Фото:Freepik
Депутат мемлекеттік органдардан тиісті жауаптар алғаннан кейін және алаяқтық құрбандарымен кездесуден кейін бұл мәселе жаңа қарқынға ие болғанын атап өтті. Оның айтуынша, бір ғана Қарағанды облысынан 290 жәбірленуші хабарласып, олардың атынан 1 миллиард 618 миллион 290 теңге несие алынғаны мәлім болған.
Бүгінгі таңда «Қазақстан Республикасының Банктер және банк қызметі туралы» Заңының 34-бабының 15-тармағында тікелей императивтік норма бар, оған сәйкес тұлға ресми түрде жәбірленуші деп танылған жағдайда банк мыналарға міндетті:
Біріншіден, үш күнтізбелік күн ішінде мұндай банктік несие бойынша берешекті өндіріп алуды және талап ету жұмыстарын тоқтата тұру;
Екіншіден, сыйақыны және (немесе) тұрақсыздық айыбын есептеуді тоқтата тұру;
Үшіншіден, клиенттің қатысуынсыз алаяқтық тәсілмен банктік қарызды рәсімдеу фактісі анықталған заңды күшіне енген сот актісін алған күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірмей клиенттің банктік қарыз бойынша берешегін есептен шығару туралы шешім, сондай-ақ клиентке осындай банктік қарыз бойынша бұрын ұсталған (төленген) сомаларды қайтару жөнінде шаралар қабылдайды.
«Бірақ «клиенттің қатысуынсыз» деген сөз тым бұлыңғыр. Өйткені, егер бұл клиент сол кезде ұялы телефонын қолында ұстаса да, мұны қатысу ретінде бағалауға болады. Егер ол жаңылысып, төрт таңбалы кодты айтқан болса, оны несиені өңдеуге қатысты деп жіктеуге болады. Сондықтан да болар, бүгінде бұл норма жұмыс істемейтін болып шықты. Азаматтық іс жүргізу кодексіне несиенің алаяқтық жолмен алынғаны туралы сот шешімі болған жағдайда, соттың банктерден талап арызды қараусыз қалдыруға негіз болатындай норма енгізу қажет», деді депутат.
Сонымен қатар Амерхан Рақымжанов тараптардың назарынан тыс қалып, кибералаяқтық фактілерінің көбеюіне әкелетін бірқатар заң бұзушылықтар бар екенін тілге тиек етті.
«Бірінші. «Байланыс туралы» заң ұялы байланыс операторларының тіркелмеген жағдайда телекоммуникация қызметтерін көрсетуіне тыйым салады. Бұл жауапкершілік бұрыннан бар. Бірақ ол жұмыс істемейді. Тіркелмеген нөмірлер қоңырау шалса, байланыс операторы жауап бермейді.
Екіншіден, полиция қызметкерлерінің кибералаяқтық істері санатын тексеру алгоритмі жоқ. Бірде-бір аумақтық полиция бөлімінде ақпараттық қауіпсіздік мамандары жоқ. Кибералаяқтықтың құрбаны болған 350 адамнан тұратын топ маған хабарласты, жәбірленушілердің телефондары бірде-бір рет сараптамаға жіберілмеген. Оны Ішкі істер министрлігінің қызметкерлері жүргізуі керек. Ақиқатында, заңгерлер мен адвокаттар өздерінің бейінді емес функцияларымен айналысады, олар журналдарды декодтауды және сот отырыстары барысында зардап шеккендерге SMS жеткізілмегенін, оларды үшінші тұлғалар ұстап алғанын дәлелдей алады. Зардап шеккендер мәміле жасаған жоқ», деді А.Рақымжанов.
Депутаттың пікірінше, Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі жоғарыда аталған «Қазақстан Республикасының Банктер және банк қызметі туралы» Заңының 34-бабының 15-тармағында көзделген заңдардың сақталуын қамтамасыз етіп және оның орындалуына талдау жүргізуі қажет.
Ішкі істер министрлігі жүйесінде осы заңды орындамағаны үшін Қылмыстық кодекске сәйкес тәртіп бұзушылар озбырлық жасағаны үшін жауапкершілікке тартылуы тиіс, бірақ аумақтық полиция органдары оларды қылмыс құрамының жоқтығы үшін қабылдамай, номенклатура ретінде есептен шығарады.
«Үшіншіден, OTP паролі несие шарттарына қол қоюға негіз болып табылмайды. Азаматтық кодексте шарттарға тек ЭЦҚ немесе өз қолымен қол қою көзделген. Сонымен қатар, банктік қосымшаларды жүктеп алу кезінде барлық клиенттер электрондық цифрлық қолтаңбаны беруге автоматты түрде келісім береді. Оның үстіне бұл қол қою банкте сақталады, ол теориялық тұрғыдан клиент үшін кез келген нәрсеге қол қоя алады және клиенттің бұл мәселелерге қатыспағанын дәлелдеу мүмкін емес. Бұл төрт таңбалы код сенімді нөмірлерді де байланыстырады, бұған заңмен тыйым салынбаған. Банк кодтарды тек қарыз алушыға тіркелген нөмірге жіберуі керек. Сондықтан кез келген азамат таңертең күтпеген несиемен оянуы мүмкін. Электрондық цифрлық қолтаңбаны беру құқығын банктерден алу керек. Олай болмаған жағдайда шарт тараптарының теңдігі қағидасы сақталмайды», деді депутат.
Сондай-ақ депутат дропперлер саны артып жатқанына баса назар аударды. Кез келген Қазақстан азаматының банктік картасын ол бұл туралы білмесе де, алаяқтар ақша аудару және қолма-қол ақша алу үшін пайдалана алады.
