Фото: ortcom.kz
Мәжіліс депутаты Екатерина Смышляеваның айтуынша, тізілімге енгізілгеннен кейін кәсіпорынды бағалаудың бірінші кезеңі ұсынылған тәсілге сәйкес мониторинг толығымен цифрлық болады. Бұл озық халықаралық тәжірибеге сәйкес келеді. Көптеген елдер қазірдің өзінде өндірушілерді сертификаттау үшін электронды платформаларды қолданады. Оңтүстік Корея мен Австралия кәсіпорындарды тексеру үшін, ал Америка Құрама Штаттары салық және кеден деректерін талдау үшін блокчейн технологиялары мен жасанды интеллектті белсенді түрде енгізіп жатыр.
«Бүгінде біздің еліміз жасанды интеллект пен оған байланысты технологияларды енгізуге дайындығы бойынша ТОП 50-ге кіреді. Отандық тауар өндірушілерді бағалаудың жаңа жүйесін қалыптастыру үшін арнайы алгоритм қолданылады. Бизнес-процестерді цифрландырудың жақсы деңгейінің арқасында мемлекеттік ақпараттық жүйелердегі кәсіпорындардың ақпараттық ізі оны оқыту үшін жоғары сапалы деректердің жеткілікті көлемін жинақтауға мүмкіндік берді. Бұл жаңғыру жолындағы жай ғана қадам емес, ашықтыққа, тиімділікке және нақты кәсіпорындарды қолдауға бағытталған реформаның негізгі элементі», деді депутат.
Сонымен қатар депутаттың пікірінше, цифрлық тексеру egov-business сервисін іске қосумен үйлескенде бюрократияны айтарлықтай азайтып, көптеген құжаттарды жинау процедураларын жояды. Бұл ретте цифрлық тәсіл бизнестен тәртіп пен ашықтықты талап етеді. Бүгінгі таңда жүзге жуық бағалау критерийлері анықталған, олардың ішінде еңбек ресурстары, салықтар мен қаржы, коммуналдық төлемдер бар. Көрсеткіштерге үнемі мониторинг жүргізу салықтың уақтылы аударылмауына немесе қызметкерлерге жалақының төленбеуіне жол бермейді. Өйткені, бұл деректерге және кәсіпорынның мәртебесіне айтарлық әсер етуі мүмкін.
Сондай-ақ, Екатерина Смышляева жаңа тәсілдің барлық артықшылықтарына қарамастан, алгоритм әрқашан 100% дұрыс және объективті бола бермейтінін тілге тиек етті. Сондықтан отандық тауар өндіруші мәртебесін анықтаудың жаңа тәртібін енгізу барысында бірқатар міндетті шаралар мен шарттарға назар аудару маңызды екенін атап өтті.
«Біріншіден, цифрлық тексеру алгоритмі ашық және түсінікті болуы керек. Қазіргі уақытта математикалық модельдің негізін құрайтын жүзге жуық көрсеткіш анықталды. Олар тізілімнің әлеуетті қатысушыларына жеткізілуі керек. Сонымен қатар, салмақ бойынша көрсеткіштерді бағалау принциптері қол жетімді болуы керек.
Екіншіден, объективті жағдайларды ескеру қажет. Мәселен, өндірістің ерекшеліктерін ескеру үшін алдағы уақытта кәсіпорындардың баллдық көрсеткіштерін сала бойынша бөліп, салалық өлшемдермен толықтыру орынды болар еді. Сонымен қатар, арнайы салық режимдерін қолданатын немесе үш жылдан аз жұмыс істейтін кәсіпорындар үшін бағалау тетіктері де ойластырылуы керек. Өйткені, бұл ерекшеліктер отандық өнімді шығару мүмкіндігіне әсер етпейді.
Үшіншіден, заңмен қорғалатын құпияларды (салық, банк және т.б.) қорғау үшін осы деректердің әкімшілері санының көбеюіне және олардың таралу шеңберінің кеңеюіне жол берілмеу керек. Сондай-ақ, дербес деректерге қатысты келісімдер мен оларды қорғау ережелерін алудың қатаң тәртібін сақтау қажет.
Сонымен қатар оқытылған алгоритммен қабылданған шешімдер, олардың барлық объективтілігімен, соңғы сатыда шындыққа айналмағаны жөн. Кәсіпкерлер оларға қарсылық білдіріп, адамның қатысуымен қарауды талап етуге мүмкіндігі болуы керек. Ол үшін депутаттар уәкілетті органның жанынан салалық реттеушілердің, бизнес өкілдерінің, сарапшылар мен қоғам қайраткерлерінің қатысуымен апелляциялық комиссия құруды ұсынды. Бұл жаңа технологияларды қолдану этикасы және мүдделер тепе-теңдігін сақтау тұрғысынан маңызды институт», деді Е.Смышляева.
Депутат сөзін қорытындылай келе, қарастырылып отырған заң жобасы бизнес пен мемлекеттің өзара іс-қимылының жаңа стандартын белгілейтінін атап өтті. Онда технологиялар адалдықтың, тиімділік пен теңдіктің кепілі ретінде қызмет етеді. Алайда оны сәтті жүзеге асыру барлық тараптардың сенімі, жауапкершілігі және ашықтығы жағдайында ғана мүмкін болатынын тілге тиек етті.
