Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасына сүйене отырып, Стратегиялық даму және реформалар агенттігі (СЖжРА) ендігі бес жылда асар белесімізді жүйелеп шыққан. Таяуда ғана құжат жобасы Ашық НҚА порталына жарияланды.
– «Қазақстан-2029» ұлттық даму жоспары бүкілхалықтық талқылауға 5 ақпанда шығарылды. Сарапшылар қауымдастығы тарапынан көптеген пікір мен ұсыныс келіп түсті. Құжатты әзірлеу кезінде мемлекеттік органдарды ғана емес, қазақстандық және шетелдік сарапшыларды да тарттық. Қазір талқылаулар жүріп жатыр. Наурыздың басында мемлекеттік органдармен келісудің үшінші кезеңін іске қосуды жоспарлап отырмыз. Құжат әлі де пысықталады, – дейді Стратегиялық даму және реформалар агенттігі төрағасы Жандос Шаймарданов.
Мемлекеттің ұпайын түгелдейтін маңызды құжат кез келген елде бар. Мұны жиын барысында Ұлттық банк басшысы, ҚСЗИ жанындағы экономикалық клуб төрағасы Тимур Сүлейменов тілге тиек етті.
– Бұған қоғам мен сарапшылар қауымдастығынан сұраныс өте жоғары. Бізге ортамерзімді сипаттағы стратегия қажет. Оның нәтижелерін алдағы жылдары сезінетініміз анық. Агенттік әзірлеген жобаға көптеген мемлекеттік орган мен сараптамалық қауымдастықтар сүбелі үлес қосты. Құжат таяуда ғана жарияланды. Сан түрлі пікір мен идея бар. Сондықтан ҚСЗИ алаңында сындарлы ұсыныстарды пысықтау үшін барлық мүдделі сарапшылардың басын қостық, – деді ол.
Институт директоры Еркін Тұқымовтың айтуынша, «Қазақстан-2029» ұлттық даму жоспарына жан-жақты талдау қажет.
– Президент елдің стратегиялық құжаттарын, оның ішінде жаңа экономикалық саясатты дайындауға сараптамалық қоғамдастықтың қатысуы маңызды екенін бірнеше рет айтты. Біз құжаттың халық мүддесіне қалай қызмет ететінін, мемлекеттің ендігі бағыт-бағдары қандай стратегиямен түзілетінін қарапайым тілмен түсіндіруіміз керек. Әсіресе, «Ішкі жалпы өнім және оны молайтудағы экономиканың нақты секторының көрсеткіштері қандай болады?», «Азаматтардың тұрмысы қалай өзгереді?», «Әр отандасымыз білімге, медицинаға тең қолжеткізе ме?» деген секілді сауалдар төңірегінде біздің салмақты пікіріміз қажет, – деді сарапшы.
Құжатта «А» нүктесі ретінде шикізатқа тәуелділік, инвестиция аясының тарлығы, кіріс пен шығыс арасындағы теңсіздік секілді экономиканың өзекті проблемалары кірістірілген. «Visor Holding» ЖШС басқарушы директоры Алмас Чукин түйткілді шешу үшін өзіміздің өндірістік қуатымызды еселеуге иек артуымыз керек деп отыр.
– Салалар бойынша нақты мәселелердің тізбесін жасақтап, оларды шешу жолын көрсетіп, қаржы көлемін айқындауымыз қажет. Меніңше, оның екі жолы бар – не кірісті көбейту, не шығысты азайту. Яғни қолданбалы талдау жасап, тәуелді болатын модельді құру қажет. Осылайша, 2029 жылға қарай бюджеттің бағамын бағдарлаймыз, – деді экономист.
«Halyk Finance» АҚ басқарма төрағасының кеңесшісі Мұрат Темірханов та шоғырландырылған бюджет құру идеясын қолдайды.
– Кейінгі 6-7 жылда төмендеп келе жатқан өнім шығару көрсеткішімізді сарапқа салу қажет. Сондай-ақ бізде ірі жобаларға инвестиция тапшылығы бағы бар. Себебі ішкі баға экспорттық бағадан арзан. Бұған мемлекет араласуы керек. Алдымен бізге экономикада секіріс жасау үшін құрылымдық өзгерістер, нарықтық экономиканың нақты секторын құру қажет, – деді Мұрат Темірханов.
Бізде ІЖӨ құрылымының көп бөлігін шикізат экспорты құрайды. Тәуекел таяғының екі ұшы барын ескерсек, болашақта сарқылатын активтердің орнын толықтыратын резервтерге мән беру керек. Сондықтан алдағы бес жылда металл мен басқа да пайдалы қазба өндірісін 40%-ға ұлғайту көзделіп отыр. Бұл да жүйелі өзгерісті талап етеді.
– Бізде инвестициялық саясатты қайта қарау бойынша бірқатар ұсыныс бар. Индикаторлар Қазақстандағы жағдайды көрсетпейді. Өйткені тәркіленген шоттар бес есе өсті. Жұмыс орындарын барынша белсенді түрде ашу қажет, – дейді «Ulagat Consulting Group» консалтингтік компаниясының директоры Марат Қайырленов.
Мәжіліс жанындағы Қоғамдық палата мүшесі Ерлан Смайыловтың айтуынша, ұлттық жоспардың орындалуын Үкімет пен министрліктердің KPI-не енгізу қажет. Өз кезегінде экономикалық клуб мүшелері сараптамалық талқылау барысында айтылған барлық ұсыныс пен ескертулер жұмысқа қабылданатынын жеткізді.
