Вена Астана Саммитіне қызу дайындық үстінде

Кеше ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төрағасы, Қазақстан Республика­сы­ның Мемлекеттік хатшысы – Сыртқы істер министрі Қанат Саудабаев 1-2 желтоқсанда Астанада өтетін алдағы Ұйым Саммитіне арналған ЕҚЫҰ Тұрақты кеңесінің мәжілісіне қатысты.

Талғат ЖҰМАҒҰЛОВ, “Егемен Қазақстан” – Венадан.

Қазақстан дипломатиясының басшысы өзінің сөзінде Президент Нұрсұлтан Назарбаев үстіміздегі жыл­дың 14 қаңтарында ЕҚЫҰ-ға мүше мемлекеттерге арналған бей­не­үндеуінде мәлімдеген төраға­лық­тың көкейкесті мәселелеріне орай атқа­рыл­ған жұмыстарға қыс­қаша тоқтал­ды. Қазақстан ЕҚЫҰ-ның “саяси менеджері” ретінде Ұйымға барлық қатысушылардың пікірлері мен мүдделерін ескеру және ЕҚЫҰ-ның үш өлшемі тепе-теңдігін қамтамасыз ету тұрғы­сынан көрінгенін ерекше атап айтты. Ұйымның Іс басындағы төрағасының пікірінше, Қазақ­стан­ға Мемлекет басшысы ұсын­ған төраға­лық­тың 4 ұраны – Се­нім, Дәстүр, Ашықтық, Төзім­ділікке толық кө­лемінде сәйкес келу мүмкін болған. Сөйтіп, еліміз ЕҚЫҰ қоғамдастығы көрсеткен сенім үдесінен шыға білген. Қ.Саудабаев бүкіл жыл бойына Президент Нұрсұлтан Назарбаев Іс ба­сындағы төрағалық жұмысы­на ті­келей және тұрақты басшы­лықты жүзеге асырып, ЕҚЫҰ-ның жауап­кершілік аймағындағы іс жүзінде барлық көкейкесті проб­ле­маларды өзінің назарында ұста­ғанын ерекше атап өтті. Бұл әсі­ре­се, Қырғыз­стан­дағы саяси дағ­дарыс барысында айқын көрінді, деді ол. ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төр­аға­сы одан әрі Қазақстанның жас елордасында өтетін алдағы Сам­миттің және соған сәйкес шаралар­дың ұйымдастырушылық және маз­мұндық қырлары туралы әңгімеледі. Саммиттің маңызын айқындаушы шешуші мәселе ре­тінде оның қоры­тын­ды құжа­ты­ның маз­мұны бойын­ша консен­сусқа қол жеткізілуі атал­ды. Онда қазақ­стандық диплома­тия­ның басшысы ЕҚЫҰ қоғамдас­тығын Ұйымның барлық үш өлшемі бой­ынша қабыл­д­анған нормаларды, қағидалар мен міндеттемелерді орындауда тағы да шешім­ді­лік­терін қуаттауда сөзсіз ерік-жігер танытуға шақырды. Сонымен қоса, ЕҚЫҰ жауап­кер­ші­лігі сала­сында қыр көр­сетулер мен қауіп-қатерлерді белгі­леп, оларды еңсеру бойынша тиімді іс-қимыл жоспа­рын жасау, еуро­атлантикалық және еуразиялық қо­ғамдастықтың біртұтас және бөлін­бейтін қауіп­сіз­дігі мен Ұйымның өзін жетіл­діру жолдары бойынша стратегия­лық мақсаттарды айқындау қажет. Осы­ған байланысты Қ.Сауда­баев қоры­тынды құжаттың маз­мұн­дық негізін қалыптастыратын кейбір міндетті компоненттері туралы сөз қозғады. Біріншіден, қару-жараққа ба­қы­­лау жасау режімін нығайту, өңір­дегі сенім шараларын жандан­дыру, бұған әсіресе, 1999 жылғы Вена құжатын жаңғырту арқылы қол жеткізу үшін ортақ күш-жігер жұмсау қажет. Екіншіден, ЕҚЫҰ-ның транс­ұлт­тық қыр көрсетулер мен қауіп-қатерлеріне қарсы күрестегі, оның ішін­де біздің өңіріміздің сыртын­дағыларын да қоса алғанда, қыз­метін күшейту керек. Осыған орай, ЕҚЫҰ өзінің ман­даты аясында, өзге де халық­аралық факторлармен қатар, Ауған­станға қажетті ықпал етуді бел­сен­ділендіре алар еді. Үшіншіден, Ұйымның жанжал­дар­ды ерте ескерту мен алдын алу­дағы және шешудегі, дағдарыс­ты жағ­дайларды және жанжалдан кейін­гі оңалту ісін басқарудағы әлеуе­тін арттырған жөн. Төртінші. ЕҚЫҰ жауап­кершілігі аймағында жан­жалдар тәуекелін төмендету мақсатында басты назар этносаралық және дінаралық толе­рант­тылық мәселелеріне аударылуы тиіс. Бесінші. Құқық үстемді­гі­нің мызғымастығын қуат­тап, адам құқы мен оның не­гізгі еркіндігінің айнымас­ты­ғын құрметтеу керек. ЕҚЫҰ-ның осы негіз қалаушы қағидаттары болашақта да қоғамдастық қауіпсіздігінің ажырағысыз бөлігі болады. Біз сондай-ақ елдерімізде жанды, белсенді азаматтық қоғам қалыптастыруды қол­дауымыз қажет. Осыған орай Қазақстан ЕҚЫҰ Саммиті шеңберінде түрлі шараларға халықара­лық үкіметтік емес ұйым­дар­дың кеңінен қатысуын қам­тамасыз етті. Алтыншы. Қоршаған ор­та­ны қорғау мәселелерінде экономикалық еркіндік, әлеуметтік әділеттілік пен жауапкершілік те біздің ор­тақ қауіпсіздігіміздің ажыра­ғы­сыз бөлшегі болып қалуы тиіс. Жетінші. Қауіпсіздіктің халықаралық және өңірлік құрылымдары жүйесінде ЕҚЫҰ-ның рөлін қазіргіден де нақтырақ айқындап, 1999 жылғы Кооперативті қауіп­сіздік тұғырнамасы негізінде басқа да халықаралық ұйым­дармен үйлесімділік деңгейін және ынтымақтастығын жо­ғарылату қажет. Өздеріңіз білетіндей, төрағалығымыз ба­рысында біз мемле­кет­ара­лық құрылымдардың қауіп­сіз­дік саласындағы өзара іс-қимылын тиімді етуге ұмты­лып қана қоймай, қауіпсіз­дік­тің трансқұрлықтық бел­деу­ін құру үшін прагмати­ка­лық үнқатысу қалыптасты­ру­дың іргетасын қалауға үн­дедік. Сегізінші. ЕҚЫҰ-ның жедел және институттық әлеуе­тін күшейтіп, оның қызметін тепе-тең деңгейдегі құқықтық негізбен нығайт­қан жөн. Париж хартиясына Қо­сым­ша құжат қабылдануы ЕҚЫК үшін тұрақты жұмыс істейтін органдар мен инс­титуттар құру үдерісіне негіз қа­лады. Біз бұдан әрі де Ұлт­тық азшылық істері жөнін­дегі Жоғарғы комиссарды, ДИАҚБ-ны, БАҚ бостанды­ғы жөніндегі өкілді жан-жақты қолдауға дайынбыз. Алайда, Кеңестің толық­қан­ды Ұйымға трансформация­лануы әзірше аяқталған жоқ. Осыған байланысты төр­аға­лық Венадағы жұмыс нә­ти­жесіне үлкен үміт артады. Бұған дейін бірнеше мәр­те мәлімделгеніндей, Қазақ­стан төрағалығы ЕҚЫҰ-ға қатысушы барлық мемлекет­тер­дің пікірлері барынша есеп­ке алынатын теңдесті­ріл­ген құжат дайындау мін­де­тін басты мәселе ретінде қоя­ды. Бұл жұмыстың жеңіл емес екенін мойындаған ләзім. Нәтижесінде алдағы жо­ғар­ғы деңгейдегі кездесу ЕҚЫК-ЕҚЫҰ-ның даму тарихында екінші кезеңнің лайықты аяқталуына қол жет­кізіп, ынтымақтастықтың сапалық тұрғыдан жаңа – Хельсинки мен Парижден кейінгі үшінші кезеңін аша­ды ғой деп сенеміз. Өйткені, жаңа тарихи жағдайда қайта түлеген “Хельсинки рухы” “Астана рухымен” байитын болады. Осылай деген ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төрағасы қо­рытынды құжаттың жоба­сын келісу бойынша атқа­рыл­ған жұмыстардың бары­сы мен алдын ала нәтиже­ле­рін жоғары бағалады. Ол мем­лекет және үкімет бас­шы­лары Ванкуверден Влади­вос­токқа дейінгі кеңістіктегі қауіпсіздік пен ынты­мақ­тас­тықты нығайтып, оны дамы­тудың шешуші мәселелері бойынша консенсусқа қол жеткізеді деп үміттенетініне және осы негізде Ұйым қызметіне жаңа серпін беріп, оның тарихында жаңа парақ ашатынына екпін түсірді. Саммит маңызы туралы Қ.Саудабаев мемлекет және үкімет басшыларының бел­сен­ді қатысуын және қоры­тынды құжат бойынша мәмі­ле­ге келу қажеттігін айрық­ша атады. Венаға сапары аясында Мем­лекеттік хатшы – Сырт­қы істер министрі Қанат Сау­дабаев Австрияның Фе­де­ралдық Президенті Хайнц Фишермен, ЕҚЫҰ Бас хат­шы­сы Марк Перрен де Бришамбомен және Халық­ара­лық атом энергетикасы агенттігінің (МАГАТЭ) бас хатшысы Юкия Аманомен кездесулер өткізді.