27 наурызда Облыстық төтенше жағдай департаментінің басшысы Қасым Қайрат БАҚ өкілдерімен кездесті. ТЖД басшысының айтуынша, қызыл су құрсауында қалған елді мекендерде ойпаң жерге орналасқан тұрғын үйлерге су кіріп кеткен.
«Өкінішке қарай, кейбір елді мекендермен байланыс нашар. Ол жақта менің орынбасарым, жедел штаб, Төтенше жағдай департаментінің қызметкерлері барлау, құтқару, эвакуациялау жұмыстарын жүргізіп жатыр. Су басып қалған аймақта 13 қыстауда 13 шаруа қожалығы отыр. Түнде ҰҚК бөлген тікұшақпен 13 адамды эвакуациялап, аман-есен Жезқазған қаласына жеткіздік. Бүгін түнде қайта жаңбыр жауып, су деңгейі тағы көтерілуі мүмкін. Сондықтан су басып қалған Екідің, Қызыл жұлдыз ауылдарының тұрғындарын эвакуациялауды көздеп отырмыз. Бүгінгі таңдағы басты мақсат – қызыл судан төнген қауіптен адамдардың өмірін арашалап қалу. Ал су басып қалған ауланың, су кірген үйдің саны, бұдан өзге де шығындарды кейін есептейміз. Тағы қайталап айтамын, қазіргі уақытта ең алдымен тұрғындарға төніп тұрған қауіптің бетін қайтару керек. Сондықтан қазір ойпаң жерлерде тұрған ауыл тұрғындарын ұшақпен, қайықпен, жол талғамайтын қуатты көліктермен эвакуациялауға күш салып жатырмыз», деді Қ.Қасым.
Синоптик-мамандар мұндай алапат тасқынның 1990 жылдан бері болмағанын айтады. Биыл қыс бойы түскен қардың мөлшері жылдағыдан екі есе көп болды. Мұның сыртында, еріген қар суының біразын жылда жер сіңдіріп алатын. Алайда, өткен күз жауын-шашынды болғандықтан, топырақ қабатына тереңдігі жарты метрден бір метрге дейін жететін тоң байланып қалған. Сондықтан еріген қар суы биыл жылдағыдай жерге сіңіп кетпей, елді мекендерге қарай аққан. Арқалық қаласына қарасты ауылдар мен Амангелді, Жангелдин аудандарының халқы негізінен мал шаруашылығымен айналысады. Сондықтан бұл өңірдегі елді мекендердің бәрі шаруашылықтың қолайына қарай өзендерге жақын жағалауларда отыр. Ұшы-қиырсыз даладан жылысып аққан судың ауылды алыстан айналып өтпей, елді мекендерге бір күннің ішінде баса-көктеп кіріп жатқанының басты себебі – осы.
«Су тасқыны болып жатқан өңірде күн-түн демей құтқарушылар жұмыс істеп жатыр. Олардың ішінде Қостанай облыстық ТЖ департаментінің қызметкерлері, Төтенше жағдай министрлігіне қарасты Қарағандыдағы №52859-ші әскери бөлімінің 50 сарбазы, 60 техникасы, қуатты мотосорғы, қайықтары бар Қызылорда облыстық төтенше жағдай депатраментінің 31 қызметкері бар. Облыс әкімі де жедел штабпен бірге апат аймағында жүр. Қызыл суға қарсы күрес шараларына жергілікті атқарушы органдар мен ТЖД күштерінен құралған 642 адам, 240 техника жұмылдырылды», деді Қайрат Қасым.
Оянған даладан қозғалған қызыл су, әсіресе, Арқалық өңіріндегі елді мекендер мен Аманкелді ауданына қиын тиіп отыр. Жангелдин ауданында автокөлік жолдарын әр жерден су жырып кетіп, жол қатынасы қиындап жатыр. Ал Арқалықтың маңайындағы Қызыл Жұлдыз, Екідің ауылдары су ортасында қалып қойған. Қызыл Жұлдызда 185, Екідіңде 240 адам тұрады.
«Аталған елді мекендердегі кейбір тұрғындар малын, мүлкін ойлап эвакуациялауға келісім бермеуі мүмкін. Бірақ біз барынша түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, тұрғындардың бәрін қауіпсіз жерге шығаруға дайынбыз. Өйткені түнде судың деңгейі екі сағаттың ішінде екі метрге көтерілген. Кейбір үйлерге су кіріп кетті. Сондықтан аталған екі ауылдың халқын алдын ала көшіру жұмыстарын қолға алып жатырмыз», деді облыстық ТЖД басшысы.
Облыстық ТЖД өкілдері Арқалық қаласына қарасты Новый, Родина, Северный, Дачный елді мекендеріндегі 12 жеке тұрғын үй мен 20 ауладан 14 мың текше метрден астам еріген қар суы сорғытылғанын хабарлаған. Алайда жергілікті тұрғындар қарғын суға құтқарушылардың қайраты жетіңкіремей жатқанын айтады.
«Арқалықтың жанындағы жер үйі бар елді мекендердің бәрі суға кетіп жатыр. ТЖ қызметкерлері күні-түні жұмыс істеп жатыр. Бірақ қыстаудағы адамдарды көшіруге барған тікұшақтардың жанармайы түгесіліп, ми далада қалып жатыр. Амангелді, Сарыторғай жағы судың астында қазір. Мал кетіп жатыр. Екідіңдегі бір үйден 22 бас қара мал кетті, бір үйдің 150 бастай қойын су алып кетті. Жағдай қиын болып тұр. Өйткені тоң әлі жібіген жоқ, айнала мұз. Еріген қар суы жерге сіңбей, мұздың үстімен кетіп жатыр», дейді Арқалық қаласының тұрғыны Әбуғали Мақатов.
Аманкелді кентіне 25 наурызда келе бастаған қырдың қырғын суы бір күннің ішінде бірнеше көшені басып қалып, көлге айналдырып жіберген. Осыдан кейін ауыл тұрғындары 12 үйге су кіріп, қорадағы малға қауіп төне бастағанын, қораға кірген судан ұсақ малдың жаңа төлі өліп жатқанын айтып дабыл қаққан.
Тасқынға қарсы іс-шаралар барысында тұрғындар мен құтқарушылар жабылып жүріп су кіріп жатқан арналарға мың тоннаның үстінде топырақ төгіп, 300-ден астам қапшық төсеген. Жеке тұрғын үйлердің ауласына инертті материалдар төселді.
Аудандық төтенше жағдай бөлімінің басшысы Серік Төлеубайдың айтуынша, С.Сейфуллин көшесіндегі үйлердің ауласынан 4000 шаршы метрден аса су шығарылған. Аудан орталығына жақын жердегі Абай көшесіндегі су қайтадан қата бастаған. Халықты эвакуациялау үшін 45 төсек-орын әзірленген. Алайда, ауыл тұрғындары эвакуациядан бас тартып отыр.
Облыс әкімдігінің мәліметінше, соңғы бір күннің ішінде Арқалық, Жітіқара өңірі мен Жангелдин, Амангелді аудандарында 21 мың текше метр қызыл су шығарылған. Алайда еріген қар суы дес берер емес, Северный кентінде тағы 10 үй су астында қалып отыр. Қазір мұнда қуатты мотосорғылар жұмыс істеп жатыр.
«Арқалық қаласының маңындағы Сарыбас қыстауынан 3 адам әуе жолы арқылы, Жұман қыстауынан 21 адам қайықпен эвакуацияланды. Енді 4 қыстаудан 15 адамды құтқару жұмыстары жүріп жатыр. Сары-Торғай өзеніндегі су деңгейінің көтерілуіне байланысты Қызылжұлдыз ауылының 100 тұрғыны Қайыңды ауылына эвакуацияланды», деп мәлімдеді облыс әкімдігінің баспасөз қызметі.
Қостанай облысы
