Әлихан Смайылов Қазақстан Қытаймен достық, тату көршілік және стратегиялық серіктестік байланыстарын нығайтуға ерекше мән беретінін атап өтті.
«Екі мемлекет басшылары арасындағы жеке достық байланыстар біздің өзара ықпалдасуымыздың барлық бағыттарына оң әсерін береді. Жақында Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қытай Төрағасы Си Цзиньпинмен және Сізбен өткен келіссөздері «алтын 30 жылдықтың» кезекті дәуірінде Қазақстан-Қытай ынтымақтастығын жаңа мазмұнмен толықтыруға мүмкіндік берді», деді Премьер-министр.
Үкімет басшысы атап өткендей, Қытай – Қазақстанның ірі сауда серіктестерінің бірі. Мәселен, өткен жылы екі ел арасында тауар айналымы 35%-ға артып, рекордтық 24,2 млрд долларға жетті. Биыл да қарқынды өсім жалғасуда, өткен айларда өзара сауда айналымы тағы 21%-ға өсті.
«Осындай қарқынмен біз жақын арада елдеріміздің көшбасшылары алға қойған екіжақты сауда көлемін 40 млрд долларға дейін жеткізу жөніндегі міндетті орындай аламыз деп санаймын. Біз қытайлық әріптестерімізбен бірге бұл көрсеткішке жету үшін жұмыс істеуге дайынбыз», деді Әлихан Смайылов.
Оның айтуынша, өзара байланыстардың маңызды бағыты – инвестициялық ынтымақтастық. Бүгінде Қазақстан экономикасына тартылған инвестиция бойынша Қытай ТОП–5 инвестор–елдерінің қатарына кіреді. Соңғы 18 жылда Қытайдан тартылған инвестициялардың жалпы көлемі 24 млрд долларға жетті. Сонымен қатар осы жылдың бірінші жартыжылдығында қытайлық инвестиция көлемі 30%-ға өсіп, 750 млн долларды құрады.
«Бүгінгі таңда еліміздің аумағында 4 700-ге жуық Қазақстан-Қытай кәсіпорыны жұмыс істейді, олардың 730-ы өткен жылы ғана іске қосылды. Бұл көрсеткіштер біздің инвестициялық өзара байланыстарымыздың тұрақты әрі табысты екенін растайды. Қытай инвесторларын бірлескен жобаларға қатысуын кеңейтуге шақырамыз», деп атап өтті Үкімет басшысы.
Премьер-министрдің пікірінше, қазіргі таңда енгізіліп жатқан визасыз режім екі ел арасындағы іскерлік байланыстарды ынталандыруға, сауданы жеңілдетуге, өзара инвестицияларды ұлғайтуға және Қазақстан мен Қытай арасындағы туризмді дамытуға айтарлықтай ықпал етеді.
«Визасыз режімнің 10 қарашадан бастап күшіне енуі біздің қарым-қатынастарымызды жаңа деңгейге көтереді. Бұл әсіресе алдағы «Қазақстанның Қытайдағы туризм жылы» аясында өте өзекті. Менің ойымша, бұл шара азаматтарымыздың саяхатын қолжетімді етіп, біздің байланыстарымызды одан әрі нығайта түседі», деді Әлихан Смайылов.
Премьер-министр Қазақстан Үкіметі Қытаймен ынтымақтастықтың орнықты дамуын қамтамасыз ету үшін бар күш-жігерін салуға дайын екенін айтты.
«Осы орайда Сізді келесі жылы Қазақстанға ресми сапармен келіп қайтуға шақырамын. Бұл біздің елдеріміз арасындағы достық қарым-қатынастарды одан әрі нығайта түсетініне сенімдімін», деп атап өтті Үкімет басшысы.
Өз тарапынан ҚХР Мемлекеттік кеңесінің Премьері Қытай мен Қазақстан арасында қарқынды өзгеріп жатқан халықаралық жағдайдың сынақтарынан сәтті өткен өнімді көпқырлы ынтымақтастық орнағанын атап өтті.
«Мемлекеттеріміздің басшылары қарым-қатынасымызды одан әрі дамытудың басым міндеттері мен бағыттарын белгіледі. Біз қазақстандық әріптестерімізбен осы жоғары деңгейдегі келісімдерді іс жүзінде жүзеге асыру үшін күш-жігер жұмсауға дайынбыз. Мұндай ынтымақтастық біздің халқымыздың өмір сүру деңгейіне оң әсер етеді», деді Ли Цян.
Премьер-министр Әлихан Смайылов кездесуден кейін қатысушы ел делегациясының басшысы ретінде Шанхайда өткен Қытайдың 6-шы халықаралық импорттық көрмесінің (ҚХИК) ресми ашылу салтанатында сөз сөйледі.
Үкімет басшысы қазіргі таңда бұл ауқымды көрме жыл сайын әлемнің 130-дан астам елінің өкілдері қатысатын жаһандық іскерлік алаңға айналғанын атап өтті.
«Еліміздің көрмеге мәртебелі қонақ ретінде қатысуы Қазақстан-Қытай қарым-қатынастарының жаңа кезеңі аясында өтіп отыр. Кезекті 30 жылдық циклде біздің елдеріміздің экономикалық кооперация аясындағы өзара іс-қимылы маңызды рөл атқаратын болады. Осы тұрғыда біз үлкен мүмкіндіктерді көріп отырмыз», деді Әлихан Смайылов.
Премьер-министр болашақта бірлескен кәсіпорындардың өнім көлемі мен тауар айналымындағы үлесі арта түсетініне сенім білдірді.
«Осыған байланысты, біз барлық мүдделі қытайлық кәсіпорындарды ынтымақтастықты кеңейтуге шақырамыз. Қазақстан Үкіметі қажетті қолдау көрсетуге және бірлескен жұмыс үшін қолайлы жағдайлар жасауға дайын», деп атап өтті Үкімет басшысы.
Әлихан Смайылов атап өткендей, қазіргі геосаяси ахуал жағдайында елдеріміздің тұрақты экономикалық дамуы үшін күш-жігерімізді біріктіру бұрынғыдан да зор маңызға ие болмақ.
Ол Қазақстан, басқа елдер сияқты әлемдік экономиканың алдында тұрған сын-қатерлердің салдарын сезінетінін айтты. Олардың ішінде сауда кедергілері, өндірістік тізбектердің үзілуі және қаржылық тұрақсыздық бар.
«Біз серіктестермен бірлесіп, болашақта жаһандық қауіптердің әсерін барынша азайтуға қабілетті экономикалық кооперацияның практикалық механизмдерін әзірлеуге және іске асыруға дайынбыз», деп атап өтті Үкімет басшысы.
Бұл тұрғыда Әлихан Смайылов сауда мен трансшекаралық электрондық коммерцияны дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау маңызды екенін атап өтті. Оның айтуынша, 10 жыл ішінде Қытайдың «Бір белдеу, бір жол» бойында орналасқан елдермен тауар айналымының жалпы көлемі 19,5 трлн долларға, ал инвестициялардың жиынтық көлемі 380 млрд долларға жеткен.
«Орталық Азия өңірінің Қытаймен сауда көлемі де қарқынды өсіп келеді. Өткен жылдың қорытындысы бойынша бұл көрсеткіш 70 млрд долларға жетті, оның 45-і Қазақстанға тиесілі. Осы серпінді сақтау және 2030 жылға қарай тауар айналымын біздің өнімдер 100 млрд долларға дейін жеткізу үшін қажетті жағдайлар бар деп санаймыз», деді Премьер-министр.
Үкімет басшысының пікірінше, бұл ретте сауда номенклатурасын кеңейту арқылы экспортты ұлғайту маңызды. Сондай-ақ әкімшілік рәсімдерді, оның ішінде цифрландыру үдерістерін қолдана отырып, жеңілдету қажет.
Әлихан Смайылов іс-шараға қатысушылардың назарын еліміздің өзара электрондық алаңдарды кеңінен пайдалануға және бүкіл Еуразия кеңістігінде өнімді бірлесіп жылжытуға мүдделі екеніне аударды.
«Бізде осы бағытта табысты кейстер бар. Біз «Alibaba Group» компаниясымен тығыз жұмыс істеп келеміз, осы жылдың мамыр айында «JD.com» платформасында Қазақстанның Ұлттық павильоны іске қосылды. Логистиканы өзара тиімді негізде оңтайландыру үшін біз Қазақстанда бонд қоймаларының құрылысын дамытуға дайынбыз», деді Үкімет басшысы.
Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету де – маңызды бағыт. Қазақстан әлемдегі ең ірі бидай мен ұн өндірушілердің алғашқы ондығына кіреді. Бүгінде Қазақстанның экологиялық таза майлы дақылдары, ет және басқа да өнімдері Қытайға экспортталып келеді.
«Қазақстан аграрлық саладағы нақты жобаларды іске асыруға, аймақтық азық-түлік қауіпсіздігін нығайтуға және азық-түлік даму бағдарламаларын қабылдауға дайын», деді Премьер-министр.
Үкімет басшысының айтуынша, қазіргі геосаяси жағдайда сауданы дамыту жаңа және стандарттан тыс тәсілдерді қажет етеді. Сондықтан көлік-логистикалық байланыстарды дамыту маңызды.
Қазақстан бүгінде Еуразия континентін Азия-Тынық мұхиты өңірімен байланыстыратын негізгі буынға айнала отырып, өңірлік көлік-логистикалық хаб ретінде маңызды стратегиялық рөл атқарып отыр.
«Қазір Қытайдан Еуропаға бағыт алған барлық құрлықтық-транзиттік тасымалдардың 85%-ға жуығы Қазақстанға тиесілі», деп атап көрсетті Әлихан Смайылов.
Ол Қазақстан Қытаймен бірлесіп «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық транзиттік автодәлізі, Ляньюньган портындағы логистикалық орталығы, «Қорғас» халықаралық шекара маңы сауда орталығы, «Қорғас – Шығыс қақпасы» аймағындағы бірлескен құрғақ порт, «Қытай – Қазақстан – Түрікменстан – Иран» жаңа теміржол дәлізі сияқты ірі инфрақұрылымдық жобаларды іске асырып жатқанын атап өтті.
«Контейнерлік тасымалдарды «Қытай – Еуропа» бағыты бойынша одан әрі ұлғайту үшін Транскаспий халықаралық көлік бағытын белсенді пайдалануды ұсынамыз. Бұл тауар тасымалдау уақытын екі есеге қысқартуға мүмкіндік береді», деді Премьер-министр.
Сонымен қатар Сиань қаласында және Грузияның Поти портында қазақстандық терминалдардың құрылысы қарқынды жүріп жатыр. Қазақстан-Қытай шекарасында 3-теміржол өткізу пунктін, «Бақты» және «Қалжат» өткелдерінде «құрғақ порттарды», Ақтауда контейнерлік хаб салу және Орта дәліз бойында Қара теңіздегі порт қуаттарын кеңейту көзделген.
«Қытайлық көлік компанияларын аталған жобаларға қатысуға, ал көлік-логистикалық операторларды Қазақстандағы трансшекаралық көлік инфрақұрылымын белсенді қолдануға шақырамыз», деді Әлихан Смайылов.
Осылай дей келе Премьер-министр биыл Шанхай көрмесіне Қазақстанның 30-дан аса өндірушісі қатысып жатқанын атап өтті, көрменің Made in Kazakhstan бренді мен жоғары сапалы тауарларды әрі қарай ауқымды Қытай нарығына шығаруға септігін тигізетініне сенім білдірді.
«Осы мүмкіндікті пайдалана отырып, баршаңызды Қазақстанның павильондарына шақырамын. Онда біз түрлі салалардағы еліміздің озық жетістіктерін ұсынып отырмыз», деп қорытындылады Үкімет басшысы.
Қытай халықаралық импорт көрмесінің ашылу салтанатына Аустралия Үкімет басшысы Энтони Албанезе, Сербия Премьер-министрі – Ана Брнабич, ҚХР Мемлекеттік кеңесінің Премьері Ли Цян және Куба Үкімет басшысы Мануэль Марреро Крус, Иранның бірінші вице-президенті Мохаммад Мохбер қатысты.
Премьер-министр Әлихан Смайылов Шанхайдағы Қытайдың 6-халықаралық импорт көрмесіне (ҚХИК) қатысушы елдер делегацияларының басшыларымен бірге, онда ұсынылған Ұлттық павильондармен танысты.
Ұлттық павильон шеңберінде Қазақстан ауыл шаруашылығы, туризм, логистика, экспорт және инновация салаларындағы компаниялар мен жобалар арқылы кең ауқымды келушілерге өзінің инвестициялық, сауда және өнеркәсіптік мүмкіндіктерін таныстырады.
Құрметті қонақтарға республиканың астық, май және басқа да азық-түлік өнімдерінің экспорттық әлеуеті, келешегі зор инвестициялық жобалар, теміржол бағыттарының желісі және туристік көрікті жерлер таныстырылды.
«Бүгінде еліміз бен ҚХР арасында қазақстандық ауыл шаруашылығы және азық-түлік өнімдерін экспорттау бойынша 21 хаттамаға қол қойылды, бұл АӨК тауарларын Қытайға жеткізуді едәуір арттыруға мүмкіндік берді. Бұл ретте Қазақстан Қытай нарығына экологиялық таза ауыл шаруашылығы өнімдерінің экспорты көлемін кеңейте алады. Тек өсімдік майы мен күнжара бойынша экспорттық әлеует 300 млн долларды құрайды», деді сауда және интеграция министрі Арман Шаққалиев Ұлттық павильонның тұсаукесері барысында.
Оның айтуынша, отандық мал шаруашылығы өнімдерін, атап айтқанда, ірі қара, қой және құс етін өндірушілердің мүмкіндіктері зор.
Қазақстан мен Қытай арасында сауда логистикасы да табысты дамып келеді. Бүгінде теміржол және автокөлік жолдарын, авиацияны қамтитын маршруттық желі құрылды. Мысалы, «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» транзиттік жол дәлізі жүктерді Еуропаға 10-12 күнде жеткізуге мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта Қазақстан халықаралық маңызы бар көлік-логистикалық торапқа айналуға күш салып жатыр. 2014 жылдан бері Ляньюньган портында қытайлық серіктестермен бірлесіп құрылған логистикалық терминал жұмыс істейді. 2023 жылдың мамыр айында Сиань құрғақ портында Қазақстан терминалының құрылысы басталды.
Елімізде алдағы үш жылда 1 300 шақырым жаңа теміржол салу, Қытаймен шекарада 3-теміржол өткізу пунктін ашу, «Бақты» және «Қалжат» жаңа құрғақ порттарын салу жоспарланып отыр. Яғни Қазақстан Еуропа мен Таяу Шығыс бағытында жүк тасымалдауға белсенді түрде қолайлы жағдайлар жасап отыр.
Сонымен қатар делегация басшылары «Kazakh Invest» және «Kazakh Export» компаниялары, «Қорғас» шекара маңы ынтымақтастығы халықаралық орталығы, «Астана» халықаралық қаржы орталығы, Astana Hub технопаркінің және т.б. қызметімен танысты.
«АӨК-тен инновацияға дейін» коммерциялық павильоны аясында көрмеге 30-дан астам қазақстандық кәсіпорын, оның ішінде азық-түлік, ұн, сүт және алкоголь, кондитерлік және макарон өнімдерін, бал, тұз, ауыл шаруашылығы жануарларына арналған аралас қоспаларды өндірушілер қатысуда. Олардың қатарында «Баян Сұлу», «Маревен Фуд Тянь-Шань», «Мибеко», «Алматы продукт», «Сұлтан Маркетинг», «Евразия Инвест», «Өскемен май зауыты», «ДЕП», Бахус» сияқты және т.б. компаниялар бар.
«Маревен Фуд Тянь-Шань» компаниясы жылына 47 мың тоннадан астам дайын өнім шығарады, оның ішінде тез дайындалатын кеспе, макарон өнімдері, картоп пюресі, дәмдеуіштер, сусындар мен тағамдар бар.
Компания өкілі Мирас Қилыбаевтың айтуынша, отандық азық-түлік өнімдері ел ішінде де, жалпы Орталық Азияда да танымал. Сонымен қатар қытай нарығы кәсіпорын үшін стратегиялық қызығушылық тудырып отыр.
«Біз осындай ауқымды шараға қатысқанымызға қуаныштымыз. Бізде Қытаймен сауда қарым-қатынастарын табысты дамыту үшін барлық ресурстар: қысқа логистикалық қашықтық, жоғары сапалы өнімдердің лайықты ассортименті бар және инфрақұрылымға инвестиция салуға дайынбыз», деді ол.
«Евразия Инвест» көрмеге алтыншы жыл қатарынан өз өнімдерін – кептірілген түйе және бие сүтін ұсынып отыр. Компания өкілі Меруерт Рахымбердиева атап өткендей, ЭКСПО көрмесінің арқасында компания Қытайда тұрақты серіктестермен іскерлік байланыс орнатты.
«Қытайда түйе сүтіне сұраныс жоғары. Қытайлық тұтынушылар өнім сапасына жоғары талаптар қояды. Неміс кептіру технологиясы сүттің барлық пайдалы қасиеттерін сақтауға және өнімнің сапасын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді», деді ол.
Отандық коммерциялық стендті аралау барысында делегация басшылары отандық кәсіпорындардың өнімдерімен және ұсыныстарымен жан-жақты танысты.
Айта кету керек, соңғы 5 жылда Қытайдың халықаралық импорт көрмесіне Қазақстаннан 133 компания қатысып, соның арқасында құны 260 млн доллардан астам сомаға тиімді экспорттық келісімшарттар жасалды.
