Сондай-ақ Фумио Кишида 10-11 тамыз күндері Өзбекстанға, 11-12 тамыз күндері Моңғолияға сапармен баруды жоспарлаған. Бүгін Күншығыс елі Премьер-министрінің елімізге сапары аясында Жапония мен Орталық Азия, оның ішінде Қазақстанмен арадағы берік байланыстар сөз етілген мақаласын жариялауды жөн көріп отырмыз.
Орталық Азиямен байланыстың іргесі берік
Жапония мен Орталық Азия аймағын, әсіресе, Қазақстанды Азияның табиғи ерекшеліктері мен мәдениеті байланыстырады. Ал Жібек жолы арқылы орнаған қарым-қатынастың тарихы тым тереңде жатыр. Жапония мен Орталық Азия арасын теңіз бен құрлықтан тұратын мыңдаған шақырым бөліп жатқанына қарамастан, біз бір-бірімізге мәдени және этностық жағынан жақындығымызды ертеден сезініп келеміз.
Жапония Орталық Азия мемлекеттері тәуелсіздікке қол жеткізген кезде алғашқылардың бірі болып, 1992 жылы әр мемлекетпен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты. Содан кейінгі 30 жылдан астам уақыт аралығында Орталық Азияға әрдайым қолдау көрсетіп, дос пейілді байланысын жалғастырып келеді.
«Орталық Азия + Жапония» диалогі
Орталық Азияның маңыздылығын ұдайы назарда ұстайтын Жапония әлемде бірінші болып, 2004 жылы «Орталық Азия + Жапония» өзара әрекеттесу үлгісін іске асырды. Аталған формат аясында Астана қаласында сол кездегі Қазақстанның Сыртқы істер министрі Қ.Тоқаев мырзаның төрағалығымен өткен бірінші кездесуден бастап, бүгінге дейін Сыртқы істер министрлерінің тоғыз кездесуі ұйымдастырылды. Менің де Сыртқы істер министрлерінің 2014 жылы Қырғыз Республикасында өткен 5-ші, 2017 жылы Түрікменстанда өткен 6-кездесулеріне қатысып, Орталық Азия мемлекеттеріндегі әріптестеріммен көптеген талқылау жүргіздім. Содан бергі 20 жыл ішінде тұрақты жалғасып келе жатқан «Орталық Азия + Жапония» диалогі аясында өткен көптеген саяси диалог пен жеке алмасулар бүгінде екі тарапты байланыстырып тұрған берік негізге айналды.
Қазіргі кезеңде Орталық Азия тұрақты экономикалық дамуға қол жеткізіп, Еуропа мен Азияны байланыстыратын сауда жолы ретінде маңыздылығын арттырады. Сонымен бірге біз Орталық Азия мемлекеттеріне халықаралық жағдайдағы өзгерістердің түрліше әсер ететінін де түсінеміз. Орталық Азия төңірегінде тосын жағдайлар жиілей түскендіктен, заң үстемдігіне негізделген еркін де ашық халықаралық тәртіпті қолдайтын және нығайтатын серіктес ретінде «Орталық Азия + Жапония» диалогін одан әрі нығайтудың уақыты келді деп білеміз.
Осы тұрғыдан алғанда, «Орталық Азия + Жапония» диалогіне 20 жыл толған осы жылы Қазақстанда «Орталық Азия + Жапония» диалогі аясында бірінші рет мемлекет басшыларының жоғары деңгейдегі кездесуін өткізу дер кезінде қолға алынған іс-шара болғалы тұр.
Ынтымақтастықтың жаңа бастамалары
Энергетикалық және минералдық ресурстарға бай, сондай-ақ жас та жігерлі адами капиталға ие Орталық Азияның әр мемлекеті ІЖӨ-нің жоғары өсу қарқынына қол жеткізіп, әрі қарай экономикалық өсу әлеуетімен әлем назарын өзіне аударып отыр. Кейінгі ұрпақ қамы үшін одан әрі ілгерілей дамуды қамтамасыз етуде өнеркәсіпті әртараптандыру мен жасылдандырудың, байланысты жақсарту мен кадрларды даярлаудың маңызы зор.
Осыған орай, Жапония бұл саммитте Орталық Азия мемлекеттерімен бірлесе келешек ұрпаққа бағытталған ынтымақтасудың жоғары деңгейдегі жаңа бастамаларын 3 басым бағытта ұсынады. Атап айтқанда:
1) Орталық Азия аймағындағы дамудың жаңа моделіне көшуді ілгерілететін «Экология және орнықты даму»;
2) Орталық Азия аймағының өз ішіндегі және Орталық Азия мен әлем арасындағы қарым-қатынасты нығайта түсетін «Өзара байланыс»;
3) Іскерлік адами ресурстар және әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту сынды салалардағы «Адам ресурстарын дамыту».
Биыл Қазақстандағы алапат су тасқыны кезінде Жапония бөгеттер мен су қоймаларының мамандарын шұғыл аттандырумен бірге одан кейін де тасқын зардабын жою мен мүмкіндігінше тезірек қалпына келтіру мақсатында ынтымақтастық қарым-қатынас орнатты. Сондай-ақ табиғи апаттардың алдын алу бағытындағы мамандарды Жапонияға шақырып, түрлі мәселелерге қатысты өзара пікір алмасулар жүргізілді. Одан бөлек, ядролық сынақтардан зардап шеккен Семей қаласына медициналық көмек көрсетіп, денсаулық сақтау саласы қызметкерлерін оқытып келеміз. Сонымен қатар Жапония өзінің халықаралық ынтымақтастықтағы бұрынғы тәжірибелеріне сүйене отырып, Қазақстанның аймақтық даму саласындағы ынтымақтастықты жүзеге асыратын KazAID халықаралық даму агенттігіне, оның қызметкерлерінің әлеуетін арттыруға қолдау көрсетті. Жапонияның бүгінгі күнге дейін қосқан осындай үлесі Қазақстанның қазіргі дамуына қызмет еткеніне қуаныштымыз.
Ілгерілетілген бастамалар аясындағы берік ынтымақтастықтың осындай нәтижелеріне негізделген Жапония мен Орталық Азия, Жапония мен Қазақстан арасындағы ынтымақтастық жаңа дәуірге қадам басқалы тұр.
Баянды болашақ жолында
Қазақстанға сапарым барысында осыған дейінгі ізашар қайраткерлер негізін қалап, қорғап, қалыптастырған берік іргетаста нық тұрғанымызға көзім жетеді деп ойлаймын. Бұл іргетастың негізі Жібек жолы арқылы байланысқан Жапония мен Орталық Азия арасындағы қатынастың мың жылдан астам уақытқа созылған тарихынан және Орталық Азия мемлекеттерінің тәуелсіздігінен кейін жан-жақты ұштаса, бекемделе түскен Жапония мен Орталық Азия арасындағы байланыстан, «Орталық Азия + Жапония» диалогі аясында қалыптасқан достық пен ынтымақтастық жетістіктерінен тұратыны анық. Осыған орай, Жапония мен Орталық Азияның, сондай-ақ Жапония мен Қазақстанның бірге жүріп өткен тарихының тағылымын үлгі ете отырып, «Орталық Азия + Жапония» диалогінің Қазақстандағы бірінші саммиті жемісті нәтиже беретініне сенімдімін.
Өзара тиімді ынтымақтастық қатынастар құру жолымен және Жапония мен Орталық Азия ілгерілеткен жаңа бастамалар негізінде Жапония мен Орталық Азия, Жапония мен Қазақстан алдағы 10, 20 және одан арғы жылдары жарқын болашақ құру үшін күш біріктіріп, қатар жүретін кезді асыға күтемін.
