Индустриялық-инновациялық жобалар – даму жеделдеткішіміз

Көлік және байланыс қызметкерлерінің төл мерекесі жақындап келеді. Атаулы датаны ел экономикасының күретамыры – “Қазақстан темір жолы” ҰК” АҚ қандай табыстармен қарсы алғалы отыр деген сұрақ төңірегінде Ұлттық компания президенті Асқар МАМИНМЕН әңгімелескен едік. – Құрметті Асқар Ұзақбайұлы, “Қа­зақ­стан темір жолы” ҰК” АҚ ұжымы өздерінің кәсіби мерекесін қандай табыстармен қарсы алғалы отыр? – Бәрінен бұрын республика темір­жол­шыларын алдағы келе жатқан Көлік және байланыс қызметкерлері күнімен құт­тықтай отырып, сала ұжымдарына табыс тілеймін. Негізінен, мереке қарса­ңын­дағы көңіл-күй өндірістік көрсеткіш­тер­дің нәтижесіне байланысты болатын­дығы рас. Биылғы жылғы темір жолдағы табыстың тұрақты өсімі болашаққа деген үлкен үмітімізді оятады. “Қазақстан темір жолы” ҰК” АҚ рес­публика экономикасы мен ел тұрғындарын темір жолмен тасымалдау жөніндегі сұра­нысын толығымен қанағаттандырып ке­леді. Негізгі көрсеткіш бойынша, алғашқы жартыжылдықтағы жүк айналымы 100 млрд. тонна/шақырым болды. Бұл көр­сеткіш өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 13,3 пайызға жоғары. Сондай-ақ тасымал көлемі 14,7 пайызға артты. Ал экcпорт көлемі 25, импорт 2,9 пайызға өсті. Тұрғындардың әлеуметтік көңіл-күйінің маңызды индикаторы ре­тіндегі жолаушылар тасымалы 6,4 пайызға көтерілді. “ҚТЖ” ҰК” АҚ тобына жататын компаниялардың кірісі 25 пайызға өсіп, 284,3 млрд. теңгені құрады. Сала жұмы­сын­дағы оң өзгерістерді тәуелсіз сарап­шылар дәйектеді. Халықаралық “Fіtch ratіngs” пен “Standard & Poors” рейтингілік агенттіктері ҚТЖ-ның рейтингін ВВВ- және ВВ+ деңгейінде “қалыпты” деп бағалады. Мұның барлығы Қазақстан темір жолының 2008-2009 жылдарғы дағдарыс сал­дарын артқа тастап, жүк және жолау­шылар тасымалдаудағы тапсырмаларды ойдағыдай орындап, қалыпты жұмыс ырғағына көшкендігін көрсетеді. – Саланы алға қарай дамытудың бағ­дарламасы туралы әңгімелесеңіз. Таяу және алыс болашақта қандай жоспарларды жүзеге асыру көзделіп отыр? – Темір жол саласын дамытудың мем­лекеттік және салалық бағдарламалары бойынша жеті маңызды міндетті атап өтуге болады. Біріншісі – өндірісті кешенді түрде дамыту. Екіншісі – индустриялық да­муды аудандастыру. Үшінші – жеке меншік инвестиция тарту. Төртінші – темір жол саласын реформалауды мемле­кет­тік реттеу арқылы жеке бастамаларға қолайлы ахуал туғызу және негізгі құрал-жабдықты жаңғырту мен жетілдіру. Бесін­ші міндет – еліміздің транзиттік әлеуетін барынша тиімді пайдалана білу. Алтыншы – темір жол саласының қауіпсіздігін әлемдік талаптарға сәйкестендіру. Жетінші – корпоративтік басқаруды жетілдіріп, Ұлттық компаниядағы ашықтық пен мөл­дірлікті және осы тұрғыдағы есеп беруді қамтамасыз ету. Бұл мақсатты тапсыр­ма­ларды орындаудағы негізгі идеология темір жол көлігін жаңғырту мен жетілдіру ар­қылы оның сапасы мен қызметінің тиім­ділігін көтеріп, мемлекет пен қоғам үшін неғұрлым оңтайлы әрі икемді мүм­кіндіктерді қалыптастыру. Ал егер де қазіргі таңдағы өзекті мәсе­лелерге тоқталар болсақ, бірқатар шешімін таппай отырған жайлар бар. Мәселен, та­бысты болмауына байланысты әлеуметтік маңызды қызметтердің сәйкес қайтарым­сыз қаржымен қамтылмауы, тариф дең­гейі­нің төмендігі инвестициялық шығын­дарды жабуды қамтамасыз ете алмайды. Сондай-ақ “ҚТЖ” ҰК” АҚ пен жүк вагондарының жеке операторларына тең­дей мүмкіндік берілмей отыр. Саланы дамытып, оның тиімділігі мен қызмет сапасын жақсартуға және активін жаң­ғырту мақсатында инвестиция тартуға – кешенді реформаның экономикалық мо­делі мен саланың институттық құрылымы және инвестициялық кең көлемдегі ауқым­ды бағдарламасының қажеттігі байқалып жүр. Темір жол көлігінің мақсатты моделі тиісті нәтижеге жеткізуді көздейді. Ол үш сегментті қамтиды. Жүк тасымалы, жолау­шы тасымалы, магистралдық желі қызметі. Мұндай модельге көшу – “Темір жол көлі­гін дамытудың 2020 жылға дейінгі бағ­дарламасы” мен “ҚТЖ” ҰК” АҚ-тың 2020 жылдарға дейінгі стратегиялық дамуы” атты маңызды құжаттарда көрсетілген. Бұл бағдарламалар бойынша, “ҚТЖ” ҰК” АҚ құрылымын өзгертіп, жүк және жолаушы тасымалы мен магистралдық желі қыз­ме­ті­мен айналысатын еншілес кәсіп­орын­дарды бір холдингтік құрылымға айнал­ды­рып, барлығын бір орталықтан корпо­ра­тивтік жолмен басқару түрі қарастыры­ла­ды. Сонда реттеу саласында тек ма­гистралдық желі қызметі қалады. Ал жүк тасымалы мен вагон және локомотив паркі бар мемлекеттік және жеке тасымал­дау­шылардың операторлары өзара бәсеке шең­берінде жұмыс істейтін болады. Мұ­ның ішінде ерекше айтарлығы – шынайы бәсекелестік жағдайында ұлттық тасы­мал­даушының басымдығы коммерцияландыру арқылы алып тасталынады. Сөйтіп әлеу­меттік маңызды қызмет түрлері де нарық­тық қатынасқа көшіріледі. Ал тәуелсіз жеке тасымалдаушылар магистралдық және темір жол инфрақұрылымына қатысуға тең мүмкіндік алады. Қазіргі таңда сала ма­мандары мен еңбеккерлері индустриялық-инновациялық жобалар кәсіпорынның даму тегершігі екендігін айқын бағамдай бастады. – Жаңа технологияларға көшу бары­сында кадрлардың біліктілігін көтерумен бірге персонал санын оңтайландыру да қатар жүретін үдеріс емес пе? – Өндірістің тиімділігін көтеру туралы тапсырма Мемлекет басшысының Қазақ­стан халқына биылғы Жолдауында атап көрсетілді. Бұл жерде мына жайға баса назар аудару керек. Мемлекет те, заң да, саланың менеджменті де, жалпы салиқалы ой иесі мыңдаған жұмысшыны қысқарту әрекетіне бірден бармайды. Сондықтан еңбек өнімділігін көтеру және персонал санын оңтайландыру жоспарлы түрде, әлеу­меттік жағдайларды жан-жақты зерт­теп, оны әбден екшеуден өткергеннен соң ғана білікті мамандарды сараптау арқылы бірте-бірте, кезең-кезеңімен ұзақ мерзімде атқарылады. Ал енді еңбек өнімділігін көтеру – өндірістік үдерістердің тиімділігін арттыру, кәсіпорын құрал-жабдықтарын жаңарту, жаңғырту, басқаруды автоматтан­дыру, өнеркәсіптердің құрал-жабдықтарын жоғары деңгейдегі технологиялармен қол­дау, транзиттік, жаңа типті қызмет түрле­рін дамыта оты­рып, сұранысты ынталандыру, сон­дай-ақ өндірістік активтерді оңтай­ландыру мен қыз­меткерлердің жұ­мыс сапасын жақ­сарту арқылы жүр­гізіледі. “ҚТЖ” ҰК” АҚ пен оның еншілес кә­сіп­орын­д­арында 2020 жылға дейін еңбек өнімділігін көтеру базалық деңгей­мен салыстырғанда 19,6 пайызға дейін көтеріледі деген үмітіміз бар. Қазіргі таңда байланыс, жоғары техно­логия, ақпараттан­дыру салалары белсенді түрде жедел дамып келеді. Сондықтан бі­лікті инженерлер мен білігі зор басшы мамандар мемлекеттік құрылымдардан гөрі нарықтық талаптарға сай кәсіпорындарды таңдай бастады. Мәселеге осы қырынан қарағанда, темір жол саласындағы қалыпты жағдай өте қатты өзгерістерге көп ұшырай қоймайды. – Сонда кадр саясаты қалай жүргі­зі­леді? Теміржолшылардың әлеуметтік жағдайлары қалай шешіледі? – Кадр саясаты – компания жұмысы тұрақтылығының негізі болып табылады. Темір жол басшылығы қашанда еңбек­кер­лердің сұранысына бірінші кезекте көңіл бөліп келеді. Осы мақсатта бірқатар шара­лар­дың тиімді атқарылғанын мынадай дәйектерден көруге болады. ҚТЖ мен оның еншілес кәсіпорындарынан 2009 жылы кадрлардың басқа жұмыстарға ауы­суы 2008 жылға қарағанда 3,9 пайызға тө­мендеген. Ал 30 жасқа дейінгі жас маман­дар­дың басқа жұмысқа ауысуы 8,7 пайызға азайды. 2009 жылы жүргізілген социоло­гия­лық сараптау қорытындысына қараған­да, компанияда қызмет ететіндердің 61,5 пайызы өз жұмыстарына қанағаттанады екен. Мұндай оң жетістік компания қыз­мет­керлерін әлеуметтік қолдауға жұмса­ла­тын қаржының жылма-жыл өсе түсуінен көрінеді. Мәселен, 2008 жылы осы мақ­сатқа – 3 183,0 млн. теңге бөлініп, 2009 жылы – 3 393,0 млн. теңге қарастырылса, 2010 жылы – 3 420, 712 млн. теңге жұмсау көзделіп отыр. 2007-2009 жылдары “Қазақстан темір жолы” ҰК” АҚ еңбеккерлерінің 60 мыңы, яғни жартысына жуығы оқыту мен білік­тілігін көтерудің әртүрлі бағдарлама­лары­нан дәріс алды. Өткен жылы компания мен оның құрылымдарына 696 жас маман тартылды. 2010 жылғы жоғары оқу орнын бітірушілердің қатарынан 292 жас маман теміржолшылар қатарын толықтырады. Бүгінгі таңда осындай жас мамандардың білімі мен білігі алдымен шағын стансалар мен разъездерде шыңдалуы қажет болып тұр. Себебі, жүк айналымын жасақтау мен тасымалдау үдерісінің сенімділігін сондағы теміржолшылар қамтамасыз етеді. Осыған орай жастарды 3, 4, 5 санаттағы станса­лар­ға бекітіп, оларға барынша әлеуметтік қол­дау көрсету шаралары қолға алынған. Мәселен, осындай стансаға немесе разъез­ге барған жас маманға айлық есептік көр­сет­кіштің 25 еселенген мөлшері көлемінде материалдық көмек беріледі. Сондай-ақ алғашқы екі жылда тұрғын үйді жалға алу ақысы төленіп, бастапқы жылы негізгі ай­лық жалақысына 20 пайыздық көтерме ақы беріліп тұрады. Жұмысына тезірек бейім­делуі үшін тәлімгерлік институты бел­гіленеді. Әлеуметтік саланың негізгі жайы – тұрғын үйге қатысты. 2009 жылы ҚТЖ-ның инвестициялық бюджетінде тұрғын үй құрылысына 1,5 млрд. теңге жұмсалып, қыз­меткерлерімізге Астанада 80, Ақтау қаласында 30 пәтер бөлінді. Биылғы жылы компанияда тұрғын үйге байланысты ең ірі қадам жасалды. Кәсіпорын есебінен 250 теміржолшы жаңа үйлер мен пәтерлердің кілтіне ие болды. Маусым айының 29-ында Достық стансасында сегіз жаңа үйдің құрылысы аяқталып, 216 теміржолшыға жайлы пәтерлердің кілті табыс етілді. Алматы облысында тасқын су сал­да­ры­нан зардап шеккен Егінсу стансасындағы тұрғындарға 35 жаңа үй тұрғызылды, 21 үйге күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілді. 2009 жылы темір жол тарихында тұңғыш рет 2010-2014 жылдары шағын стансалар мен разъездердегі еңбеккерлерді тұрғын үймен қамтудың бағдарламасы жасалып, бекітілді. Темір жолда еңбеккерлерге меди­циналық және санаторийлік-курорттық қызмет көрсету қалыпты құбылысқа ай­нал­ған. 2010 жылы салада 65 735 еңбеккер профилактикалық, 5 345 692 адам ауысым ал­дындағы медициналық тексеруден өткі­зілді. Компания бұл мақсатқа 895 млн. теңге жұмсады. 2010 жылы санаторий мен профилакторийлерде үш мың адам емдел­ді. Бұған 246 млн. теңге бөлінген. Жыл сайын ҚТЖ еңбеккерлері арасында қысқы және жазғы спорт түрлерінен спартакиада өткізіледі. Жаңа әкімшілік ғимаратында жүзу бассейні, спорт залдары жарақтан­дырылған. Ұлттық компаниядағы жастар туралы мәселеге тоқталар болсақ, 2009 жылы сала­да үш жылға арналған “Жастар саясаты” бағдарламасы қабылданды. Халықаралық және республикалық ареналарда “СВ” кө­ңілділер мен тапқырлар клубымыз жүлделі орындарға ие болып жүр. Меніңше, осы кешенді шаралар – “ҚТЖ” ҰК” АҚ адамдардың басты байлық екендігін, олардың қадір-қасиетін шынайы бағалай алатын кәсіпорын екендігін айғақтайды. – Жүк тасымалы нарығында шешімін таппай жүрген қандай өзекті мәселелер бар. Оны жақсартудың қандай шаралары қаралып жатыр? – Жүк тасымалында екі өзекті жағдай қалыптасып отыр. Біріншісі – темір жол көлігін тарифтік реттеудің қазіргі жағдайы – ол өз кезегінде жүк тасымалының азаюы­на, қызмет көрсету сапасының тө­мен­деуіне, темір жол жүйесінің физикалық және моральдық жағдайының құлдырауы­на әкеліп соғады. Екіншісі – жылжымалы құрамның жетіспеушілігі. Тасымалдың не­гізгі бөлігі әлі күнге ескі вагондармен атқа­рылады. Осыдан он жыл бұрын нарықтағы қазақстандық вагондар сұраныстан асып кетсе, қазіргі уақытта жүктің 20 пайызы қа­зақстандық емес вагондармен атқа­рыла­ды. Соның салдарынан жүк жөнелтуші­лерді вагонмен толық қамтамасыз ете алмай отырмыз. Мұнымен бірге қазіргі қолданыстағы тариф саясаты жолаушылар тасымалындағы қаржы жетіспеушілігін жүк тасымалының кірісі есебінен жабуға мәжбүрлеп тұр. Біз осындай қиындықтарға қарамастан әлемдік қаржы және экономикалық дағ­дарысқа қарсы шаралар кешенін уақы­тында ұйымдастыра алдық. Дегенмен, дағ­дарыс 2007-2008 жылдары тасымалдау көлемінің 4-5 пайызға төмендеуіне әкеліп соқтырды. Жоғарыда айтылған саланы 2020 жылдарға дейінгі дамытудың бағ­дарламасына сәйкес, осы аралықта 76 мың жүк вагондарын, 1,5 мың локомотив пен темір жол желісін жаңғыртуға “Қазақстан темір жолы” ҰК” АҚ пен жеке меншік иеле­рінің және мемлекеттің қаржысы жұмсалады. Жүк тасымалының тиімділігін арттыру үшін жүк тасымалындағы бәсе­келестікті қалыптастырумен қатар, оған Ұлттық компанияның да сапалық жағынан бәсекелес бола алатындығын дәйектеу қажет. Саладағы халықаралық тәжірибе темір жол тасымалындағы мүмкіндіктің бірі – тасымалдау қызметіне ірі оператор­ларды тарту болып табылады. Ол тәуелсіз тасымалдаушылармен бірге барлық бағ­дардағы нарықтық қатынастарға қатыса ала­ды. Мұны жан-жақты ұйымдастыру 2014 жылдарға дейінгі бағдарламада көрсетілген. Оның сыртында Ұлттық компания жүк тасымалымен қатар логистикалық қызмет көрсету нарығын да сапалық жағынан көтеріп, тиімділігін қамтамасыз етуге бағыт ұстануда. Тасымалдау сегментін халықара­лық талаптарға сай жоғары технологиялық көліктік қызмет түрімен қамту бүгінгі күннің талабы. Осыған орай темір жол компаниясын дамытудың стратегиясында тасымалдауды ұйымдастыру мен тұтыну­шы­ларға қызмет көрсету жүйесіне иннова­циялық өзгерістер енгізіледі. Оның ішінде жеткізу уақытына кепілді көліктік қызмет линейкасын жасақтау, логистикалық қызмет спектрін инфрақұрылым талабына сай етіп кеңейту, бәсекелестікке сай жұм­сақ икемді тариф, жылжымалы құрам паркі құрылымын өзгерту қарастырылады. Жүк тасымалын өзгерістерге келтіру ұзақ мерзімді қажет ететін үдеріс. Дегенмен, ұзақ мерзімге арналған мақсатты бағдар­лама түзіліп, оны жүзеге асыру нақты белгіленді. – Еліміздегі маңызды міндеттердің бірі – жолаушылар тасымалы жылдамдығын дамыту. Ол қалай жүзеге асырылады? – 2011-2015 жылдар аралығында жо­лаушы тасымалының жылдамдығы жоға­рылайды. Ол 7800 шақырымды қамтиды. Астана мен Атырау арасына жүру уақыты 43 сағаттан 19 сағатқа, Алматы мен Ақтөбе арасы 42 сағаттан 22 сағатқа дейін қыс­қаратын болады. Кей бағдарларда қозғалыс жылдамдығы екі-үш есеге дейін артады. Бұл мақсатты орындау үшін жаңа буынды жылжымалы құрам вагоны паркін жаң­ғырту көзделген. Оған қоса тасымалдау үде­рісінің жаңа технологиялық нормасы түзіліп, қозғалыс жылдамдығы мен жай­лылығы жақсарып, инфрақұрылымы жаң­ғырады. Жолаушы тасымалының сервисін жақсарту үшін Ұлттық компания мен жеке секторға мемлекеттік қолдаудың қажеттігі байқалады. – Астанада жаңа вокзалдың қажеттігі туралы аз айтылып жүрген жоқ. Мұндай нысан салына ма? – “Астана қаласының вокзал кешені құрылысы” жобасы стратегиялық тұрғыда елорданың көліктік-логистикалық дамуын және жолаушыларға қызмет көрсетудің сапасын жақсартады. Бұл жоба бойынша қазіргі таңда дайындық жұмыстары жаса­лып жатыр. Жобалау және құрылыс жұ­мыс­тары “кілтін тапсыру” тәртібімен ат­қа­рылмақ. Биылғы жылы жобаны кескін­деу жұмысы жасалып, құрылысқа жер бөлу және техникалық-экономикалық дәйектеу жұмыстарына тендер жарияланатын болады. “ҚТЖ” ҰК” АҚ инвестициялық ко­мис­сиясы шешімі бойын­ша “Астана қаласының вок­зал кешені құрылысы­ның” жобасы “Инвести­циялық стратегиялық жоба” деп танылып отыр. – Компанияда қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қандай шаралар жаса­лып жатыр? – Әрине, Ұлттық ком­па­ния үшін қауіпсіздік қашанда нөмірі бірінші басымдыққа ие. Себебі, жо­лаушылардың амандығы мен жүктердің тиісті ме­же­ге қауіпсіз жеткізілуі көп­те­ген ұйымдастыру шара­ла­рын қажет етеді. ҚТЖ басшылығы мұны жүйелі әрі кешенді түрде қарас­тыра келіп бірқатар оң тәжірибе жинады. Соның нәтижесінде 2009 жылы ақаулықтар саны 2008 жылмен салыстырғанда 42 пайызға дейін төмендетілді. Ал үстіміздегі жылдың алты айында қозғалыс қауіпсіздігінде оң өзгерістер бар. Алматы облысында бір топ теміржолшы жолаушылар пойызын үлкен апаттан аман алып қалды. Қозғалыс қауіпсіздігін бұзу оқиғалары 8 пайызға азайды. Жұмыстағы ақаулықтар саны 27, ерекше ақаулықтар оқиғасы 46 пайызға төмендеді. Бұл көрсеткіштер қозғалыс қауіпсіздігі мәселесіне кешенді түрде зер салып, ақаулықтың алдын алу шаралары­ның жүйелі жүргізіліп отырғандығына байланысты деп біліңіз. Сондай-ақ бұл мәселе апта сайын “ҚТЖ” ҰК” АҚ аппа­рат отырысында жан-жақты талқыланады. Барлық деңгейдегі басшылар, қозғалыс қауіпсіздігі жөніндегі ревизорлар техника­лық құралдарды пайдалануға беру, жөндеу жұмыстарының технологиялық үдерісте­ріне қатаң талап қоя алады. Пойыздардың ішкі жолдардағы маневрлік қозғалыс­тарына, әрбір қызметкердің лауазымдық міндетін жауапкершілікпен орындауына бақылау жасау күшейтілді. – Мемлекет басшысының бақылауында тұрған Қорғас-Жетіген және Өзен-Түркі­менстанмен мемлекеттік шекара жобалары­ның құрылысы жайлы әңгімелесеңіз. –             Өткен жылы Мемлекет басшысы­ның тапсырмасымен темір жол желісінде екі үлкен жобаның – Қорғас-Жетіген және Өзен-Түркіменстанмен мемлекеттік шекара құрылысы басталды. Оны тиімді жүзеге асырсақ, жүктерді жеткізу уақыты барынша қысқарады. Сонымен қатар рес­публикамыздың темір жол желісі арқылы транзиттік жүктердің көбеюіне әсер етеді. Өзен-Түркіменстанмен мемлекеттік ше­кара жаңа темір жол желісі қазіргі Серахс бағдарына қарағанда, Парсы шығанағы арқылы жүк тасымалдауды шамамен 600 ша­қы­рымға азайтады. Бұл бағдар Қазақ­станның Түркіменстанмен, Иранмен, Парсы шығанағы елдерімен, Оңтүстік және Оң­түстік-Шығыс Азия елдерімен экономика­лық қарым-қатынас жасауындағы жаңа өрісінің ашылғандығын білдіреді. Қорғас-Жетіген темір жол желісі салынып біткен соң Қазақстанның Қытаймен, Оңтүстік-Шығыс Азия, Орта Азия елдерін Еуразия­лық құрлықпен жалғастыратын болады. Екі алып жоба да Қазақстанның транзиттік әлеуетін одан сайын арттыра түседі. Олар­дың әлеуметтік мәні де зор. Екі жоба пай­далануға берілген кезде он мыңдаған жұ­мыс орны ашылады. Жобада қазақстандық өнім өндірушілер үлесі 80 пайызға жет­кізіледі. Екі нысандағы барлық құрылыс жұмыстары белгіленген кестеге сай жүр­гізіліп жатыр. Алғашқысы 2011 жылғы желтоқсанда пайдалануға беріледі. Әдепкі күндерден бастап бұл жобаларға Елбасы мен Үкімет басшысы тұрақты назар ауда­рып, барынша көмек көрсетіп келеді. Мем­лекеттік құрылымдар қажетті құжат­тарды дер кезінде ресімдеді. Мердігерлер мен темір жол әкімшіліктері, темір жол желісі түсіп жатқан аумақтардағы облыс әкімдіктері өздеріне тиесілі жұмыстарды тыңғылықты атқаруда. Бұл Тәуелсіз Қазақстан тарихындағы алғашқы темір жол желісінің құрылысы болмаса да, ҚТЖ магистралдық желінің дара операторы ретінде әртүрлі топогра­фия­лық және климаттық жағдайларда құрылыс жүргізу жөнінде үлкен тәжірибе жи­нақтауда. Әсіресе, Жетіген-Қорғас жоба­сы техникалық жағынан күрделі құрылыс болып отыр. Батыс өңірде 146 шақырым темір жол желісінде 7 айыру бекеті, ал оңтүстікте – 293 шақырым және 14 айырым бекеті, 29 көпір, 2 жол өтпесі, 307 су өткізу құбыры іске қосылады. Қазір­гі уақытта Өзен-Түркіменстанмен мемле­кет­тік шекара желісінде жолдың үстіңгі қабатын төсеу, инфрақұрылымын электр­лендіру жүргізілуде. Жыл аяғына дейін Өзеннен Болашақ стансасына дейін 10кВт автобұғаттау жоғары вольтты желісін салу, трансформаторлық подстансалар мен қо­ректендіру бекеттерін жеткізіп, орнату ар­қылы барлық жол телімін электр қуатымен қамту көзделіп отыр. Ал, Жетіген-Қорғас желісінде 14 көпір салынады. Талғар, Есік, Лепсі өзендері іргесінде бүгінгі күнде қадалар қағылып жатыр. Іле өзеніндегі көпірдің ұзындығы 960 метр болғалы тұр. Электр бағандары мен іргетастық қадалар қағылуда. Жолдың жоғарғы қабатына қажетті 40 мың тонна Р-65 жаңа типті рельсі дайындалды. Бұлармен бірге, шілде айында Жетіген стансасында инженерлік желі, қызметтік-техникалық ғимараттың және жасанды ғимараттарды салу, сыртқы электрмен қамтудың құрылыс-монтаж жұмыстары басталып кетті. Әңгімелескен Нұрбай ЕЛМҰРАТОВ, журналист.