Әлем тыныштығының кілті – келісімде

– дейді Атырау облыстық Тілдерді дамыту  басқармасының басшысы Баязи ӘБДЕШЕВ – Елбасының адамзатқа «ХХІ ғасыр. Соғыссыз әлем» атты кең ауқымды бағдарлама қажеттігін көтеруінің нендей себебі бар деп ойлайсыз? – Нұрсұлтан Әбішұлы кең ауқым­да ойлайтын, әлемдік дең­гей­дегі күрмеуі қиын түйінді мәсе­лелердің шешілу жолын ұсы­на алатын көреген саясат­кер екені баршаға мәлім. Бұған Ва­шинг­тондағы Ядролық қауіпсіз­дік жөніндегі IV саммитте әлем жұртшылығы тағы бір мәрте куә болды. Елбасы бұл жолы адам­зат­тың мазасын алған әлем­дегі қазіргі қауіп-қатерлер жөнін­де тарқатып қана айтумен шек­телмей, «ХХІ ғасыр. Соғыссыз әлем» кең ауқым­ды бағдарламасын ұсынып отыр. Бұл Нұрсұлтан Назарбаевтың ел тәуелсіздігін алған кезден бергі ізгі ойымен ұштасып жатыр. Сол кезде, яғни, бұдан ширек ғасыр бұрын еліміздегі ең ірі сынақ по­ли­­гонын жауып, Қазақстан Рес­­пуб­­ликасының бейбіт өмірді қа­лай­­тын мемлекет екендігін таныт­ты. Содан бері елімізде бірде-бір ядролық қару сыналған емес. Әлемдегі ядролық қару жасауды дамытқысы келетін елдерге осылай үлгі-өнеге көрсетті. Бірақ, қазір әлі де әлемнің тыныштығын бұзғысы, сөйтіп, адамзатты үрейде ұстағысы келетін, елін, жерін қимаса да кей елдердің тұрғындарын босқындар қатарына көптеп қосуды көздейтін теріс пиғылдылар азаймай отыр. Адамның өңі түгілі түсіне кірмеген жантүршіктірер лаңкестік әре­кеттердің дүркін-дүркін қайта­лануы астыртын әрекет ететін топ­тар­дың ісі екені даусыз. Бейбіт тұр­ғындардың өмірін жалмаған терактілерді жасауға жастардың көптеп тартылуының астарында діни сауатсыздық бар секілді. Тіпті, бұ­ған оң-солын таны­ма­ған, кәмелетке тол­ма­ған жас балаларды баулудың қатері тіптен қауіпті. Ең қауіптісі – технология қарыш­тап дамы­ған сайын ядро­лық, химиялық, био­логиялық қару­лар­дың жаңа түрі ойлап табы­латын болса, мұндай қару­лар­дың қауіп-қатері жер шарының біраз бөлігін қамтымасына кім кепіл? Мұндай қаруды қолдануы ықти­малдарға қарсы тұру мүм­кін бе? Әрине, мүмкін. Ол үшін әр мемлекеттің басшылары тек өз елінің ғана емес, Қазақ елі­нің Көшбасшысы Нұр­сұл­тан Назарбаев секілді, барша адам­зат­тың бейбіт өмірін қамтамасыз етердей оң қадам жасауы тиіс. – Қазір Еуропа елдеріне ағыл­ған босқындар көбейді. Мұ­ның салдары қандай болуы мүмкін? – Қай ұлттың өкілі, қай ел­дің тұр­ғыны болсын, олар бос­қын болуды қалады дейсіз бе? Жо-жоқ, ешбір адам туған жері­нен тамыр үзгісі келмейді. Шын­ды­ғында, босқын ретінде өзге елге ағылатындар амалдың жоқ­тығынан сондай қадамға барады. Оларды мұндай күйге басына түскен қиыншылық, бола­ша­ғына төнген қауіп-қатер мәжбүр етіп отыр. Ал, енді өз­ге мемлекеттен па­на тапқан соң, олар­дың тағдыры өз елін­дегідей мамыражай тір­лікке ұласады деу өте қиын. Өйткені, бос­­қындар алдында сан түрлі кедергі бар. Біріншіден, бос­қын­дарға «Әр елдің салты басқа...» дегендей, бәлкім, уақытша болса да тұрақ тапқан өзге елдің тарихы мен мәдениетіне, салт-дәстүрі мен ұлттық құндылықтарына мойынұсынуына тура келеді. Әлбетте, бастапқыда кездесетін қиын­дықтың бастысы – тілдік кедер­гі. Мәселен, араб елдерінің кей­бірі­нен Германияға босқын ретін­де барғандар бірден сол елдің аза­м­атындай алаңсыз өмір сүреді деу қиын. Себебі, қай елге барса да бос­қындар бастапқы күндерде ғана емес, тіпті, бірнеше жылдап үрей құ­ша­ғында жүрері еш дау тудырмай­ды. Өйткені, оларға жаңа елге, жаңа ортаға бой үйрету оңайға түспейді. Оның үсті­не, оларды жайлы баспана, салулы төсек, асулы тамақ күтіп тұрған жоқ. Сол елдің азаматы бол­маған­нан кейін оңайлықпен жұ­мыс­қа орналасу мүмкіндігі де аз. Босқындықтың салдары тым ауыр болады. Әсіресе, бос­қын­дардың әлі бесіктен белі шықпаған балалары үшін тіптен орасан. Олай деуімнің бірнеше себебіне тоқталар болсам, біріншіден, босқындардың қирандыға айналған еліне оралуы жүрегі шайлығып қалғандықтан, екіталай. Екіншіден, тұрақты бас­панасы да, азаматтығы да, тіпті, жұмысы да жоқ босқындар балаларын ұлттық салт-дәстүрлері мен құндылықтарына сай тәрбиелей аларына сенім аз. Сол себептен, босқындар әлі әріп танымаған балаларын, мәселен, Германияның мектептеріне беруіне тура келуі мүмкін. Өйткені, босқындарды қабылдаған мемлекеттер олардың ұлттық құндылықтарын дамытуына жол бермеуі де ықтимал. Демек, сириялық босқынның баласы Германияның оқу бағдар­ламасымен сауат ашады. Яғни, Германияның тарихы мен мәде­ниеті, тілі, ұлттық салт-дәстүрімен кеңінен танысып, өзінің ұлттық құндылықтарынан ажырап қалуы ғажап емес. – Әлемде тыныштық орнату­дың кілті неде? – Жер шарының тыныштығы адамзат үшін ауадай қажет. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев әлемдік саммит мінберінен соғыссыз әлем құру мен сол бағыттағы кең ауқымды бағдарламаның қажеттігін ұсын­ған үндеуінің басты мақсаты – жер шарының тыныштығы, адам­заттың бейбіт өмірі. Бұған ірі державалар арасындағы ын­ты­мақтастық пен келісімнің арқа­сында ғана қол жеткізуге бола­ды. Тумысынан ынтымақты, дос­тықты жақтайтын Елбасының жер шарының тыныштығын көз­деген ұлы мақсаты жаһан жұрты­ның қолдауына ие болып, бұл әлем елдерінің басшыларына үл­кен ой салған секілді. Осыдан кейін әлемдік саясаткерлер де, өзге мемлекеттер басшылары да жер шары­ның тыныштығы үшін Нұрсұлтан Назарбаев ұсынған ұлы мақсатты қолдайтынына сенемін. Өйткені, олар да темірден емес, ет пен сүйек­­тен жаралған пенделер ғой. Әлем­­нің тыныштығын қалпына кел­тіруге, сөйтіп, өзара қырғи-қабақ көзқарастан арылып, келісім үс­телінің басына жиналатын шы­ғар. Сөйтіп, адамзаттың бейбіт өмірі­не қауіп-қатер төндірген теріс пиғылдылар мен жанкештілердің кешірілмес әрекетіне тосқауыл қою­дың жолы табылатын болар деген сенімдемін. Тегінде, әлемдегі тыныштықты сақтаудың кілті – келісімде! Әңгімелескен Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ, «Егемен Қазақстан». АТЫРАУ.