Коллажды жасаған – Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Аманғали Сағынұлы 1936 жылдың 5 желтоқсанында Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы Талпын ауылында туды. Оның балалық шағы күрделі кезеңмен тұспа-тұс келді. Аманғали 5 жасқа қадам басқанда алапат соғыс өрті тұтанып, дүние астан-кестен болды. Әкесі Сағын Сұлтанұлы көзі ашық, сауатты кісі, колхоз бухгалтері болғанына қарамастан, қанды майданға аттанып, Отанын қорғап, ауыр жарақатпен ауылына қайтып келеді.
Зерек бала қиындықтарға қарамастан, білім алсам деп талап қылды. Мектепте жақсы оқып, 1955 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетіне оқуға түсті. Алматыдағы оқуымен қатар Мәскеудегі М.Горький атындағы Әдебиет институтында білім алды.
Аманғали Сұлтан 1961-1975 жылдар аралығында Мәдениет министрлігінде, телевидение мен радиода аудармашы, ҚазТАГ-та редактор болып жұмыс істеді. 1975 жылдан бастап кеңес одағы ыдырағанға дейін 16 жылдан аса уақыт КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының аппаратында қызмет етті.
Ол өзіне жүктелген міндеттерді абыроймен атқара жүріп, қолынан қаламын тастамады. Ақынның тырнақалды туындысы Батыс Қазақстан облысының «Екпінді құрылыс» газетінде жарияланды. Ал 1961 жылы «Талтүс» атты жыр жинағы жарық көрді. Аманғали аға Мәскеуде жауапты қызметте болған жылдары өндіре жазып, «Кең дала» (1977), «Айдын шалқар» (1979), «Антилопья трава» (1982), «Жазғытұрым жаршысы» (1984), «Құтты мекен» (1987) сияқты жинақтардың авторы атанды. Туған жер, өскен өлке, замандастар, адамгершілік, махаббат тақырыбы ақын шығармаларына арқау болды.
Аманғали Сағынұлы аудармашылықпен де айналысып, белгілі француз жазушысы Виктор Гюгоның «Тоқсан үшінші жыл» романын қазақ тіліне тәржімалады.
Қаламгердің шоқтығы биік шығармасы – «Скифиада» екі томдық тарихи дастаны. Бұл – автордың ширек ғасырға жуық тарих кітаптарының шаңына батып, ыждағатты ізденісінің жемісі. Туындыда бағзы заманда Еуразия кеңістігін мекендеген сақ-скиф тайпаларының Таяу Шығысқа жасаған жорығы суреттелген. Сол арқылы ақын сақтардың тұрмыс-тіршілігін, салт-дәстүрін, өзге мемлекеттермен қарым-қатынасын жырлаған. Көшпелі қауымнан көшпейтін ізгі қасиеттерді көркем сөзбен кестелеген. Осы орайда бұл еңбекті Еуразия өркениетін жан-жақты насихаттайтын шығарма деуге әбден болады. 2011 жылы Алматы, Астана және туған өлкесі Орал қалаларында тұсаукесер рәсімі өткен тарихи дастанды ақынның Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығына жасаған тартуы деп қабыл алған жөн. «Скифиада» поэмасы көзі қарақты оқырманның және қаламгерлер қауымының, соның ішінде Қадыр Мырза Әли, Мырзатай Жолдасбеков сынды замандас достары әрі қаламдас әріптестерінің жоғары бағасын алды.
Аманғали Сағынұлы жарты ғасырға жуық уақыт туған жерден жырақта өмір сүрсе де, отаншылдық сезіміне сызат түсірмеді. Қазақстан ақын-жазушыларымен шығармашылық байланыста болып, пікір алмасып тұрды. Туған апасы Қымбат Сағынқызы мен жездесі академик Шора Сарыбаевтың шаңырағында қазақ зиялы қауымының асылдарымен кездесулерде елдегі мәдени және әдеби жаңалықтар жайында дидарласып, туған еліне деген сағынышын басатын. Мәскеуде достасқан кеңес одағының танымал ақыны Расул Гамзатов сынды зиялы қауым өкілдеріне қазақтың мәдени болмысын танытып жүрді.
Ақын ана тілін, атамекенін, ұлт мәдениетін, төл тарихын өмірінің соңына дейін дәріптеп өтті. Ресейдегі қазақ қоғамдық ұйымдарының қызметіне белсене атсалысып, жастарға жол көрсетті. Қазақстанның Мәскеудегі Елшілігі ұйымдастырған түрлі іс-шараға қатысып, екі ел ынтымақтастығын нығайтуға елеулі үлес қосты.
Аманғали Сұлтан – ұлт мүддесіне қызмет етіп, жұртының сөзін сөйлеген арда азамат. Ал отбасында қарапайым, аяулы жары скрипкашы Рая апай екеуі төрт бала өсіріп, немере сүйді. Артында мол әдеби мұра қалдырған ақынның жауһар жырлары елімен бірге мәңгі жасай бермек.
Ақұштап БАҚТЫГЕРЕЕВА,
ақын, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты
Кәрімбек ҚҰРМАНӘЛИЕВ, ҰҒА академигі
