фото: wildfauna.ru
Орнитологтер биылғы жарысқа тарғылбас (Юрок) пен жұртшы (Стервятник) деген екі құс түрін іріктеп алды. Дауыс берушілердің 60%-ы кішкентай торғай тәрізді құстан гөрі жыртқыш құсты жөн көріп, жыл құсы ретінде жұртшыны таңдады. Ал былтыр, 2024 жылы маубас жапалақ (Сплюшка) жыл құсы болған еді.
Жұртшы - Қазақстанда мекендейтін бес өлексежегіш құстың бірі. Саны сиреп бара жатқандықтан, Қазақстанның Қызыл кітабына енген. Ересек түрін қауырсынының ағына, сап-сары маскасы мен сына тәрізді құйрығына қарап тез тануға болады. Еш құсқа ұқсамайтын келбетінен бөлек бұл құс өлексе жеп, ауру таралуын болдырмай, экожүйенің ілкі күйінде қалуына септігін тигізеді.
(Фото: tabigat.media)
Жұртшы туралы 10 дерек:
1. Қазақстанның Қызыл кітабындағы cтатусы: III санат, сирек түр.
2. Халықаралық Қызыл тізімдегі статусы: EN (endangered) — қауіп төніп тұрған түр.
3. Әлемдегі саны: 12 400–36 000 дарақ.
4. Қазақстанда мекендейтін жұп саны: 348 - 639 (орташа алғанда 502).
5. Әлемдегі ареалы: Батыс және Шығыс Еуропа, Африка, Оңтүстік және Орталық Азия.
6. Қазақстандағы ареалы: еліміздің батысындағы шөлді үстірттің шыңы және оңтүстік пен оңтүстік-шығысындағы шөлейтті аласа таулар мен тау етегі.
7. Ұзындығы 60–75 см, қанат құлашы 155–180 см, салмағы 1,8–2,5 кг.
8. Қорегі: өлексе, майда құстар мен бауырмен жорғалаушылар, жұмыртқалар.
9. Мекен ортасы: шөлді және шөлейтті аумақ, өріс пен елді мекенге жақын жерлер.
10. Түр сипаты: басқаларынан ажырататын белгілері — ересек құстардың қауырсыны ақ, қанатының ұшындағы қақпа қауырсыны қара. Сары түсті бетінің терісі жалаң, қауырсын өспейді. Ал жас құстардың қауырсыны, керісінше, қоңыр түсті. Уақыт өте ашық түске өзгеріп, 4-жылға қарай ғана толығымен ағарады.
