Жастар • 25 Қыркүйек, 2023

UNICEF Talks: Айтары барға – ақ жол!

210 рет
көрсетілді
8 мин
оқу үшін

Астанада БҰҰ Балалар қоры­ның ұйымдастыруымен UNICEF Talks жастар конференциясы өтті. «Рublic talk» форматындағы іс-шараның басты көздегені – жастардың үнін қоғамға естірту. Жиында он алты жас спикер сөз сөйлеп, өздерінің бастан кешкен оқиғаларымен бөлісті. Бұған қоса жастар креатив идеялары мен ұсы­ныстарын ортаға салды.

UNICEF Talks: Айтары барға – ақ жол!

Жыл сайын ұйымдастырылатын іс-шараның мақсаты – балалар мен жастар­ға өз мүддесі мен құқықтарына қатысты мәселелер бойынша еркін пікір білдіре алатын ашық алаң ұсыну. Өрімдей жастардың өрелі ойлары айтылған кон­ференцияның хедлайнері елімізге танымал «Ninety One» тобы болды. Олар жеткіншектер арасында жиі кездесе­тін, қазіргі қоғамның түйткіліне айналған ­бу­л­линг мәселесін көтерді.

– Біз буллингке кезігу және оған қарсы тұру қаншалықты ауыр және күйзелісті екенін өз тәжірибемізден білеміз. Жас кезде қудалаумен еш қолдаусыз күресу өте қиын болуы мүмкін. Сондықтан UNICEF Talks-қа қатысу және жас спи­керлерге қолдау көрсету біз үшін ма­ңызды. Байқағаным, спикерлердің басым көпшілігі алғаш рет қауым алдына шығып отыр. Соның өзінде өз тәжірибелерімен бөлісуден жасқанбады. Мені бұл нәрсе қуантады. Өйткені олардың шынайы әңгімелері мен проблемадан шығудың жолдарын көрсетуі өзгелерге осындай қиындықтарды мейлінше жеңіл еңсеруге көмек болатынына сенімдімін. Сонымен қатар еліміздегі әр баланың бақытты бола­шағы мен тең мүмкіндіктерін қамтамасыз ету үшін жағдайды жақсы жаққа өзгерте алатын үлкендерге жастар үні жететіне сенемін,– деді «Ninety One» тобының әншісі Дулат Мұхаметқали.

Жақындарынан қолдау таппай, қиын жағдайда тап болған жасөспірімдерге қандай көмек керек? Оларға қолұшын созғанда нені ескерген жөн? Осы сұрақ­тарға өз өмірінен нақты мысал келтіре отырып, жауап берген спикерлердің бірі  – Халел Досмұхамедов атындағы Аты­рау университетінің студенті Бейбарыс Сәрсен.

– Дүниежүзі елдерінің арасында Қазақ­стан суицид саны бойынша ал­дың­ғы орындарда тұр. Суицидтік пси­хо­логиялық мінез-құлық 13-28 жас ара­­­­лы­ғында – 30, ал жеткіншек кезінде 6-10 па­йызды құрайды екен. Бұл – өте үл­кен мәселе. Мәселен мен 19 жас­та­мын. Замандастарымның 30 пайызы өзіне-өзі қол жұмсауға дайын деген сөз. Олар психологиялық тұрғыдан әлі тұ­­рақ­ты емес. Жасөспірім кезінде жа­ғым­сыз атмосфераны сезінген, ата-ана қам­­қорлығы мен мейірімі жетпеген жас­тар суицид жайын жиі ойлайды. Дос­тары жоқ, өзін жалғыз санайтын бала да өзіне-өзі қол жұмсауы әбден мүмкін. Қай­ғылы жағдайдың алдын алу үшін ата-ана оң-солын енді танып келе жатқан ба­ласымен қарым-қатынасын реттеу ке­рек. Одан бөлек үйдегі ұрыс-керіс те жас­өс­пірімнің психологиясына кері әсер ете­тіні анық. Психологиялық қысым балаға жан-жақтан жасалуы мүмкін. Бала­лар уақы­тының көп бөлігін мектепте өткі­зеді. Мұға­лімдері ауыр сөздер айтып, ұрса­тын кездері де болады. Әр адамның қабыл­дауы әртүрлі. Жүрегіне барлық сөзді жа­қын қабылдайтын оқушы өкпе-ренішті өзіне жинай береді. Өтпелі ке­зеңде көп жасөспірім қолдауға мұқтаж бо­лады. Ал қолдау күткен кезде ұрыс есті­­­ген сәт – ең қиыны. Бұл жерде мұға­лім­­дерге де кінә артуға болмайды. Себебі, олар­­дың да алдынан түрлі әдепсіз оқу­шы­лар өтеді. Дегенмен, әр айтылған сөз­дің киесі болатынын ұмытпаған жөн, – деді ол.

Көптің көкейінде жүрген өзекті мәсе­лелерден бөлек, алаңда қоғамның қамын күйттеп жүрген 11-23 жас ара­лығындағы спикерлер де сөз тізгінін алды. Олардың қатарында зағип жандардың бөлмеде, тіпті көшеде өз бетімен жүруіне мүмкіндік беретін көзілдірік ойлап тапқан Мырзаәлі Асанов пен Нұрлыбек Оңдаған бар. Маң­ғыстаудан келген өнертапқыштар – Назарбаев зияткерлік мектебінің 12-сынып оқушылары.

– Әр ғылыми зерттеудің басты мақ­саты қоғамдық мәселелердің алдын алумен не шешумен ұштасуы керек. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, әлемде 300 миллионнан астам көру қабі­летінен айрылған жан өмір сүреді. «DolphEYE» деп аталатын көзілдірік зағип жандардың күнделікті өмірінде туындайтын қолайсыздықтың алдын алады. Бұл ерекше құрылғы зағип жанға А нүктесінен Б нүктесіне кедергісіз жетуіне мүмкіндік береді. Яғни жобаның техникалық бөлігін құрайтын «Аrduino» платформасының көмегімен, көзәйнек дыбыс толқындарын жіберу арқылы көру қабілеті нашар адамның алдындағы кез келген кедергіні анықтап, оған белгі береді. Бұдан бөлек құрылғыда Bluetooth толықтыруы арқасында ұялы телефонға жалғанып, қолданушыға қаланың картасын ашып, жол бағытын құруға болады. Ал 3D принтер арқылы басып шығарылған жақтау «DolphEYE»-дың қаңқасын қарапайым көзілдірікке ұқсатады, осының арқасында зағип жан денсаулық ерекшелігіне байланысты қоғамдық қысымнан айырылады, – деді Мырзаәлі Асанов.

Іс-шараға 200-ден аса қатысушы жи­налды, олардың арасында орта­лық мемлекеттік органдардың, дипло­матиялық корпус, медиа және жалпы жұрт­шылық өкілдері болды.

– UNICEF-те біз жастар үніне сене­міз және осы алаңда көтерілген әр мәселе­ні баршаға жеткізуге ұмтыламыз. Бала құқығын сақтауды мақсат тұтқан ұйым елімізде отыз жылға жуық жұмыс істеп келеді. Білім алу, денсаулық сақ­тау, сүйіспеншілікке толы отбасында өмір сүру сияқты бәрімізге таныс қағи­даттардың ішінде көпшілік біле бер­мейтін құқық бар, ол – балалардың өз­де­ріне қатысты барлық мәселе бойынша көзқарасын еркін білдіру құқығы. UNICEF Talks алаңында бұл құқық шындыққа айналады, – деді UNICEF-тің Қазақстандағы өкілінің міндетін ат­қарушы Летисия Баззи-Вейл.

Кездесу ұйымның әлеуметтік желі­леріндегі парақшаларынан тікелей эфирде де көрсетілді. Жастардың ерік-жігерін қайрап, өмірге деген құлшынысын арттыратын жиынға онлайн қатысушының бірі – Набира Әсетқалиқызы.

– Қоғамдағы буллинг, суицид, жас­өспірімдердің жетілу кезеңінде болатын күйзеліс секілді өзекті мәселелерді жастар, әсіресе жеткіншектердің өздері талқылағаны дұрыс. Өйткені кез келген жан өзі секілді адамның тәжірибесін, оқиғасын тезірек қабылдайды. Мәселен, мектеп оқушысына қатарластары тарапынан буллинг болды делік. Ол бала ата-анасынан көмек сұрауға қысылады. Сондықтан көп жағдайда ешкімге айтпай, ішінде сақтайды. Осындай орталарда мәселе ашық талқыланса, дәл сондай жағдайға тап болған өзі секілді басқа біреу оқиғасын айтып, қалай онымен күрескенін айтса, жаңағы буллингке ұшыраған өзге балалар қиындықтан шығудың айқын мысалын көреді. Мен – балабақша тәрбиешісімін. Сондықтан жасөспірімдердің, балалардың мәселе­лерін көтерілетін подкаст, жиын, дискуссия болсын үзбей қарап, өзіме анализ жасап отырамын. Маған бұл коммуникация жасауда, жоспар құруда, бала психологиясын тереңірек түсінуге үлкен көмек, – деді ол.