Әлеуметтік әділетті қоғам талабы

55 жастан бастап әлеуметтік төлем алады

Отырыс барысында депутаттар «Қазақ­стан Республикасының кейбір заңнамалық акті­леріне қоғамдық бірлестіктер және еңбек жағдайлары зиянды жұмыстарда істей­тін адамдарды әлеуметтік қорғау мәсе­лелері бойынша өзгерістер мен толық­тырулар енгізу туралы» заңды екі оқы­лымда қарап, мақұлдады. Құжат осы саладағы заңнаманы жетілдіруге және еңбек жағдайлары зиянды орындарда жұмыс істейтін қызметкерлерді әлеуметтік қорғауды күшейтуге арналған. Атап айтқанда, мұндай кәсіпорындардың қызметкерлеріне 55 жасқа толған кезде арнайы әлеуметтік төлем тағайындалады. Ол үшін жиынтығында кемінде 84 ай зейнетақы жарналарының болуы және еңбек қызметін тоқтату маңызды шарттар екенін айта кеткен жөн. Сондай-ақ қалаған жағдайда азаматтар зейнетақы жинақтарын 55 жаста немесе 63 жаста өз беттерінше ала алады.

Сонымен қатар аталған заңның норма­ларына сәйкес, енді қоғамдық бірлес­тік құру үшін үш адамнан тұратын топ жет­кілікті болады. Одан бөлек, рес­пуб­­ликалық маңызы бар қалалардағы қоғам­дық бірлестіктердің мәртебесін айқындау, қоғамдық бірлестіктер құру мәселелерін құқық­тық регламенттеу және басқа да өз­геріс­тер бойынша қолданыстағы заңнама нормаларын сәйкестендіру көзделіп отыр.

«Заңда ұзақ уақыт зиянды еңбек жағ­дайында жұмыс істеп жүрген азаматтар­ды әлеуметтік қолдау мақсатында қосымша кепілдіктер қарастырылған. Осылайша, Президентіміздің бастамасымен көптен бері елдің көкейінде жүрген мәселелердің бірі өз шешімін тауып отыр. Бұдан бөлек, жазатайым оқиғалардан сақтандыру жағдайларын реттейтін нормалар да жетілдірілді. Мақұлданған заң зиянды өндірістерде жұмыс істейтін азаматтарымыздың мүдделерін тиісті деңгейде қорғауға өз септігін тигізеді деп сенеміз», деді М.Әшімбаев.

«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдарындағы қызмет мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңды қараған сенаторлар оны концептуалды тұрғыдан қолдап, бірқатар түзетулер енгізді. Осыған байланысты заңды жаңа редакциясымен және жекелеген баптармен Мәжіліске қайтару туралы шешім қабылданды. Аталған түзетулер мемлекеттік құпияларды құрайтын мәліметтерді беру тәртібін айқындау жөніндегі құзыретті белгілейтін қайталама норманы алып тастауды көздейді. Сондай-ақ заңда ел азаматтарына ерікті дактилоскопиялық тіркеуді енгізу туралы және басқа да бірқатар жаңашылдыққа қатысты нормалар бар.

20 мың адам қызылша жұқтырған

Отырыс барысында сенаторлар депутаттық сауалдарын да жолдады. Бибігүл Жексенбай Премьер-министр атына жолдаған сауалында елімізде балалар арасында қызылша ауруының көбеюіне алаңдаушылық білдіріп, вакцинация деңгейі туралы ұсынылған есептердің дұрыстығына күмән келтірді. Оның айтуынша, қазір елімізде 20 мың­нан астам адам қызылшамен ауырып жатыр. Біздің еліміз осы жұқпалы дерт­пен сырқаттану деңгейі бойынша Эфио­пия­дан, Пәкістаннан, Конгодан асып түскен.

Депутат елде вакцинация проблемасы бір сәтте пайда болмағанын атап өтті. Сарапшылардың пікірінше, жұқпалы дерттің басты себебінің бірі – екпе ба­ғытындағы жұмыстың әлі жүйелі, жос­парлы, нәтижесі сараланып жасалмай келе жатқандығы. «Шалғайдағы және ауылдық елді мекендерде медициналық персонал мен құрал-жабдықтар жетіспеуі де балаларды уақтылы вакцинациялауды қиындатып отыр. Сонымен қатар бірқатар өңірде вакциналардың қолжетімділігі мен егу қызметінің сапасына қатысты мәселелер бар. Оған қоса діни нанымдарға байланысты екпеден бас тартушылармен жұмыс пәрменді жүргізілмейді. Екпе жасалуы туралы мәлімет-көрсеткіштер бойынша есептердің дұрыстығына күмән көп. Қазақстан цифрландыру бойынша алға шықты деп мақтанғанымызбен, вакцинация туралы мәліметтер әлі қағаз-дәптерде болуы түсініксіз», деп атап өтті сенатор.

Ол сондай-ақ кейбір әлеуметтік-эко­номикалық топтарда вакцинациямен қамтудың төмендігін атап өтті және екпе жасалуы туралы мәлімет-көрсеткіштер бойынша есептердің дұрыстығына күмән келтірді. Сенатор Үкіметтің бұл мәселені шешуге жылдар бойы немқұрайды қара­ғанына наразылығын жеткізді және жағдайды шешуге бағытталған бірқатар ұсыныс айтты. «Ең алдымен, жағдайды жақсарту үшін қоғамда вакцинацияның маңыздылығы мен қауіпсіздігі туралы ақпараттық жұмысты күшейту қажет. Екіншіден, еліміздің барлық аймағында жоғары сапалы вакциналар мен денсау­лық сақтау қызметтеріне кедергісіз қол­же­тім­ділікті қамтамасыз етіп, арнайы мобильді медициналық топтарды ұйым­дастыру керек. Үшіншіден, вакцина сапасы мен оның мерзімі өткендерін жоюды қадағалауды барынша күшейту керек», деп қорытындылады сенатор.

Апаттың алдын алған абзал

Сенатор Бекбол Орынбасаров газ бал­лондарының жарылуы мен лифттердің құлауы туралы мәселе көтерді. Газ сала­сындағы мәселеге Үкімет назар аударуы үшін қанша газ баллоны жарылуы керек және қанша адам өлуі керек? Сена­тордың пікірінше, газды тасымалдау мен пайдаланудың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін газды міндетті түрде иістендіру шарасын қолға алу қажет. Өйткені таби­ғатта ол газ иіссіз болғандықтан оған ерек­­­ше иіс беру керек. Газ шығып кеткен жағ­­­дайда адам газдың исін сезінуі үшін ол аса маңызды. Депутаттар тарапынан бұл мәселе бұрын да көтерілген болатын, алай­да Үкімет әзірге шығарып салма жа­уап хат­тармен шектеліп келе жатыр. Сон­дық­тан да қазіргі уақытта саладағы жұ­мыс­тар мемлекеттік органдар тарапынан бақылаусыз және қараусыз қалып келеді.

«Жергілікті атқарушы органдардың бұл шараны іске асыруға штаттық бірлігі де, қаражаты да және біліктілігі де жет­пейді. Олар тек тұрғын үйлер мен әлеу­меттік инфрақұрылым ішінде орна­ласқан тұрмыстық баллондар мен газ тұтынатын жүйелерге ғана бақылау жүргізеді. Табиғи иіссіз келетін газдың ағып жатқандығын анықтайтын «құрал» қарапайым халықта мүлдем жоқ. Сондықтан одоризациялау шарасы жүрмеген табиғи газдың сыртқа кетіп жатқандығын анықтау мүмкін емес. Салдары неге әкеліп соғатынын өздеріңіз көріп отырсыздар. Қостанай облысында газ жарылып, нәтижесінде адамдар опат болды. Көктемде Жаңаөзен қаласындағы газдың жарылуынан қайғылы оқиға орын алды. Ол жерде де көптеген адам шы­ғы­нына әкеліп соқтырды. Мұндай жағ­дайлар 2007 жылдан бері жыл сайын қайта­ланып келеді», деді сенатор.

Депутат атап өткендей, жергілікті атқарушы органдар бұл мәселелерді жік­теп тізіп, орталық мемлекеттік органдар ал­дында ресми хатпен де бірнеше рет көтерген. Олардың ұсыныстарына да тиісті «реакция» жоқ. «Газ және лифт ша­руашылығы саласында қауіпсіздікті қам­та­масыз ету үшін мемлекеттік қадағалау және бақылау өкілеттіктеріне мониторинг жүргізіп, аражігін ажырата отырып, Төтенше жағдайлар министрлігінің жауап­кершілігін күшейтуді ұсынамыз. Әлеу­меттік және тұрмыстық нысандарға газ беру кезінде одоризациялық қондыр­ғы­лар­дың режімдік жағдайда жұмыс іс­теуін есепке алу мен бақылауға баса мән беру керек. Лифтінің жұмысын қауіпті жүк көтергіш механизм ретінде тану және тұрғын үйлер лифтілерінің кепілдік мерзі­мінің өткендерін ауыстыру бойынша жаңа бағдарлама әзірлеу керек», деп атап өтті сенатор.

Таксист табысынан қағылмай ма?

Автокөлікті лизинг арқылы сатып алуға қолдауды алып тастау такси жүр­гізу­­шілері мен такси парктеріне проблема ту­ғызуы мүмкін. Жанна Асанова Премьер-министр атына жолдаған депутаттық са­уалында осы мәселе туралы айтты.

Оның пікірінше, таксопарктер 2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамытудың ұлттық жобасына қатысып жатыр. Автопарктер отандық автокөліктер­ді субсидиялық пайыздық мөлшерле­ме бойынша лизингке сатып алады, содан кейін оларды автокөлікті сатып алу мүмкіндігімен такси жүргізушілеріне жалға береді. Бұл шара такси нарығын өркениетті деңгейге көтеруге, сондай-ақ несие тарихы нашар немесе материалдық жағдайы ауыр жүргізушілерді жұмысқа орналастыруға мүмкіндік берді.

«Қазіргі кезде такси саласында автопарк қызметкерлерін есептемегенде 213 мыңнан аса адам жұмыс істейді. Такси жүргізушісінің табысы елдегі ор­таша жалақыға сәйкес келеді, ол 2022 жылы 204 мың теңгені құрады. Жүргізу­шінің күнделікті табысының үлесі сапар құнының 30-50%-ын құрайды. Бір машинаның 20 сағаттық жұмыс кестесінде шамамен 30 000 теңге түсім түседі, жалға алу, амортизация және отын үшін барлық шығыстан кейін 7 000 теңге таза табыс қалады», деді Ж. Асанова.

Алайда сенатор қазір салалық мемле­кеттік орган субсидияларды алып тастауды жоспарлап отырғанын, бұл автокөлікті жалға алу құнының ұлғаюына әкелуі мүм­кін екенін атап өтті. Бұл өз кезегінде жүр­гізу­шілер табысының, тиісінше олардың өмір сүру деңгейінің төмендеуіне әкеп соқтырады.

«Такси жүргізушілер жағдайының нашар­лауы жалпы халықтың такси қыз­мет­іне қол жеткізуіне теріс әсер етуі мүм­кін. Осыған байланысты сізден тиісті ми­нистрліктерге мынандай шаралар­ды қарастыруды тапсыруыңызды сұрай­мын. Атап айтқанда, таксомотор саласы­на қол­дау жасауды сақтау, ал мүмкін бол­маған жағдайда – барлық тараптың мүд­десін ескере отырып, субсидиялау шарт­тарын қайта қарау арқылы балама ше­шімдер қабылдау; жаңа үлгі енгізілген жағ­дайда бағдарламаға қатысушыларға жос­парлау, балама шешімдерді іздеу және жаңа жағдайларға бейімделу үшін белгілі бір өт­пелі кезең құқығын беру, бұл осы жүр­гізу­шілер санатына теріс ықпалын барынша азайтуға мүмкіндік береді», деді сенатор.

Отырыс барысында сонымен қатар сенатор Закиржан Кузиев «ҚТЖ Жүк та­сы­малы» АҚ жұмысындағы бұзушы­лық­­тарға назар аударды. Сенатор компа­ния­ның жұмысы Қазақстан арқылы өтетін транзит көлемінің төмендеуіне әкелетінін және көрші елдерді баламалы ба­ғыттар іздеуге мәжбүр етуі мүмкін еке­нін айтты. Ал Ақмарал Әлназарова меди­циналық ұйым­дардың кредиторлық бере­шегі жөнін­дегі проблемаға назар аудар­ды. Мұн­дай мәсе­леге стратегиялық жос­парлау мен меди­циналық қызметтер но­мен­к­ла­тура­сының болмауы себеп болып отыр. Сенатор Арман Өтеғұлов елдегі эпизо­о­тия­лық жағдайдың нашарлауына және ве­те­ри­нария саласында кадрлардың жетіспеу­шілі­гіне байланысты мәселе бойынша сауал жолдады.