Қардағы гүл

Кәсіпкерлердің мінез-құлқын кейде сүйікті ісіне қарап та білуге болады. Мысалға, Жұмагүлді алайық: қызғалдақтың үлбіреп тұрған жапырағындай жан дүниесі сондай нәзік. Қызмет бабында, бәлкім, ағылшындардың «темір ханымы» Маргареттей болуы да бек мүмкін, бірақ «бәлен деген бір елде түген деген бір ғажап гүл бар екен» десеңіз болды, Эйр-Астананың «ақ сұңқарына» бүгін билет алып, ертең ұшуға дайын. Алыс-жақындағы ол елдің жол шығынын да есептеп жатпайды: Германия ма, Голландия ма, бәрібір, тек құмартқан гүлі ойынан шықса болды. Кеңестік керітартпа заман адам­да­ры­ның санасына сыналап енгізілген «Аяз би әліңді біл, құмырсқа жолыңды біл» деген бір еңсені басқан ез түсінік болған. Сон­дықтан шығар, қанша жерден сегіз қыр­лы, бір сырлы болса да ол тұста біреуден біреу қара үзіп, ерекшелене бергісі келмейтін. Жұ­магүл де, өкінішке қарай, мекеме мен ме­кенінің арасындағы тап­­тау­рын жолды ғана білетін сол сұрқай то­бырдың бірі бол­ды. Бірақ басындағы ноқ­тасын быт-шыт қып, армансыз ой­нақ­тағысы келетін құ­лын­шақтай көңілі әлдебір бос­тан­дықты аң­сап, елегізи беретін. Сезген екен, «ендігі нәпақа да, нәр де нарықта» деген жаңа саясат сандаған жылдардан кейін сақ­пандай ай­налып келіп, сарт ете қалған тұста еті тірі келіншек шабыс тілеген тұлпардайын түр­­ле­ніп шыға келді. Жүрегін қатты лү­піл­дет­кені, әлбетте, ең ал­дымен ел тә­уел­сіз­ді­гінің жариялануы. Дәрі-дәрмек сатудан басталған бизнесі дамып, кәсіпшілігі сара жолға түскен соң «ақ желеңді» келіншек өзінің жан­дү­ниесіне тым жақын гүл өсіру ісімен ай­на­лысуды да жөн көрді. Гүл шаруа­шы­лығы, әрине, да­йын дәрі-дәрмекті сату сияқты емес, шашетектен шығынға бату қаупі де зор, күмән-күдігі мол іс. Оған, тіпті, жүрегі Алатаудай олигархтар да тә­уе­кел ете бермес. Сон­дық­тан болар, мал баққан, жер шапқан, тіпті қауын-қарбыз өсі­ріп, таспадай ғып қа­уын­шек тілген қа­зақтардың о заман да бұ заман, гүл өсіріп жан баққанын көрмеген бас есепшісі «баж» ете қалмаса да, алда-жалда істері оңға баспаса, гүлден болатын шы­ғын­ды «шот­қа» салып берген. Бірақ шет елдерден бұл өңірде жоқ әсем өсімдіктер мен гүл тұқымдарын әкеліп, оны өсіру, оны кү­­тіп-баптау, оны будандастыру, оны жер­сіндіру деген сияқты жаны қалаған жұ­мыс­тан қайтіп бас тартпақ?!. «Тәуекел түбі – желқайық, өтесің де шы­ғасың». Ақыры тәуекелдің сол жел­қа­йы­ғына жүгінген сүйкімді келіншектің гүл ша­руашылығы көп ұзамай-ақ жұрт на­за­рын өзіне аудара бастаған. * * * Жамбылдықтар «кезінде Тшанов деген әкім салдырып кеткен» дейтін Тараз­дың әйгілі қақпасынан өткен соң көп ұза­май күре жолдың батыс беткейінен Жұ­ма­гүлдің гүл шаруашылығы көрінеді. Көлік жыл­дам­дығын тежеп, бұрыла кетуге де қо­лай­лы өзі. Кешен іші жазда сал­қын, қыста жы­лы. Бала-шағасын ерткен тараздықтар бұл жерден жазда да, қыста да үзілмейді. Анда-санда осы жолдар ав­торының да гүл өсі­ру­ші қыз-ке­лін­шек­тер­мен қалжыңдаса жү­ріп болашақта жазар тәуір дүниелеріне «қор» жинап қай­та­тыны бар. Жақында та­ғы жолы түсті. Қолында гүлге су шашатын қазмо­йын құм­ғаны бар Роза Бадықованың жүзі де өзі өсірген гүлдері сияқты үнемі жайнап тұ­ра­ды. Егер «мені ғана осылай қар­сы алады екен» деп ойлап қалсаңыз, кү­пір­лік бо­ла­ды, өйткені, Роза кез келген келушіні осы­лай қабылдап, қызықтаған гү­лінің алдымен атын, сосын қай елден әкелінгенін, содан соң қанша сорты бар екенін тәптіштеп тү­сіндіре бастайды. Көкірек керген кей­бір ағаларым мен замандастырымның һәм інішектерімнің «қысқы бақтағы» кей­бір өсімдіктер мен гүлдерді көрмек тұр­мақ, атын естімегеніне бәс тігуге бармын. Оранжерея ішін аралап келеміз. Роза за­ман­дасым гүл­дер мен өсім­діктерді күнде көріп, күнде күтіп-баптап жүр­се де жалыққан, қажыған жанға ұқ­са­май­ды. Маған ерінбей ілесіп, әр қатарға орна­лас­ты­рылған гүлдер мен өсім­дік­тер­ді ерекше ын­та-ықыласпен түсін­ді­руге тыры­са­ды. «Кливия», «Драцена», «Ка­ланхоэ», «Филодендрон», «Ко­леус», «Кра­сула», «Стромапта», «Цикломен», «Араукария» – бәрі де бұрын көз көріп, құ­лақ естімеген гүлдер мен өсімдіктер. Бәрі сонау Еуропадан әкелінген. Оның ішінде Голландиядан «қоныс» аударған­да­ры көбірек. Еуропа кезбелері кезінде қыз­ғалдақты қазақ да­ла­сы­нан жинап алып Гол­ландияға апарып, сол жердегі басқа гүл­мен будандастырып аты әлем­ге әйгілі болған «Тюльпан» гүлін дүниеге әке­ліпті деседі тарихшылар. Ал біздің «бизнес леди» осы күні Голландияның гүлі мен өсім­дігін Қазақ­станға құмырсқадай тасып, одан жаңа тұқым, соны түр шығармаққа күш салып жүр. Мына ғажайып мысалды қараңыз. Би­ыл облыста бақандай 8 индустриялық-ин­но­ва­ция­лық жоба жүзеге асырылды. Со­ның бірінші болып өмірге келгені кәсіпкер келіншек Жұмагүл Омарова басқаратын «Жасұлан и К» ЖШС-нің гүл өсірумен өндірістік негізде шұғылданатын кешенді жобасы болып табылады. Жобаның құны – 1 050 миллион тең­ге. Жоба барыс жы­лы­ның 28 маусымында іске қосылып, Байзақ ау­данының Жетібай ауылында 170 жаңа жұмыс орнының ашылуына ұйытқы болды. Бүгінге дейін кәсіпорын 800 мың­нан астам дана гүл өсіріп, өткерген. Міне, гүлдің ғажайыбы, гүлдің табысы! Қазақта «кісідегінің кілті аспанда» деген сөз бар. Бұл сөздің мағынасын қа­рапайым тілмен түсіндірсек, «қандай зат болса да өзің жаса, өзің өндір, өзің өсір, өзің сат, сонда ғана саған ешкім (көрші ел, іргелес облыс) өзіндегісін асыра пұлдап, аспандап сөйлемейді» дегенді білдіреді. Мұ­ны тараздықтардың көшесін де, үйін де гүлмен көмкеріп тастаған Жұмагүлдің игілікті ісінен анық байқауға болады. Мысалы, қала көшелерін көркемдеу үшін гүл кө­шет­терін отырғызу керек болса, әкімдік «Жасұлан-Флора» ЖШС-не тапсырыс береді. Ал гүл өсі­ру­шілер тапсырысты тап-тұйнақтай орын­дайды. Алыстан арба­ла­ған­нан гөрі арзан, сапалы, тиімді. Өз қаласы, өз өлкесі үшін жасалып жатқан ортақ игілік болған соң, фирма басшылары тапсырыс беруші ме­ке­мелердің «қарызға», «несиеге» немесе «мерзімін ұзартуға бола ма» деген өті­ніштеріне түсіністікпен қарайды. * * * «Қысқы бақтан» шығып бара жатып қызыл, жасыл, сары түсті гүлдерді тағы да бір аралап өттім. Жұмагүлдің дәрі-дәрмек сатып дәулет­ті­лер қатарына қосылғанын қуана құп­та­ғаныммен, қайдағы бір гүлмен «әуейі» болғанына (бәлкім, Жұмагүлдің ерек­шелігі осы қасиетінде шығар) күдіктене қа­ра­ғандардың бірі едім, бүгін сол ойым­ның мүлде қате екеніне әбден көзім жетті. Гүлденген Қазақстанмен бірге нәсібі де түзелген, кеше «дәрі-дәрмек» деп ұйықтаса, бүгін «гүл» деп оянатын «бизнес ледидің» еңбекқорлығы мен елгезектігіне қазір ешкім де ілесе алмас. Көсемәлі СӘТТІБАЙҰЛЫ. Жамбыл облысы. Суретте: бегония гүлдері.