Құрылыс • 22 Мамыр, 2024

Низамхан СУЛАЙМАНОВ, Қазақстанның құрметті құрылысшысы: Мектеп, балабақша салу – сауапты іс

75 рет
көрсетілді
12 мин
оқу үшін

Низамхан Сулаймановтың жүрісі ширақ. Ойы орнықты. Сөзі салмақты. Арман-мақсаты көп. Болашаққа сенімді. Зейнеткерлікке шыққанына он жылдан асса да, жайбарақат жүргенді жаны жек көреді. Күні бойы бітпейтін қым-қуыт тірліктен әдетте адам баласы шаршап-шалдығатын болса, бұл кісі керісінше күш-қуат алады. Жалындап тұрған жастық шағында осылай еді, сол қалпынан әлі күнге айныған емес. Бұл – ата-анасының тәрбиесі. Қол қусырып қарап отыра алмайды. Низамхан Сулайманұлы демалыс дегенді білмейді. Тіпті қай жылы еңбек демалысына шыққанын да дөп басып айта алмайды. Ол кісіге жұмыс – нағыз демалыс.

Низамхан СУЛАЙМАНОВ, Қазақстанның құрметті құрылысшысы: Мектеп, балабақша салу – сауапты іс

Жұмыс күні таңғы алтыдан басталады. Жауапты ма­мандарға сенбегендігі емес, құрылыс нысандарын бірінен соң бірін аралап, жұмыстың барысын өз көзімен көрмейінше көңілі көншімейді. «Оу, мен жұмыс істемесем, қарыздарымды банкке кім қайтарады?» дейді. Осы айтқандағы жайдары жүзіне қарағанда қарызы бас­тан асатын адамның кейпі емес. «Қайдағы қарыз, сіз батпан байлыққа батып отырған бай адам емессіз бе?» деймін ғой сөзінің астарына түсіне алмай. Осы таңданысымды байқаған Низамхан Сулайманұлы: «Менің мойнымда он миллиард теңге несие бар. Жеті айда он мектептің құрылысын бітіру оңай дейсіз бе, қаражатыңыз болмаса қалай бітіресіз?» дейді. Бақсам, ол кісі бір нысанның құрылысы толық біткен сәтте банкке кепілге қойып, келесі нысанды бастау үшін несие алатын болып шықты. Қарызын дер кезінде қайтаратынын білетін банктегілер де екі сөзге келмей, сұрағанын беретін көрінеді. Есесіне халық игілігі үшін қажетті қаншама нысан бой көтерген. Оның ішінде қазақ тілінде тәлім-тәрбие мен білім беретін мекемелер қаншама? Жетіп-артылады. Өзі қазақшаға судай. Ағып тұр. Өзбекше қосып сөйлемейді. Таза қазақша.

«Мен жарық дүние есігін ашқан Сайрам аулының үш мың жылдық тарихы бар. Тарих демекші, сіз білесіз бе, Қожа Ахмет Ясауидің әке-шешесі біздің ауылда жерленген. Бұл елді мекенде өзбектер көп. Біз үшін Қазақстан – ортақ Отанымыз. Құшағы кең, жүрегі дарқан қазақ елінде тұрып жатқандықтан, қазақ тілін білу – міндет. Мен 1964 жылы №19 Пахтакор атындағы сегіз жылдық мектепті бітірген соң, Шымкент қаласындағы Науаи атындағы №16 орта мектептің тоғызыншы сыныбына қабылдандым. Оны үздік бітіріп, 1967–1972 жылдар аралығында Самарқан қаласында сәулет-құрылыс институтында инженер-құрылысшы мамандығы бойынша жоғары білім алдым. Мектепте қазақ тілін жақсы оқыдым. Институтта оқып жүргенде де қазақшаны ұмытқан жоқпын. Өйткені аралас-құралас жүрген достарым мен ауылдастарымның арасында қазақ жігіттері көп болды да, олармен ана тілінде сөйлесетінмін. Еңбек жолымды Шымкент қаласындағы №1 құрылыс-жөндеу учаскесінде бетоншы болып бастаған кезде де ұжымда қазақ жігіттері басым болды. Олармен қазақ тілінде емін-еркін, таза сөйлесуімнің арқасында болар, біте қайнасып, айнымас дос-жаранға айналдық. Тіпті бұл ұжым менің екінші үйіме айналды. Осында табан аудармастан отыз жылға жуық шебер, прораб, бас инженер болып еңбек еттім. Учаске құрылыс басқармасына айналып, ауқымы кеңейген тұста басшы болып жиырма жыл абыройлы еңбек еткенімді мақтанышпен айта аламын. «Қазақстан Республикасының еңбек сіңір­ген құрылысшысы» деген атағым бар. Зейнет демалысына 2010 жылы шықтым. Осы кезде балабақша мен мектеп салу туралы толыққанды ойлана бастадым. Зайыбым Арофатхан – 45 жыл мектепте шәкірт тәрбиелеген өнегелі ұстаз. Ол да «Тойхана, дүкен салғанша, білім ордаларын сал» деді. Содан бастап сала бастадым», дейді Низамхан мырза.

Бұл елімізде «Балапан» бағдарламасы қолға алынған уақыт. Осы кезде Низамхан Сулай­­манұлы ерекше құлшыныс таны­тып, 2010–2018 жылдар аралығында Шым­кент қаласының Сайрам тұрғын алабын­да «Жама­лай ана», «Жан-Балажан», «Гүл-Астана», «Нәзира ана», «Сулайман ата», «Аро­фат», «Жаннатай ана», Сайрам ауда­ны­­ның Қарабұлақ аулында «Жас ұлан» сияқ­­ты барлығы 8 балабақша салған. Мек­теп­­ке дейінгі осы білім мекемелерінде бүгін­­де бес мыңнан астам бала тәрбиеленіп жатыр.

Низамхан Сулайманұлы 2018 жылдан бастап барлығы 14 заманауи мектеп салып, халықтың алғысына бөленді. Шымкент қаласының Сайрам тұрғын алабында 1000 орындық «Арофат», Шымкент қаласында 2500 орындық Абай Құнанбаев атындағы, Шымкент қаласында 1200 орындық «Низамхан» мектебі салынды. Сайрам ауданының Қарабұлақ аулында 2500 орындық «Сайрам» мек­те­бі, Сайрам ауданының Манкент аулын­да 1200 орындық Әл-Фараби, Ә.Науаи, Ә.Мол­дағұлова, А.Ясауи, Ақсукент аулында 1200 орындық М.Әуезов пен Д.Қонаев атындағы мектептер, Шымкент қала­сының Сайрам тұрғын алабында 3500 орындық А.Байтұрсынұлы атындағы, 1200 орындық «Астана» және «Түркістан» мек­теп­тері, Шым­кент қаласының «Нұрсәт» ша­ғын ау­да­­­­­­нында 3500 орындық Д.Қонаев атын­д­а­ғы мектеп салынып, пайдалануға беріл­ді. Қазір Шымкент қаласында тағы бір 3500 орындық жаңа мектептің құрылысы жү­ріп жатыр. Бұл білім мекемелерінде бар­лығы 2000-нан астам мұғалім еңбек етіп, 18 мыңнан астам оқушы тәлім-тәрбие алады.

Мектептердің материалдық-техни­калық жабдықталуы жоғары деңгейде. Заманауи теледидар, компьютер, интер­ак­­тивті тақта барлық білім мекеме­лерінде жеткілікті. Мұғалімдердің жұмыс және демалыс бөлмесі бар. Медициналық бөлме, психолог, логопед кабинеттері қарастырылған. Бассейн, спорт және мәжіліс залдары, шаштараз, кең де жайлы асханалар жұмыс істейді.

Мектептерде оқу қазақ, орыс, өзбек тілдерінде ақысыз жүргізіледі. Ағылшын тілі тереңдетіліп оқытылады. Ұзартылған күн топтары бар. Сонымен қатар тіл үйрену курстары, шахмат, дойбы, хореография, музыка және түрлі пән бойынша үйірмелер жұмыс істейді. Үздік оқушыларға тоқсан сайын құрылтайшы есебінен шәкіртақы беріледі. Оқу жылының соңында оқу озаттарының ата-аналары мен білікті ұстаздарға Астана, Алматы, Түркістан, Ташкент, Самарқанд, Бұхара қалалары мен түрлі демалыс орталықтарына тегін жолдама берілетіні тағы бар.

Жалпы, «НС» корпорациясына­ қарасты мектептерде білім сапасына баса назар аударылады. Сондықтан оқу­шылардың нәтижесі өте жоғары. Корпорация мектептері республикадағы жеке оқу орындары арасында алдыңғы орында.

«Мен өмірде белгілі бір жетістікке жетсем, бұл – ата-анамның арқасы. Олар дұрыс жол көрсетіп, ақыл-кеңе­сін аяған жоқ. Балаларының бәрін кіш­кен­тай кезінен еңбекке баулыды. Адал еңбектің наны тәтті екенін ұғындыра білді. Асып-таспауға, барға қанағат етіп, жаны қиналған жандарға жылы жүзбен, мейі­рімді көзбен қарап, көмек қолын созуға тәрбиеледі. Ардақты Жамалай анам мейірімді, жүрегі кең, қанағатшыл, кіші­пейіл жан еді. Ол Аллаға шүкіршілік ету­ден жалыққан жоқ. Арнайы білімі бол­маса да, намаз оқығанда оған тең келер ешкім болмады. Дұғаны жүрекке жағымды дауыс­пен, ұйқасын келтіріп, ше­бер оқитын. Әкем Сулайман ұзақ жыл ұжым­шарда астық бригадасын басқарды. Ол маусымдық жұмыстар қызған кезде түн ортасында үйге қайтатын. Біз ол кісі­мен сөйлесу былай тұрсын, ай бойы бет-жүзін де көрмейтін едік. Өйткені біз ұйқыдан тұрғанда әкемнің ала таңнан қайта жұмысқа кеткенін анамыздан еститінбіз. Жарының жайлы мінезі мен бізге деген шексіз махаббатына бөлен­ген балаларына ол кісінің алаңдайтын да жөні жоқ еді-ау», дейді Низамхан Сулайманұлы.

Олар отбасында алты ұл, үш қыз. Жамалай ана өмірін балаларына арнады. Олардың арманы орындалғанын ойлады. Шүкіршілікпен өмір сүріп, дүниеге қызыққан жоқ. Шыдамдылық пен қанағаттың, отбасына деген шексіз махаббат пен сүйіспеншіліктің шынайы бейнесін көрсетіп, келіндеріне аяулы ене болды. Оларға білгенін үйретті. Үй шаруасындағы әйелдің тазалыққа мән беруі маңызды деп есептеп, ауланы күнде сыпырып-жинап, қонақты ашық жүзбен қарсы алуды талап етті. Жұбайы жұмыстан келгенде жақсы көңіл күймен қарсы алу керек дегенді еш ұмытқан емес.

«Шүкір, анамыз салынып жатқан балабақшалар мен мектептерді өз көзімен көрді. Біздің жетістіктерімізге куә болып, еңбегімізді бағалап, ақ батасын беріп, еңбегімізге риза болды. Бала үшін ата-анасының қошеметін естігеннен артық бақыт бар ма», дейді кәсіпкер.

Анасының ақ батасын алған Низамхан Сулайманов 2010 жылы Сайрамда ашыл­­­ған тұңғыш балабақшаны аяулы ана­­сы­­ның құрметіне «Жамалай ана» деп атады.

Әкесі Сулайман Юлдашев Екінші дү­ние­­­жүзілік соғысқа қатысып, ерлік көр­­се­тіп, жеңіспен елге оралған соң, адал ең­бе­гі­мен құрметке бөленіп, үлгілі отба­сы­ның ие­сі ретінде елге танылған тұлға еді. Оның ба­лалық шағы аштық пен қуғын-сүр­гін­ жылдарына тұспа-тұс келген. Зерек бала Сулайман жолы болып, жеті жа­сын­да мектепке барады. Ол кезде сауатты адам аз болғандықтан, ұжымшардағы есеп­­­шінің де жұмысын қоса атқаруына тура келген. Соғыс басталғанда он жетіге енді ғана толған бозбала Отан қорғауға атта­нып, Мәскеу, Ленинград, Пушкино, Кали­нинград, Рига, Кенигсберг үшін қан май­дан­­ның бел ортасында болып, үш рет «Ер­лігі үшін» медалімен марапатталған. Жа­­уын­гер Юлдашев Эстония, Латвия, Лит­ва,­ Беларусь, басқа да республикалар­ды жау­дан азат етуге қатысады. 1947 жылы туған аулына оралып, еңбек жолын қара­па­йым хатшыдан бастайды. Аудандық пар­тия комитетінде қызмет етіп, одан кейін жеті жыл Сайрам ауылдық кеңесін бас­қа­рады.

«Сол жылдары ауылда жаңа оқу орын­­­­да­рының салынуы әкемнің есімімен тікелей байланысты. Алдымен мектеп-интернат ашылып, 1956 жылы Калинин мектебінің іргетасы қаланды. Ол уақытта мен баламын, еміс-еміс есімде бар, әкем Асар жолымен мектеп құрылысын бас­тайды. Осыған ауыл тұрғындарын тартуға барын салып кіріскен көрінеді. Соғыстан кейінгі қиын кезең, еркек кіндік ауылда аз болғанына қарамастан, адамдардың басын біріктіріп, жұмыла жұмыс істеудің өнегесін көрсетсе керек. Әкемнің бастамасымен ауылдағы аурухана кеңейтіліп, медициналық пункттер қатары беске дейін көбейіп, үйлерге радио нүктесі тартылып, көшелерге тас төселіп, орталықтағы мешіт қызметіне ресми рұқсат алынған екен. Әкемнің осындай қасиеттері маған жұғысты болғандай. Құрылысшы мамандығын таңдауымның да бір себебі осы. Мектептер мен балабақшалардың құрылысын бас­тауыма да осы жағдай түрткі болғаны айқын», дейді Қазақстан Республикасының Құрметті құрылысшысы, «Құрмет», «Парасат» ордендерінің иегері, Шымкент қаласының, Сайрам ауданының құрметті азаматы Низамхан Сулайманов.

 

Закіржан МОМЫНЖАНОВ

Шымкент