Суретті түсірген – Ерлан ОМАР, «EQ»
Әр елден шыққан 14 нобелианттың шығармаларын аударған анау кісі әкесіндей, бұл баласындай ағалы-інілі екеу кезінде тоқсаныншы жылдардың басында Қарағанды облыстық «Орталық Қазақстан» газеті редакциясында бірге қызмет істейді.
Нағыз таңдаулы дегендерін іріктеп текшелегенде, жеке кітапханасына 5 мыңға жуық кітап жиған Марал Хасен қалай көп оқыса, осы кісілердің өкшесін басқан Жөкеңдер де аз оқымағаны сөзінен-ақ байқалады. Мектепті Жаңаарқаның Қараағашынан бітіріп, Қарағанды университетінде филология факультетін тәмамдағанынан емес, бұл да журналистің жаратылысы мен таным-түйсігінен деп білген жөн. Әйтпесе, дүниенің кітабын оқып-тауысқан Маралдың қасында кім жүрмеді, журналист болып газетке ақпарат, репортаж жазуды кім білмеді? Жомарт Оспанның «Ақылбайдың әні» атты эссесі аудармашының қарым-қабылеті мен таным-білігін жіліктеп жазған, маралтануға қосылған айтулы дүние. Ел мен жер, өлкетануға қатысты жекелеген еңбектері тарау-тарау, қатпар-қатпар қазақ тарихының қалтарыстарынан сыр шертетін сүбелі деректердің қаттамасы. Анау Алтайдың Топқайыңында туған Қалиханды, теріскейдегі Созақта сазға елітіп өскен Тәкенді ол заманда оқымаған жан ілуде біреу шығар. Осы қаламгерлердің шоқтықты шығармаларына қоса, эсселері мен мақалаларын түптеп, шұқшиғанын былай қойғанда, Жөкең екі жазушының арасындағы емін-еркін қарым-қатынасты, еркетотай сөздерін ежіктеп беретінін аузынан естігенімізбен, бұл жерде мысал келтіре алмасымыз өкінішті. Классиктердің шығармаларын жіліктеп, әдебиеттің айналасындағы әзіл-оспақтарды бүге-шігесіне дейін білген өз алдына, барған-жүрген жерінде сүйікті авторы туралы дерек жинап, оны жазып жариялау да журналистің әбжілдігі. Иә, жазушы Қалихан нағашысы Ысқақтың қолында өскенін Жомарт Оспанның жолжазбасынан біліп, «Тұйық» романындағы отын мен шөпке баратын өгей баланың өміріне аздап жақындағандай болғанбыз кезінде.
Өткен жылдары өзімізше Тахауи Ахтановтың «Күй аңызы» әңгімесі туралы қалам тербеп, соңынан Есенғали Раушановтың «Тахауи Ахтанов қазасына» деген өлеңін келтірген болғанбыз. Жұмыс арасында кездескен Жомарт аға Тахауи шығармашылығы, қара сөзінің қуаты туралы біраз әңгімеледі. Соңынан классик хақындағы Есенғали жырына тоқталды. Мақаламда көп-көрім жетістікке жеттім бе десем, бұл кісі әлгі жырдың төрт ауызын талдап, тіпті бір шумақ пен келесі ауызын қиыстырғандағы автордың шеберлігі, сөзге сөздің жарығын түсіріп, ойды құбылтуы хақында енді бір мақалаға жүк әңгіменің тиегін ағытып бергенде, аузымды ашып қалдым. Адам осылай байып, дамыса керек.
«Қаламы жүйрік жазарман ретінде бұл бауырым жеке басын ғана емес, баршамызды толғандырып, алаңдатқан қоғамдағы небір өзекті, түйткілді жайттарды зерделеп, баспасөзде проблема ретінде көтеріп келе жатқан азамат. Ол ауыр болса да, журналистік кәсіпті таңдады. Көсіле жазды. Осының нәтижесінде жасырақ кезінде көсемсөзге көркемдік енгізуге тырысты. Өмірдегі түрлі құбылыстарды, оқиғаларды туындататын адам атты күрделі жаратындыны оқыған әдеби шығармалары арқылы, өмірі мен қалам қуаты арқылы егжей-тегжейлі сараптауға ұмтылды. Тарихи елді мекен Нілді (Өспен), Қызылтау – Ортау өңірі, Ақтүбек, т.б. аймақтарға арналған кітаптары өлкетану саласына ұласса, Нұра ауданының энциклопедиясы және тұлғалық «Қаз дауысты Қазыбек», «Бұқар жырау», «Сәкен Сейфуллин», «Әбілқас Сағынов» энциклопедияларын әзірлеп жарыққа шығару сияқты игілікті һәм күрделі істі жүзеге асырушылардың бел ортасында болғанын жұртшылық жақсы біледі. Журналиске тән этика, білік, алғырлық үздіксіз ізденіспен келген шеберлік Жомартқа өз жазбаларындағы өзекті мәселелерді танымдық сипатпен қатар, ғылыми дәлдікпен дәйектеуге тамаша мүмкіндік берді деуге негіз бар», дейді филология ғылымдарының докторы, профессор Мәуен Хамзин.
«Мен Жомартты студент кезінен білемін. Өткен ғасырдың 80-жылдары соңында Е.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің филология факультетінде оқып жүрген кезінде-ақ журналистикаға ден қойып, мерзімді басылымдарда балауса өлең-жырлары, мақалалары жарық көре бастады.
...1990 жылғы тамыз айының бел ортасында облыстық «Қарағанды жастары» газетінде істеп жүрген Жомарт талантты сазгер, атақты әнші Виктор Цой туралы материалды орысшадан аударып, жариялады. Газеттің сол саны шыққан күні бүкіл Кеңес одағы жастарының жүрегін әндерімен жаулаған Виктор Цойдың көлік апатынан қайғылы жағдайда қайтыс болғаны туралы естідік. «Апыр-ай, мұндай да сәйкестік бола береді екен-ау! Мен тура бір осылай боларын білгендей дайындаған екенмін ғой мына материалды» деп, бұған біздің нәзік жанды Жомартымыз әрі таңырқады, әрі қатты күйзелді...
Арқа аймағының өлкетану шежіресін жазуда қаламгер Жомарт Оспанның атқарып жүрген ерен еңбегі ерекше. Белгілі өлкетанушы Ібірахым Ісләмұлы марқұм екеуі қалам қуатын сәтімен қоса отырып, өлке шежіресін түзіп, көлемді кітаптар ұсынды.
2009 жылдың жазында «Қасиетті мекен Қараағаш» кітабының тұсаукесер рәсіміне қазіргі Ұлытау облысына қарасты Жаңаарқа ауданының Қараағаш ауылына арнайы бардық. Жомарттың туған жері. Сол өлке шежіресін алақанға салғандай бейнелеп берген көлемді кітап үшін ауыл адамдарының қуанышында шек болмады. Ел аузында «жақсылардың соңы – Телқозының Шоңы» аталған Шоңкең шыққан бұл жердің екінші аты Шоңның Қараағашы. Әріде Серік Қирабаев, беріде аудармашы Кенжебай Ахмет туған ауылдың тағы бір ұлы осы Жомарт екенін мен сол сапарда түйіп қайтып едім. Халық Жомартты төбесіне тұтты, ал елдің ықыласы мен ілтипатынан артық не бар өмірде? Әр азамат туған мекені мен аймағына осылай қызмет етсе, гүлдене түсері анық. Біз бір кездегі балаң жігіт Жомарттың бүгінде республикалық «Egemen Qazaqstan» газетінде қызмет етіп жүрген ардақты азаматқа айналғанына сүйсінеміз», дейді Журналистер одағының мүшесі, журналист Төлеубай Ермекбаев ағасы.
Дүниеде екінің бірі қалап, яки сатып ала алмайтын елдің ұлы дейтін ақ адал атақ бар. Басыңды бұлт шалса, көз алдың қарауытса жолыңа жарығын жағатын асыл мұрат та сол. «Қазақ баталы ер арымас» деп мұны бір-ақ ауыз сөзге сыйдырады. Әуелі халыққа қызмет етіп құл болсаң ғана, еліңе кейін ұл болып жарытасың. Демек ақберен журналистің еңбегі де ақ адал. Ұзағынан сүйіндірсін!
