Наукешовке салтанатты жиында табыс еткен.
«Айтпақшы, әкемнің орденін тапқан ресейлік археологтермен телефон арқылы сөйлесіп, рахметімді айттым. Оларға әкемнің әңгімесін айтып бердім. Бір қызығы, осы «Қызыл Жұлдыз» ордені табылған маңда үлкен емен ағашы әлі өсіп тұр екен. Орыс ізшілері келер жылғы маусымда бұл маңды тағы да індетіп қазуға ықылас танытып отыр», дейді Марат Нәукешов. Ендеше, батырдың қалған ордендері де табылып қалуы ғажап емес.
Батыс Қазақстан облысы
