Жастардың бүгінгі бейнесі қандай?

Кез келген мемлекет өзінің келешегін өскелең ұрпағымен байланыстырады. Әр буынның пешенесіне жазылған заман ағымы, кезең тынысы, көзқарасы болады. «Қазақстан жастары» әлеуметтік зерттеуінің алдын ала болжамына назар салсақ, бүгінде ел жастарының құндылықтары қатарына әуелі «Отбасы» ұғымы айшықты орын алады. Алайда азаматтардың 58,1%-ы ғана 22-29 жас аралығында шаңырақ құ­ру­ды қолдайды. Ал 35,3%-ы үй­ленген соң ата-анамен бірге тұру­ды міндетті деп санамайды. Яғни бөлек тұруды жөн көреді. «Жас­тар» ғылыми зерттеу орта­лы­ғы әлеуметтік зерттеулер және болжау басқар­ма­сының басшысы Сабина Шаймер­д­е­нованың сөзінше, зерттеуге 14 пен 34 жас аралығындағы 2 мың рес­пондент қатысқан.

– Сауалнамаға қатысқан­дар­дың 51,3%-ы – ерлер және 48,7%-ы – әйелдер. Әлеуметтік зерттеу­ге сәйкес төрт жыл ішінде рес­понденттерге бірдей сұрақтар қойылды: «Сіз үшін өмірде бас­ты құндылықтар қандай?». Жыл сайын «Отбасы» жауабы бірін­ші орынға шығатын. Биыл да 80,1%-ы осылай жауап қат­ты. Екінші «Денсаулық» тетігі 63%-ды құрады. «Материалдық қамтамасыз етілген өмір» нұс­қауын 42,4%-ы таңдады. Рес­пон­дент­тердің 43,6%-ы дінге сенеді. Бірақ бұл салада белсенділік та­ныт­пайды. Зерттеу сонымен қа­тар авторлық құқықты сақтауға байланысты бірнеше қауіпті анықтады, респонденттердің 58,8%-ы видеоматериалдарды көру үшін заңсыз сайттарды қолданады. Контент тұтынуда 51,6%-ы орыс тіліндегі кітаптарды оқыса, ал 73,1%-ы орысша бейнеконтентті құп көреді. Дегенмен күнделікті тұрмыста жастардың 72,9%-ы қазақ тілінде сөйлейді, – дейді сарапшы.

Зерттеу жаппай респуб­ли­ка­лық және сарапшылық сауал әдісімен жүргізілген. Білім, ден­сау­лық, жастардың эконо­ми­ка­лық мінез-құлқы мәселе­ле­рі­не баса назар аударған.

– Бүгінде жастарға қатысты түрлі мәселені ортақ алаңдарда бір­лесе талқылап жүрміз. Тіпті Орталық Азия елдерімен проб­лемаларды тарқатуда диалог аясында пікір алмаса әре­кет етудеміз. Шекаралас мемлекеттер біздің орталықтың зерт­теу­леріне, тәжірибеге қызы­ғу­шылықпен қарайды. Өйткені өзге елде орталықтың баламасы жоқ. Біз 2013 жылдан бері ұлттық баяндама жасақтау барысында жастар ортасындағы әлеуметтік жағдайға зерттеулер мен мониторинг жүргізіп келеміз, – дейді «Жастар» ғылыми зерттеу орталығының директоры Айсұлу Ерниязова.

Таяуда орталық зерттеудің нә­тижелерін Мәдениет және ақ­парат министрлігі Жастар және отбасы істері комитетінің қол­дауымен «Amanat» пар­тия­сы­ның Есіл филиалымен және Есіл ауданы әкімі аппаратымен бірлесе таныстырды.

– Кейінгі жылдары мем­ле­кеттік жастар саясаты саласын­да бір­қатар жүйелі және күрделі өзге­ріс болды. Оның ішінде қол­да­ныстағы заңнамаға енгізіл­ген өзгерістер мен толықтырулар бар. Жаңа түсініктер енгізіліп жатыр. Жастар саясаттың объектісі емес, субьектісі ретінде қа­рас­тырылады. Мемлекеттік бас­қару саласындағы ғылыми негіз­делген шешімдер басым­дық­қа ие әрі ұзақмерзімді. Әсіресе демографиялық ахуалды есепке алып, әлеуметтік бағыт-бағдарды жүйелегенде маңызды. Қазіргі уақытта елімізде білім ордалары әлі де жеткіліксіз, одан қал­­ды студенттерге жатақхана тап­шы, кейінгілерінде баспана мәселесі бас ауруына айналды. Бұл – бүгінгі көрініс қана. Түйткілдер түйіні тарқатылмаса, болашақтағы мемлекеттің күн тәртібіне қоятын өзекті сауалдары көбейе беретіні анық. Сондықтан құрғақ сөзден гөрі, әрекет қажет, – дейді министрліктің Жастар және отбасы істері комитеті төра­ға­сының орынбасары Біржан Әлімжанов.

«Amanat» партиясының атқа­ру­шы хатшысы Санира Жүсіпова жастардың бастамаларын, соның ішінде білім беру және әлеуметтік жобаларды қолдауға бағыт­талған бағдарламалар бел­сенді жүзеге асырылып жатқанын атап өтті.

Жиында қазіргі жастар арасында белең алған кеселдер – нашақорлық пен лудомания мәселелері туралы сөз қозғалды. «Еsbol qory» төрағасы Жандос Ақтаев мультипликативті әсер беретін ғылыми негізделген тәжірибелерді жүзеге асыруға бағытталған қордың қызметі туралы айтты.

– Осыдан 1,5 жыл бұрын жүр­гі­зілген зерттеу еліміздегі әр бе­сінші жас есірткі заттарын пай­даланып көргенін көрсетті. Егер мәселеге мән беріп қарасақ, бұл – ұлт­тың қауіпсіздігіне нұқсан кел­тіретін дүние. Тіпті шекаралас мемлекеттермен салыстырғанда, статис­тика көңіл көншітпейді. «Astana Hub»-тың ұйытқы болуымен және Мәдениет және ақпарат министрлігінің қолдауымен есірткі қылмысының алғашқы digital-картасы ұсынылды. Оны іске қосу азаматтық белсен­ді­лік­ті арттыруға және есірткі қылмысының таралуына қарсы күреске бағытталған. «Esbol.kz» сайтында карта нақты уақыт ре­жімінде жаңартылады. Кез кел­ген белсенді азамат есірткі қыл­мысының белгілерін жүк­тей алады. Біз Мемлекет басшы­сы­ның «Нашақорлық пен есірткі қылмысымен күрес жалпыұлттық сипат алу керек» деген қағидатына сай жұмыс істеп жатырмыз. Негізі түрлі мәселеге арналған зерттеу­лер профилактиканың тиімді нәтижелеріне қол жеткізу үшін мемлекеттік органдар, білім ұйымдары, қауымдастықтар, қорлар, ата-аналар және тағы бас­қаларға қандай саясатты қабыл­дау керектігін көруге мүм­кіндік береді, – дейді ол.

Сараптамалық кездесу барысында жастар өмірінің түрлі аспектілері бойынша кең пікір алмасу өтті. Жалпы, ғылыми зерттеулердің нәтижелері бо­йынша, әсіресе жастар саласында ашық пікірталастардың қажеттігі айтылды. Мұндай талқылаулар тек академиялық диалогке емес, жастарды қолдау мен дамытудың тиімді стратегия­ларын қалыптастыруға ықпал етеді. Қатысушылар сондай-ақ жас ұрпақтың өмір сүру сапасы мен болашағын жақсартуға бағытталған тәжірибелерімен, әзірлемелерімен бөлісті.

Айта кетейік, биыл елімізде Халықаралық жастар күніне орай 3 тамыз бен 12 тамыз аралығында «Жастармен бір­ге!» ұлттық декадасы өтті. Оған ел бойынша 1 миллионнан астам жас қатысып, 5 мыңнан аса іс-шара ұйымдастырылды. Дека­даның негізгі бағыттары жұмыспен қамту, нашақорлық пен лудоманияның алдын алуға, экологиялық мәдениет пен аза­маттық жауапкершілікті да­мытуға, сондай-ақ ұлттық сананы нығайтуға бағытталды.