Дегенмен өмір бойы тірнектеп жиған дүние-мүлкі суға кеткен адамдардың бойында күрсініс бар. «Былтыр ғана несие алып, үйімізге жөндеу жасатып едік. Анау төбесі қызыл шатырлы үй біздікі», деп күрсінді қырық жас шамасындағы келіншек еңселі үйді көрсетіп. Жанындағы жолдасы дүрбімен қарап, үйінен көз алмай тұр, ешкіммен сөйлесуге құлқы жоқ.
«Қызылжар су» ЖШС сору стансасы істен шыққан соң, екі тәуліктің ішінде көлден 900 метр құбыр тартылып, қосалқы станса салынды. Одан алынған су «Қызылжар судың» тазарту жарақтарына құлатылып, тазартылған соң, әрі қарай қалаға жеткізіледі. Облыс әкімінің бірінші орынбасары Марат Тасмағанбетов бұл жұмысты ешқандай жобалық-сметалық құжаттар дайындамай-ақ қиын жағдай болған соң, екі күннің ішінде жедел іске қосқандарын айтты.
«Осы жұмысты өте аз уақытта атқарып шыққан мердігер ұйымдарға, жабдықтарды жедел жеткізіп берген компанияларға алғыс айтамын. Инертті материалдар толтырылған қапшықтарды жеткізуге атсалысқан ТЖД, ПД қызметкерлері мен волонтерлердің еңбегі ұшан-теңіз», деді ол.
ТЖД-ның соңғы мәліметіне қарағанда, жалпы облыс бойынша 2 123 үй су астында қалды. Соның 1 105-і – Петропавл қаласында, 112-сі – Есіл ауданында, 867-сі – Қызылжар ауданында, 2-3-тен Шал ақын мен Тимирязев аудандарында. Ауылдар арасында ең көп сорлағаны – әрқайсысында 200-300 үйден су астында қалған Тепличный мен Прибрежный ауылдары. Петропавл іргесіндегі ең үлкен елді мекен Бескөлде 115 үй су астында қалды.
10 345 адам эвакуацияланды, оның ішінде 2 328-і – бала, 102-сі мүгедектігі бар жан. 9 629 адам өздігінен баспана тапты, олардың негізгі бөлігі туған-туыстарының үйіне орналасты. Ал эвакуациялық орталықтарда 672 адам жатыр. Тасқыннан құтқарылған малдың жалпы саны – 3 805, соның 764-і – қара мал, 458-і – жылқы, 2 189-ы – ұсақ мал.
Сергеев суқоймасындағы деңгей бір тәулікте 8 см-ге түсті. Ал Петропавл суқоймасындағы деңгей осы уақыт аралығында 32 см-ге көтеріліп, кеше кешке 1 228 см-ге дейін жетті. Ең үлкен деңгейі 940 см еді, су одан 90 см-ге дейін биіктеп кетті. Сергеевка мен Петропавлдың арасындағы ауылдарда Есілдің деңгейі біршама төмендеді. Мысалы, Покровкада – 22, Новоникольскіде 15 см-ге дейін түсті. Керісінше, Петропавлдан төменгі ауылдардағы су деңгейі көтеріліп келеді. Мысалы, Қызылжар ауданына қарайтын Долматов аулындағы Есілдің деңгейі бір тәулікте 84 см-ге артқан. ТЖД жедел штабының мәліметінше, Есілдің суы Петропавлдан төмен орналасқан 15 ауылды басу қаупі бар. Қазірдің өзінде Большая малышка, Якорь ауылдарына су кірді. Одан әрі осы ағыстың бойындағы ең үлкен ауыл Соколовкаға да су жетеді. ТЖ жедел штабының басшысы Аслан Ахметжановтың айтуына қарағанда, қазір бұл ауылдар тұрғындары мен малы эвакуацияланып жатыр. «Соколовка аулына апаратын республикалық маңыздағы тасжолды су шаятын шығар. Біз оны беріктендіріп, су ағатын құбырларды тазалап жатырмыз. Бірақ тасқын оған қарамайтын секілді», дейді ол. Сонымен қатар ол судың Барнёвка, Кустовое, Вагулино, Ольшанка, Вишнёвка және т.б. ауылдарға кіруі мүмкін екенін айтты.
«Қазгидрометтің» хабарлауынша, алғашқы толқынның ең биік нүктесі 17–18 сәуірде аяқталады. Ал екінші толқын қазір Ғ.Мүсірепов ауданында басталып жатыр. 15 сәуір күнгі түсте ондағы судың деңгейі қайта көтеріле бастаған. Ертесіне толқын Сергеевка суқоймасына жетіп, су деңгейін қайта көтере бастайды. Есіл ауданындағы Покровка аулында өзеннің деңгейі 18–23 сәуір, Қызылжар ауданындағы Новоникольск селосында 20–25 сәуір аралығында қайта көтеріледі. Екінші толқын Петропавл қаласына болжаммен сәуірдің 22-сінде жетіп, 27-сіне дейін болуы мүмкін. Бұл жолы қалаға қанша су келетінін болжау қиын.
Тасқынның шыжығымен бірге бір қызық жайттар да туып жатыр. Өмір бойы көліктен түспей, тәртіп бұзушыларды қуатын Солтүстіктің полицейлері су Петропавлға алғаш жақындағанда атқа мініп, эвакуацияға көнбеген адамдарды салт атпен қуған еді. Өйткені бұл аудандардың жолы тар, көліктің айналып жүруіне ыңғайсыз. Енді қалаға су кіріп, Ойқала, Тері зауыты, Заречный, Тепличный, Прибрежный, т.б. шағын аудандардағы тәртіпті сақтау үшін полиция қызметкерлері қайыққа мінді. Қалалық ПБ бастығы Марат Жұмалиевтің айтуынша, полицейлер қайықты оңай меңгеріп алған. Оны жергілікті атқару органдары берген екен, қайықтың сыртына «полиция» деген сөзді де жазып алыпты. «Тек суда келе жатқанда су бетінде қалқып жүрген жиһаздар резеңке қайықты тесіп кете ме деп қорғаншақтаймыз, әйтпесе моторлы қайықпен барлық су басқан өңірге жетіп, тәртіпті бақылап жүрміз», дейді ол.
Қызылжар ауданының су басқан ауылдарының кейбір тұрғындары өтемақы алудың кезегінде тұрғандарын көрдік. Осы жерде тұрғындардың құжаттарын дұрыс толтыруына көмектескен волонтерлер де жүр. Тұрғындарға өтінішпен қатар жеке куәлігі мен банк шотының нөмірі ғана керек. Облыстың Уәлиханов ауданы мен Петропавл қаласы тұрғындарына – 200 АЕК, қалған аудан тұрғындарына 100 АЕК көлемінде өтемақы төленеді. Өтініш бергеннен кейін бұл төлем 8–10 жұмыс күнінде түседі.
Солтүстік Қазақстан облысы
