Көзден кеткенмен, көңілден өшкен жоқ

Тәуелсіздік талабынан туындаған кедендік қызметті жетілдірудің ұлттық экономикамызды қорғауда, ел аумағына жасырын тауар өткізу­ші­лердің жолын кесуде айрықша маңызы бар. Кеденді тәуелсіздік жемісі дегенімізбен, Кеңес одағы кезінде де Қазақстан аумағында үш ке­ден бекеті жұмыс жасады. Соның бірі – Аты­рау (бұрынғы Гурьев) кеден бекеті болатын. 1989 жылдың 14 тамызында құрылған бұл кеденнің құрамы бастапқыда 5 қызметкерден құралып, оған Мұрат Өтешев басшылық жаса­ған еді. Атыраулық кеденшілер әуелгіде әуе­жайда халықаралық әуе, темір жол тасымалына және “Теңіз” кенішінде жұмыс жасайтын шет­елдік фирмалардың жүктерін кедендік бақы­лау­дан өткізуді жүзеге асырды. Сол жылдың 15 қа­занында №000001 кедендік жүк декларация­сымен бірінші батысгерманиялық “Лурги” фир­масының импорттық жүгі кедендік ресім­деуден өтті. Арада бір жыл өткенде Атырау кеденінің қыз­мет жүргізу аймағына Ақтөбе, Ақсай, Маң­ғыстау, Құлсары кеден бекеттері кірді. Орасан зор географиялық аумақты қамтыған жүктер тасқыны кеденшілерге өзге елдің Ужгород, Брест, Клайпеда, Новороссийск, Находка ке­ден­дерімен тығыз байланыс орнатты. Өйткені, тәуелсіз Қазақстанның шетелдермен эконо­ми­калық, сауда байланыстарының жаңа түрлері қалыптасып, сыртқы экономикалық қызметке қа­тынасушылар қатары, экспорттық-импорт­тық операциялар көлемі арта бастады. Қазіргі таң­да Атырау кеденінің қызмет аясы бұрын­ғы­дан да кеңейе түсті. Көршілес Ресеймен ше­ка­рада темір жол, көлік тасымалындағы жүк­тер­ді ресімдейтін “Құрманғазы”, “Ақкөл”, Жы­лыой ауданында “Теңіз”, “Құлсары”, облыс орта­лығында “Ақжайық КРО”, “Қашаған”, “Энергетикалық” кеден бекеттері ашылды. Со­нымен бірге әуе тасымалындағы халықаралық жүктерді ресімдейтін “Әуежай-Атырау” кеден бекеті де бар. Бұл күндері Атырау облыстық кедендік ба­қылау департаментінің бастығы Қ.Тасмаған­бетов­тің айтуынша, ұжымдағы 300-ге жуық ке­деншінің арасында еңбек өтілі 10 жылдан, тіпті одан да асатын 120-дан астам білікті, білімді, кәсіби тәжірибелі мамандар жұмыс жасайды. Аға буынның орнын басатын жас мамандар шо­ғыры да қалыптасу үстінде. Департамент бас­шылығы ұжымда жұмыс жасай жүріп өмір­ден озған кеденшілерді де әр кез еске алып оты­рады. Таяуда “Кеденде жүрген жандар еді, әрбірі – тұлға, тарлан еді” атты шара ұйымдас­ты­рып, өмірден мезгілсіз өткен Беркін Ерік­ұлы, Зәмірбек Мұсаұлы, Нұрлыбек Мүбәрак­ұлы, Арман Есенұлы, Серікқали Есенұлы сынды әріптестерінің отбасыларын шақырды. Кеденнің бұрынғы басшылары да, бүгінгі ұжымы да қатысты. Өйткені, олардың барлығы да кедендегі еңбек жолын 1993-94 жылдары бастап, кейбірі қатардағы қызметкерден кеден бекетінің бастығына дейін көтерілген, өмірден ерте өткен әріптестерін ұмытқан жоқ. Бақилық болған әріптестері өз істерін жауапкершілікпен атқарып, өзгелер тағылым аларлық кішілік, кісілік, қарапайымдылық қасиеттерімен жұрт­шылық арасында отандық кеденшінің жағымды бейнесін қалыптастыра алғандар еді. Тағдырға не шара? Жоғарыда аттары аталған кеденшілер 34-52 жас аралығында өмірден өткенімен, ұрпа­ғының, ұжымдастарының есінде әр кез жаң­ғырып тұрарлық өнегелерімен сақталып қалды. Әсіресе, Арман Есенұлын көбірек танушы едім. Ұдайы жүзінен мейірім шуағы төгіліп, көңілді жүретін. Мұстафа Өзтүрік негізін қалаған Аты­рау­дағы таэквондо мектебінің алғашқы қарлы­ғаш­тарының бірі болып, спорттың осы түрінен биік белеске көтерілді. Талай рет респуб­ликалық, халықаралық сайыстардан абыройлы оралып, І дәрежелі қара белдікті иеленді. Ұлттық санаттағы төреші де атанды. Кезінде осы кеденшілерді Атырау кеденінің қаз басуына, қалыптасуына еңбек сіңірген ардагер Мұрат Өтешев жұмысқа қабылдапты. Сол кезде Серікқали Есенұлы 27 жаста, ал Арман Есенұлы 21 жаста екен. Ол бақилық болған кеденшілердің әрқайсысына тоқтала келіп: “Арман Есенұлын 21 жасында әкесі қо­лы­нан жетелеп әкеліп, “Осы балам сіздерге ама­нат, кеденші болғысы келеді” деген еді. Арман әкесінің де, біздің де сенімімізді ақтап, абы­ройлы жұмыс жасады” деді. Осы депар­та­менттің бұрынғы басшысы Аманияз Ержанов та бақилық болған кеденшілердің есімі ұмы­тыл­майтынына, өйткені, олардың осы ұжымда тәжірибе жинай жүріп, Қазақстан кеденінің буыны бекуіне өлшеусіз үлес қосқанына тоқ­талды. Департаменттің бұрынғы басшылары айтса айтқандай, Беркін Ерікұлы, Зәмірбек Мұ­саұлы, Нұрлыбек Мүбәракұлы, Арман Есенұлы, Серікқали Есенұлы туралы түсірілген бейнетаспадағы олардың адами қасиеттері, жас кеденшілерге тәлім етерлік тәжірибелері өзгелерге ой салғандай еді. Атырау кеденшілері ұйымдастырған бұл шара әдеттегі басқосу емес. Өйткені, қай отбасы үшін де әкенің орны қашанда бөлек. Әсіресе, буыны қатая қоймаған жас балалар үшін. “Әкең өлсе де, әкеңнің көзін көрген өл­ме­сін” дейтін әфсана тұрғысынан айтқанда, бес кеденшінің отбасыларында өсіп келе жатқан ұрпақтарына үлкен қолдау болғанын жасырғы­мыз келмейді. Тегінде, бірге жұмыстас болған әріптестерді ұмытпауды, олардың отбасылары­на қолдау көрсетіп жүруді ескере бермейтініміз бар. Осындайда мемлекет және қоғам қайрат­кері, Қазақстанның Еңбек Ері Әбіш Кекіл­бай­ұлының “Ел болам деген ел о баста ата-баба­сы­ның аруағы мен қыз баласының абыройын көп күйттеген ғой. Ата-бабаңның аруағына сал­ғыртсынғандығың кеше еліңнің кім болғанын ұмытқаның, қыз балаңның абыройын қорғамағаның ертең ұлтыңның кім болатынын ойламағаның. Алдыңғылардың ынсапсыздығы кейінгілерді қор қылатындығын, ағаның беделін түсіргеннен інінің байлығы тасымай­тындығын, үлкеннің жолын кескеннің көрін­бей қалатындығын, кішінің жолын кескеннің көмілмей қалатындығын естен шығармайтын шақ, өлара кезең, осы шақ” дегені кім-кімнің де жадында жүрсе жөн болар еді. Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ. Атырау облысы.