ҚАЗАҚ БОКСЫ: НЕ ЖАҢАЛЫҚ БАР?

Соңғы күндерде қа­­­зақ боксының төңіре­гін­де елді елең еткізіп, жан­­­ды жадырата түсетіндей төрт бірдей жағымды жа­ңалық орын алды. Тө­мен­де со­ларды рет-реті­мен қыс­қаша баяндап берейік. Бірінші жаңалық – бокстан Қазақстан құра­ма­сы алдағы күзде ха­лық­аралық әуесқой бокс федерациясының (АІBA) бастама­сымен өмірге келгелі тұрған Бүкіл­әлем­дік бокс сериясының (WSB) са­пында өнер көрсете бастайды. Бұл аталмыш қауымдастықтың жақында Лон­донда өткен кезекті конферен­ция­сының қорытындысымен белгілі болды. Құрамына кәсіпқой және әуесқой былғары қолғап шеберлері қоса алынатын оған жер-жаһан бойынша бар-жоғы 12 елдің құрама командалары ғана қатысады. Бұл ва­кан­сиялар Еуропа, Азия және Аме­рика сынды үш конференцияға бө­лінген құрлықтардың әрбіріне 4 орыннан тең бөліп берілген. Олар­дың қатарында боксы бұларға қа­рағанда кенжелеу дамып келе жатқан Африка және аумағында бір ғана дәулет орналасқан Австралия кон­ти­ненттері жоқ. Ал Азияға берілген төрт орын біздің жігіттерден басқа, Қытай, Үндістан және Әзірбайжан сайыпқырандарына бұйырды. Бірақ, бізге соңғы олимпиадаларда, әлем және құрлықтар чемпионаттарында осы тізімдегі кейінгі екі елге қара­ған­да жүлделерді әлдеқайда көбірек алып жүрген өзбек және моңғол гүрзі жұдырықшыларының неге есепке алынбай қалғаны түсініксіздеу болып көріне береді. Енді қалған құрлықтар атынан шығатын елдер құрамалары жайына келсек, Еуропада бұл жолдама Ресей, Түркия, Франция және Италия бокс­­шыларының еншілеріне тиіп отыр. Осы төрттіктің кейінгі жыл­­да­ры төрт­күл дүниеде топ жарып жүр­гені рас. Соның ішінде орыс бокс­шыларының Одақ тарағаннан бергі аралықта Еуропа чемпионаттарында қол жет­кізіп жүрген орасан зор та­быс­тарына тек қол соғып қана қой­май, қатты қайран қалуға да болады. Мұндай зор жетістіктерге кезінде бұдан да күшті дүрілдеп тұрған ша­ғында Куба қабыландары ғана ең таға алған еді. Сол Бостандық ара­лының жайсаң­да­ры көшбасы болып табылатын Америка құрлығында ғана әзірге одан бөлек тағы кімдердің жа­рысқа жалын қосатыны белгісіз болып тұр. Әлем құлақ түрген дүбірлі дода алдағы қараша айының 19-ында сөреден шықпақшы. Мұнда әр кон­ференцияға енген құрамалар алды­мен бір-бірімен үйде және түзде матч­тық кездесулер өткізеді. Мәсе­лен, Қазақстан боксшылары осы күні өзінің бірінші шайқасын Үндістан­ның астанасы Дели қаласында сол елдің құрамасымен өткізеді. Әр ко­манда осылай 6 кездесу өткізіп бол­ға­н соң, олардың арасындағы жеңім­паз­­дары басқа конференциялардан озып шыққан елдердің шеберлерімен ұшырасып, дүние жүзіндегі ең мық­ты жасақтың атын айғақтайды. Со­дан кейін әр салмақта мықты кө­­рін­ген боксшылар тағы өзара қолғап түй­істіріп, сол дәрежелердегі жеңім­паз­дың есімін анықтайды. Міне, осы жеңімпаздар 2012 жылы Лондонда өтетін жазғы Олимпия ойындарына бірден жолдама алады. Тағы бір айтатын жәйт, бұл жолы боксшылар АИБА ұсынып отырған жаңа формат бойынша шаршы алаң­ға шыққалы отыр. Ол жаңалықтар, ең алдымен салмақ мөлшерлерінің өзге­руінен байқалады. Бұл байрақты бә­се­кеде боксшылар сол өзгерген 5 сал­мақ дәрежесі (54, 61, 73, 85, +91 кг.) бойынша бой көрсетеді. Әрбір құ­рама осы 5 салмақ бойынша 15 бокс­шыны тізімге енгізуі тиіс. Ереже сонымен бірге сол тізімдегілердің кем дегенде екеуі легионер, яғни бас­қа елдің боксшысы болуы керек еке­нін талап етеді. Бүкіләлемдік бокс се­риясының Қазақстан бокс феде­рациясындағы үйлестірушісі Болат Манкеновтің айтуынша, “Astana arlans”, яғни “Астана арландары” деген атпен күш сынасатын еліміз ко­мандасына қазірдің өзінде 4 шет­елдік боксшы сатып алынған. Олар – 85 килоға дейінгі салмақтағы ко­лум­биялық Джейсон Маррей Ло­рел­ло мен ганалық Максвелл Энтонзан, 91 кило ауыр салмақтағы мадияр Иштван Беррера мен серб Милутин Станкович. Ал өз елімізден Қанат Әбу­тәліпов, Бағдат Әлімбеков, Нұр­лан Сейсембетов (54), Мерей Ақшалов, Ержан Мұсафиров, Азамат Сма­ғұлов (61), Бақыт Сәр­сек­баев, Дәурен Елеу­сі­нов, Мирас Баянханов (73), Марат Молдагереев (85), Қанат Әлтаев (+91) осы құрамаға кіруге ке­лісім беріп отыр. Деген­мен, мұның өзінің де әлі түпкілікті тізім бола ал­май­тынын айта кетейік. Ал құра­ма­ны жарысқа белгілі мамандар Бейбіт Есжанов пен Марат Мәзімбаев дайындайды. Екінші жаңалық – 2012 жылы Лондонда өтетін Олимпиада ойын­да­рына қатысатын боксшыларға ке­зекті жолдамаларды әперетін бір ква­ли­­фикациялық турнир қазақ жерінде өтеді. Бұған АИБА атқару комите­ті­нің таяуда Мароккода өткен кезектен тыс мәжілісінде қол жетті. Ал осы орынға бізден басқа Қытай, Пәкстан және Моңғолия сынды елдер та­ласқан еді. Басқа конференцияларда мұндай іріктеу турнирлерін өткізу құ­қығына Әзірбайжан, Бразилия, Марокко және Австралия сияқты елдер ие болды. Үшінші жаңалық – бұдан бірқатар уақыт бұрын елордада Қа­зақстан Республикасы Президентінің жүлдесі үшін өткізілген екінші ха­лықаралық турнирдің аясында өткен төрешілер семинарында біздің елі­міз­ден бес бірдей рефери үш жұлдызды статус алды. Мұндай атақты алқа­лаған Рахымжан Рыспаев, Бақытжан Бекпенбетов, Әлішер Әлтаев, Әсия Аманбаева және Наталья Цой енді халықаралық ірі турнирлер мен чемпионаттарға қызмет көрсететін болады. Осы жерде Азияда мұндай мәртебеге жеткен басқа бірде-бір ел­дің жоқ екенін айта кеткеніміз ләзім. Ал жоғарыдағы қыздардың бірі ал­дағы қыркүйек айында Барбадоста әйелдер арасында өтетін әлем чем­пионатындағы жекпе-жектерге төрешілік ететін болады. Төртінші жаңалық – біздің елі­мізде де жоғарыдағы конференция­лардың ізімен аймақтар боксшы­ларының матчтық кездесулері орын алғалы жатыр. Оның алғашқы тур­нирі күні кеше, шілденің 17-ісінде Ақ­тау қаласында басталып кетті. Бұ­дан кейін басқа қалаларда да осын­дай турнирлер өркен жаяды. Мұнда командалар жаңа ережеге сай 10 сал­мақ дәрежесі (49, 52, 56, 60, 64, 69, 75, 81, 91, +91) бойынша рингке шық­пақшы. Олар солтүстік, оңтүстік, батыс және шығыс деп аталатын 4 конференцияға бөлініп шайқасады. Бұлардың біріншісіне - Қарағанды, Көкшетау, Қостанай, Петропавл, екін­шісіне – Алматы, Жамбыл, Шым­кент, Қызылорда, үшіншісіне – Ақтау, Атырау, Ақтөбе, Орал, соң­ғысына Астана, Павлодар, Өскемен, Талдықорған командалары топта­с­тырылған. Олар барлығы 15 матч өт­кізеді. Командалар солардың әр­біріне жақын және алыс шетелдерден боксшы-легионерлердің қаншасын болса да қатыстыруға құқылы. Құра­маларды қалыптастырудың бұл схе­масы 1/8 және Қ финалдық шайқас­тарда, яғни алғашқы екі кездесуде ғана қолданылады. Содан кейін һ финалдан бастап әр дивизионның командалары өзара ұшырасып, басқа жақтардан боксшы тартуға рұқсат етілмейді. Ал бұл жобаның басты мақ­саты, Қазақстан боксының был­тыр Миланда өткен әлем чемпио­на­тынан кейін едәуір түсіп кеткен беделін күрт көтеріп, белсенділігін арттыру болып отыр. Аталмыш матчтық кездесулердің бірінші айналымы биылғы 4 қыр­күйекте мәреге жетеді. Осы тартыста жеңіске жеткендер 1/4 финалға жол­дама алып, 18 қыркүйек пен 30 қазан аралығында өзара кездеседі. Осыдан жеңіп шыққан әр аймақтың же­ңім­паздары сосын жартылай финалда ұшырасады. Мұнда “Батыс” және “Оңтүстік” конференцияларының күштілері 13 қарашада, “Шығыс” және “Солтүстік” конференция­ла­рының маңдайалдылары 24 қарашада күш сынасады. Ал финалдық айқас 16 желтоқсан күні Астана қаласының төрінде дүрілдеп өткелі тұр. Айтатыны жоқ, төрт жаңалықтың төртеуі де бокс десе, жарғақ құлағы жас­тыққа тимейтін жанкүйер жұрт­тың жандарына жағатындай айтулы оқиғалар екені даусыз. Сөз соңында біз бұлардың барлығы белгілі азамат Тимур Құлыбаев жетекшілік ететін Қазақстан бокс федерациясының тікелей араласуы және ынталы ықпалы арқылы жасалып жатқанын айта кеткенді жөн көрдік. Серік ПІРНАЗАР, АСТАНА.