Қазақстандағы продюсерлік институттың қалыптасуы жайында ой толғап, кино өнеріндегі маңызды мамандықтың қыр-сырын ашып, тұшымды идеяларды саралайтын «Миллионға татитын тостақ кофе» атты жаңа кітап өз оқырманын осы сұрақтардың жауабын білуге жетелейді. Кітап авторлары – Қазақстанның продюсерлік киносының бастауында тұрған белгілі тұлғалардың бірі, «Сталинге сыйлық», «Жаужүрек мың бала» фильмдерінің продюсері, менеджерлік қабілетімен беделге ие болған танымал кино маманы Әлия Увальжанова мен белгілі кинотанушы-ұстаз, өнертану докторы Гүлнар Әбікеева. Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясында жаңа кітаптың жібек бауы шешіліп, өнер саласындағы ерекше мамандық туралы танымдық мәліметтерге толы оқулық құрал кітапхана мен кино және телевизия саласының мамандарына сыйға тартылды.
Тәуелсіз киностудиялар бой көтеріп, продюсерлік киноның бастауы болған сонау 1989 жылдан бастап бүгінгі күнгі арт-хаус, тарихи кино және сериалдар мен коммерциялық фильмдерге дейін жүріп өткен қазақ киносының ширек ғасырдан астам шырғалаңға толы, бірақ ізденіс пен тәжірибе негізінде өз соқпағына түскен ұзақ сапарына шолу жасалады. Продюсер авторлық құқықты қорғаудың және жоба қатысушыларымен, серіктестерімен келісімшарт жасаудың жеке тәжірибесімен бөліседі. Сондай-ақ кеңсе жұмысын ұйымдастыру, түсірілім технологиялары, түсірілім алаңындағы қызметкерлердің жұмыс міндеттері туралы да баяндалады. Продюсерлік киноның дамуына маңызды үлес қосқан Әлия Увальжанова, Гүлнәр Сәрсенова, Ернар Маликов, Максим Смағұлов, Ораз Рымжанов, Саин Ғабдуллин, Лимара Жексембаева, Сергей Әзімов, Жадыра Сахиева, Ахат Ибраев сынды он продюсерді айрықша атап өтіп, әрбір тарауды осы продюсерлердің профайлымен түйіндеп отырады.
«Бюджет және серіктестер іздестіру» деген тарауда автор болашақ фильмге инвесторлар тарту жолдарын баяндайды. Өйткені бюджет жасау – үнемі басын тәуекелге тігетін продюсер үшін атқаратын ең маңызды жұмыстарының бірі. Қажетті адамдарға қалай шығып, қаржыны қалай табуға болатыны, серіктесті қызықтырудың басты қағидалары продюсерлік кәсіпті игеруге талпынған студентке ғана емес, қарапайым адамға да қызық. «Продюсерлік – ашық жүйе. Оған үнемі қандай жағдай болса да, жұмысты жалғастырып, барлық есікті қағып шығу керек. Өз идеясына деген сенімі мықты болуы қажет. Ең алдымен, сол идеяның, жобаның жетістігіне сенген дұрыс. Ойын нақты айтып, таратып жеткізуге машықтануы әрі идеясын қысқаша бірнеше сөйлемнің көмегімен беруге дағдыланғаны жақсы. Тақырыптан ауытқымаған жөн. Ауытқыған күнде де оған қайта оралып отыру керек», дейді автор. Продюсердің сөзіне сенсек, инвесторды иландыру аса қиын шаруа емес. Бастысы, сөзінде тұру және уәдені орындау – ол жақсы фильм шығару жолында ұзақ жылдар бірге серіктес болудың алғышарты, сонымен қоса кепілдігі.
Кітап 2021 жылы орыс тілінде жарық көрген. Жоғары оқу орындарында ана тілінде жазылған арнайы оқу құралының жетіспейтіні ескеріле отырып, арада екі жыл өткенде өнертану профессоры Ғайнижамал Әбілдинаның аудармасы арқылы «Миллионға татитын тостақ кофе» атауымен жуырда қазақ тілінде басылып шықты. Оқулық атауын коммерциялық сипатқа орайластырудың өз себебі бар. Кинопродюсерлер мен инвестор-демеушілердің бірнеше миллион қаржыны сөз ететін бейресми іскерлік кездесуі бір шыны шай немесе тостақ кофе аясында шешімін табатыны белгілі. Идеяны сата білу – тиянақты сараптама, тәжірибе, білім мен сәл де болса ықылас ояту оптимизміне сүйенген біліктілік пен талант. Продюсер миллионға шығатын жобаны қаржыландыруға сенім оята ала ма? Міне, бұл продюсердің көп міндеті мен қызметінің бір қыры ғана.
«Кино өндірісінің бір саласы – продюсерлік жұмыс. Кинодағы ең ауыр жұмыс продюсердің еншісінде. Идея пайда болғаннан бастап ұйымдастырудың барлық сатысы: сценарий жазатын автор іздеу, қаржы тарту, дайын жобаға фильм түсіретін режиссер табу, шығармашылық топты жасақтау, фильмді прокатқа дайындау, шетелдік конкурстарға қатысу мүмкіндігін қарастыру, қысқасы, продюсер фильм жарыққа шыққанша тыным таппайтын кино өнеріндегі ең маңызды тұлға. Бас продюсер, атқарушы продюсер, ішкі жұмыстармен айналысатын продюсер болып бұл қызметтің өзі бірнеше топқа бөлінеді. Осы продюсерлік қызмет туралы жазылған бірден-бір тұшымды дүние деп мен Әлия Увальжанова мен Гүлнар Әбікееваның «Профессия: продюсер» еңбегін атар едім. Бұл еңбектің құндылығы да кино өнеріндегі маңызды мамандықтың қыр-сырын жан-жақты саралап ашып бергенінде. Он бір тараудан тұратын еңбектің әр тарауы маңызды», дейді ғылыми-педагогикалық еңбекті қазақ тіліне тәржімалаған профессор Ғайнижамал Әбілдина.
«Миллионға татитын тостақ кофе» – отандық кино мен телевизия саласында продюсерлік бойынша жарық көрген алғашқы еңбек. Жаңа жинақ болашақта продюсер мамандығын меңгергісі келетін студент жастарға әрі кино өнеріне қызығатын барша оқырман қауымға арналған.
АЛМАТЫ
