Суретті түсірген – Ерлан ОМАР, «ЕQ»
Жұмыс орындарына қатысты танымал hh.kz интернет ресурстан облыс бойынша сұранысқа ие мамандықтарды зерделеп, диаграмма құрған едік. Шеңбердің төрттен бір бөлігін бөлшек сауда менеджерлері толтырды. Өңірде бөлшек сауда, азық-түлік өндірісі, медицина, фармацевтика, автокөлік саудасы, құрылыс, қаржы, инженерлік сала, білім беру, ақпараттық технология саласына мамандар керек. Тағы бір ширекті тағам өндірісі, медицина, фармацевтика, автокөлік саудасы бөлісті. Тамақтандыру орындарына, мейрамханалар мен дәмханаларға аспаздар мен кондитерлер қай кезде де қажет. Интернет ресурстағы фармацевтика мамандары бөлігіндегі жарнамаларда провизорлар емес, биологиялық белсенді қоспаларды саудалаушыларға сұраныс басым.
Жұртшылыққа түрлі дәрілік шөптер мен қоспалар өткізіп жүрген мұндай орталықтардың аккредиттеуден өтуі туралы тақырыптың басы ашық. Олар көбіне осы өнімдерді сататындарды іздейді. Шеңбердің келесі бөлігін қаржы саласы мен инженерлік-техникалық мамандар құрайды. Бұл жерде жарнама берушілер көбінесе банктер емес, микроқаржы ұйымдары болып шықты.
Диаграммада техникалық қызметкерлерге, инженерлік мамандықтарға сұраныс өсіп келе жатқаны байқалады. Кәсіпорындарға көлік жүргізушілері көбірек керек. Байқауымызша, дәнекерлеуші, электр монтері, ағаш шебері, кран жүргізушілеріне, құрылысшылар мен ауыл шаруашылығы мамандарын іздеген жарнама мүлде жоқтың қасы. Ауыл шаруашылығы мамандарына қыс ішінде сұраныс жоқ. Ең соңғы орында білім, ақпараттық сала тұр... Соңғы бір айда мұғалімдер, балабақша тәрбиешілері, IT мамандарына қажеттілік болмаған. Сол сияқты дәрігерлер, орта медицина қызметкерлері де аса қажет емес. Осы саладағы кәсіби мамандар әлдеқашан өз орындарын тапқан. Салыстырмалы түрде қарағанда, жұмыс берушілердің сұранысы өңір экономикасының жай-күйін аңғартады деп топшылауға негіз бар.
Экономиканың сипатын өзгерту, өзімізде өндірілетін өнім түрлері мен көлемін арттыру, өңдеу өнеркәсібін, ауыл шаруашылығының әр алуан бағытын дамыту мамандар даярлау ісін қайта жобалауды қажет етеді. Қазірде Ақтөбе облысында 28 мыңнан астам студенті бар 24 мемлекеттік, 16 жекеменшік колледжде 94 мамандық 139 біліктілік бойынша оқытылады. Өңірде 13 колледжде ғана жұмысшы мамандары даярланады. «Жұмысшы мамандықтары жылы» облыстық білім басқармасы өңірдегі 40 колледжде еңбек нарығындағы сұранысқа ие мамандықтар даярлау картасын әзірледі. Бүгінгі күннің басты мәселесі – кәсіптік-техникалық оқу орындары бәсекеге қабілетті маман даярлауға әзір ме? Осы бағытта кәсіптік-техникалық білім орындарын салалық бағытта бейіндеу, олардың қаржылық, техникалық жағдайын жақсарту, педагогтер әлеуетін көтеру, кәсіпорындармен ынтымақтастық орнату, жұмыс берушілер ұсынысымен мақсатты білім беру тапсырысын ұлғайту күн тәртібінде тұр. Биыл осы оқу орындарында жаңадан бес мамандық ашу жоспарланған, оның ішінде саябақ (ландшафт дизайны), лифт шаруашылығы, қонақүй, қоғамдық тамақтандыру бизнесі мамандықтары бар.
Жылма-жыл еңбек нарығына шығатын жастар көбейіп келеді. Өңірде өткен оқу жылында 9-сыныпты 14796, 11-сыныпты 19016 оқушы аяқтады. Олардың бәрі ЖОО-ға түсе бермейді. Әскери қызметке, басқа салаларға баратындар саны да шектеулі. Сондықтан түлектерді еңбек нарығына бейімдеу қажет. Жыл сайын орта кәсіптік оқу орындарын бітірушілер саны да артып келеді. Облыста 1500-2000 бала колледж бітіріп, еңбек нарығына шығады. Оларды еңбек нарығы қалай қабылдайды? Айқын мәселе – жұмыссыздар саны артса, әлеуметтік қысым жоғарылайды.
Кәсіптік-техникалық білім беру мекемелеріне толық талдау жүргізу негізінде бірін-бірі қайталайтын мамандықтар санын қысқарту қажет. Облыстық білім басқармасы басшысының орынбасары Нұргүл Бертілеуованың айтуынша, техникалық мамандықтар, білім, медицина, IT, ауыл шаруашылығы мамандықтарына грант саны артқан. Егер 2023 оқу жылы жұмысшы мамандықтарының саны 2037 болса, 2024 жылы 2135 орынға көбейген. Кәсіпорындар сұранысымен қолға алынған сәтті жоба – дуалды оқыту. 28 колледжде көлік, тау-кен, тамақ өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы, құрылыс, жеңіл өнеркәсіп, қызмет көрсету, энергетика, байланыс салаларында дуалды оқыту енгізілген. Нәтижесінде, дуалды оқытумен қамтылған студенттер саны жыл сайын 20-25%-ға артып, олардың жұмысқа орналасу көрсеткіші 91%-ға жеткен.
Мамандықтарды бейіндеу Ақтөбе политехникалық, құрылыс-техникалық колледждерінде басталды. Мұнда бірін-бірі қайталайтын мамандықтар қысқарып, бейінделеді. Ондай мамандықтар санатында технолог, есеп және аудит тұр. Бір аудандағы екі колледж біріктіріледі. Өңірдегі үздік Хромтау тау-кен жоғары колледжі жақында «электрмонтаж» мамандығы бойынша халықаралық аккредиттеуден өтті. Ақтөбе жоғары политехникалық колледжі де IT мамандығы бойынша халықаралық аккредиттеледі. Мақсат – халықаралық стандарттар бойынша мамандар даярлауға мүмкіндік алу. Үш колледж тірек орталыққа айналып, оқытушылары биыл алыс-жақын шетелдерде тағылымдамадан өтеді. Оқу орындарына өндірістен 63 маман тартылады. Колледждерді әр тараптан қаржыландыру, жанынан кәсіпорындар ұйымдастырып, студентердің табыс табуына жол ашу да көзделіп отыр. Бүгінде екі оқу орны шағын кәсіпорындар құрып, табыс тауып жатыр. Олардың қатарына тағы да екі оқу орны қосылады. Хромтау тау-кен колледжі жанынан автопарк, Ақтөбе жоғары техникалық колледж жанынан IT-хаб салу жоспарланса, жастардың кәсіпкерлік бастамаларын дамыту жобасы сервис колледжінде іске асырылады. Жұмысшы мамандығының беделін арттыру, мектеп – колледж – жұмыс берушілер арасындағы байланысты дәйекті жолға қою, кәсіптік білім беру мазмұнын жақсарту жолында осындай жобалар қолға алынып жатыр.
Ақтөбе облысы
