Форум мемлекеттік органдардың, мақсатты капитал және қаржы секторы қорларының, эндаумент қорлардың және Қазақстан, Ресей, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан жоғары оқу орындарының өкілдерін бір алаңға біріктірді. Жиынға қатысушылар Қазақстандағы эндаумент қорлардың бүгінгі ахуалы мен даму басымдықтарын, олардың қызметін қолдау мен реттеудегі мемлекеттік органдардың рөлін, эндаумент активтерін басқарудағы инновациялар мен технологияларды талқылады әрі ТМД елдеріндегі эндаумент тәжірибесін қарастырды.
Форум барысында ұлттық университеттің ректоры Ерлан Сыдықов эндаументтің білім беру мекемелерінің тұрақтылығы мен бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етудегі негізгі рөліне тоқталды. Ол университет 2022 жылы өткізген «Қазақстанның эндаументтері» бірінші форумы эндаумент қорларының қызметіне қажетті нормативтік-құқықтық базаны әзірлеудің негізіне айналғанын атап өтті.
– 2021 жылы біздің түлектер ENU Endowment Fund құрып, дарынды студенттерімізге табысты қолдау көрсетіп келеді. Қор әлемдік тәжірибені қолданады, мұнда негізгі капиталға қол сұғылмайды және студенттерге көмек тек инвестициялық кіріс арқылы көрсетіледі. Өздеріңіз білетіндей, Мемлекет басшысы Жолдауда университеттердегі эндаумент қорлары білім беру экожүйесін дамытудың негізгі буынына айналуға тиіс екенін атап өтті. Бүгінгі таңда әлемдік білім беру мекемелері эндаумент қорларының қолдауының нәтижесінде серпінді жобаларды жүзеге асыра алады. Қорлар академиялық әлем мен бизнес қауымдастық арасындағы, университеттің өткені, бүгіні және болашағы арасындағы көпірге айналады, – деді Е.Сыдықов.
Ғылым және жоғары білім министрінің кеңесшісі Фархад Қуанғанов Еуразия ұлттық университеті еліміздегі эндаумент қорлары қозғалысының алғашқы бастамашысы болғанын жеткізді. Оның айтуынша, заң жобасын дайындау кезінде эндаумент қорлары құрылған елдердің халықаралық тәжірибесі зерделенген.
– Бір жыл бұрын конференцияға қатысушылар ұсыныстар дайындап, эндаумент қорлары туралы жеке заң әзірлеуді ұсынды. Бүгінде бұл мәселе практикалық деңгейге көшті. Жеке заң жобасын қабылдау қажеттілігі қазіргі заңнамада эндаумент қорларына әлеуетті салымшыларды ынталандыру, дұрыс инвестициялау және салымшылар қаражатының жұмсалуын бақылау бойынша нормалардың жоқтығынан туындап отыр. Табысты эндаумент қорлары бар елдердегідей жеке заң қажет. Қазақстанда эндаумент қорлары заңды тұлғаны корпоративтік, инвестициялық немесе басқа да қор түрінде тіркеуге мәжбүр. Бұл қайырымдылық туралы заңда көзделген қызметті қиындатады және салықтық даулар тудырады. Заң жобасының құрылымы Қазақстан заңнамасының талаптарына сәйкес жасалған. Оны әзірлеу кезінде эндаумент қорлары туралы қолда бар нормаларды сақтауға және барынша пайдалануға тырыстық, – деп түсіндірді Ф.Қуанғанов.
Ұлттық эндаументтер қауымдастығының басқарма төрағасы Светлана Лаврова Ресейдегі мақсатты капитал қорларының қызметіне кеңінен тоқталды. «Университеттерді қаржыландырудың әртүрлі көздері ішінен тек эндаументтер ғана университеттің ұзақмерзімді тұрақтылығы мен тәуелсіздігін қамтамасыз ете алады. Стратегиялық перспектива тұрғысынан ойлаған кезде эндаументтің қажеттілігі туындайды. Егер сіз 3-5 жылды жоспарласаңыз, онда қысқамерзімді қаржыландыру көздері жеткілікті. Эндаумент-қорлардың қызметі 3 бөліктен тұрады: ақша жинау, оны қаржы нарығына салып, кіріс алу және кірісті пайдалану. Эндаументтің екі негізі бар: университет және қаржыны университетке табыс әкелу үшін инвестициялайтын қаржылық компания, яғни басқарушы компания», деді сарапшы.
Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығының басқарушы директоры Ерлан Бурабаев қаржы нарығы еліміздің эндаумент-қорлар жүйесін құруға биыл ғана белсенді түрде қатысқанын атап өтті. «Біз Қазақстандағы эндаумент қорларды дамыту бойынша ұсыныстарды қызығушылықпен қабылдадық. Әрине, қаржы нарығы экономикадағы капиталды қайта бөлумен айналысатын жүйе ретінде эндаумент қорларында қалыптасатын ақшаның экономика үшін ұзақмерзімді екендігіне қызығушылық танытады. Бұл – қаржы нарығы үшін ең маңызды элемент», деп толықтырды қаржыгер.
Конференция қорытындысы бойынша резолюция қабылданды. Оның аясында қатысушылар әдістемелерді стандарттау және үздіксіз білім алу мен диалог алаңын қамтамасыз ету үшін Қазақстан қорларының қауымдастығын құру туралы шешім қабылдады. «Мақсатты капитал қорлары (эндаумент қорлары) туралы» Заңның жобасына да сарапшылар оң бағасын берді.
