Тау-кен өнеркәсібі – экономиканың өзегі

Кеше Астанада  «MINEX Орталық Азия» тау-кен өнеркәсiбi форумы басталды. Форумның ашылуында Инвестициялар және даму министрi Әсет Исекешев сөз сөйледі. «MINEX тау-кен өнеркәсiбi форумы дәстүрлi шараға айналды. Бүгiнгi форумның күн тәртiбiнде көтерiлетiн мәселелер Мемлекет басшысының тапсырмасымен жүргізіліп жатқан реформалар аясында аса маңызды. Бұл реформалар жер қойнауын пайдалану саласының бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыруға, инвесторларға қолайлы жағдайлар жасауға, салалардың технологиялық-кәсiби деңгейiн, шалғайдағы моноқалалардың әлеу­меттiк әл-ауқатын арттыруға бағыт­талған», дедi Ә.Исекешев. Инвестициялар және даму министрі соңғы үш жылда тау-кен саласында ауқымды жұмыс атқарылып жатқандығын атап өтті. Оның айтуынша, реформалардың бiрiншi кезеңi аяқталды деуге болады. Мәселен, жер қойнауын пай­­далану саласындағы рұқсат рәсім­­дерін жеңілдету бойынша шара­лар қолға алынды. Нәтижесінде гео­логиялық ақпарат беру мерзiмi 240 күнн­ен 1 күнге қысартылды. «Жер қойнауын пайдалану туралы» заңға, оның iшiнде барлау жұ­мыс­тары құқығын беру саласын­да өзгерiстер енгiзiлдi. Бар­лау келі­сім­шартын бекіту мер­зімі 2 жыл­дан 25 күнге дейін қыс­қар­тыл­­ды. Ә.Исекешевтің пікі­рін­ше, мұн­дай шаралар тәжірибе көр­сет­кен­дей, 50 пайызға дейін жаңа кен орын­дарын ашу үшін орта және ша­ғын кәсіпорындарды көп­теп тар­ту­ға мүмкіндік береді.  Елі­міз­де қа­нат­қақты режімде Степ­но­гор қала­сының маңында 100 ша­қы­­рым аумақ белгіленді және осы жыл­­дың бірінші тоқса­нын­да 25 блок бойынша 10 жаңа келісімшарт бекітілді. Министр сонымен қатар, бұл са­лада аукцион өткізу жұ­­­мыс­­­­­тары­ның да қолға алын­ған­дығына  тоқ­т­ал­ды. Аук­цион­дар­ға  негі­­зі­нен мо­ноқа­лалардың маңын­да­ғы аз зерттелген жер қойнау­лары қойылады. Министр қазір Қазақ­стан ескі тәжірибеден жер қойнауын пайдаланудың аукцион түріндегі прогрессивті тәжі­рибесіне көшкенін еске салды. «Аукционға жер қойнауының аз зерттелген, қосымша іздеу жұ­мыс­тарын қажет ететін бөлік­­тері қойылады, ол жерлер ре­сурстық базамен қамтылған арнайы моноқалалардың маңынан осы өңірлерде жұмыс орындарын құрып, сақтау үшін таңдала­ды», деді ведомство басшысы. Ол 2015 жылдың желтоқсанында өт­­кен аукционда қол қойылған бонус ретінде 36 лот бойынша бюд­жетке 1,5 млрд. теңгеден астам қар­жы тартылғанын айтты. «Аукцион байқаудың барынша ашық формасы болып табылады, онда шешім көпшіліктің алдында жарияланады. Жалпы, аукцион бойынша оның қол­же­тімділігіне, ашықтығына және қара­пайымдылығына байланысты инвесторлардың жағымды пікірлері қалыптасқан», деді Ә.Исекешев. Ал ағымдағы жылдың маусымында өтетін жер қойнауын пайдаланудың 101 учаскесі бойынша жаңа аукцион жарияланған. «Ол ағымдағы жылдың маусым айында өтеді. Бүгінгі таңда, қатты пайдалы қазбалар бойынша байланыс аймақтарының жалпы аумағы 137 мың шаршы шақырымды құрайды және Қазақ­станның жер қойнауының байтақ аумағы мен зор әлеуетін ескере келе, 2020 жылға дейін ірі кен орын­дарын ашуға үлкен мүмкіндік бар», деді Ә.Исекешев. Сондай-ақ, ми­нистр «Қазгеология» ұлт­тық компаниясы салаға 10 ірі ин­вес­тор­ларды жұмылдырып отыр­ға­­нын тілге тиек етті. Олар­дың Қа­зақ­станға әкелген инвестициялар көлемі 70 млн. АҚШ долларын құрап отыр. Ә.Исекешев тау-кен саласын барынша дамыту мақсатында оған жаңа технологияларды енгізумен қатар, ондағы мамандардың білік­ті­лігін арттыруға да айрықша назар аударылып отырғандығын жеткізді. Мәселен, Қазақстанда маман­­дарға Cisco стандарттарын оқы­ту бойынша орталықтар ашу жоспар­ланған. «Біз серіктестерімізбен бірге арнайы оқыту орталықтарын ашуды жоспарлап отырмыз», деді Ә.Исекешев. Оның айтуынша, қазір­гі таңда есептілік стандартта­ры кодексі жасалған, KAZRC қауым­­­дастығының өзі реттелетін ұйы­­мы құрылған, ол Cisco коми­те­тін­­де Қазақстанды таныстыра­ды. Қа­уым­дас­тық биылғы жыл­­­­­­­дың мау­сы­мында Сisco-ға ене­­­ді деп жоспарланған. Бұ­­­­д­ан өз­ге, ол 2016 жылдың қаза­ны­н­­да Қа­зақ­станда елімізге 2013 жылы беріл­ген ізбасар мәртебесін бекіту мақ­сатында өндіруші ком­пания­лар­дың ашықтығы бас­тама­лары­ның жаңа стандарттар бойынша вали­дация рәсімі басталатынын айтты. Мамандардың біліктілігін арт­тыруға Google компаниясы да атсалыспақ. Google компаниясының қатысуымен тау-кен металлургия саласында құрылатын Тех­нологиялық біліктілік орталығы жылына 1200 маманға дейін оқытуға мүмкіндік береді, деді Ә.Исекешев. Сондай-ақ, ол ор­талық байыту өндірісіндегі өндіру үдерістерін оңтайландыру үшін түрлі сенсорлармен жиналатын мәліметтердің үлкен массивін те­реңдетіп талдауды жүзеге асыратын әлемдік металлургиялық ке­шен жұмысына арналған ал­ғашқы технологиялық платформа болатынын баса айтты. «Бұл жобаға Google компаниясы қатысады, сондай-ақ, басқа да ірі технологиялық ойыншылар тарапынан да қызығушылық бар», деп мәлімдеді ол. Бастапқы кезеңде Біліктілік орталығында байыту фабрикасының өндірістік желісінің жұмыс моделі орнатылады. Білім алушылар озық тәжірибе мысалдарымен танысып қана қоймай, өндіріс желісінің тиімділігін арттыру үшін оның жұмысын өз бетімен ретке келтіре алады. ТМК Біліктілік орталығын «MсKinsey» халықаралық консалтинг компания­сымен бірге «Инновациялық технологиялар паркі» автоном­ды кластерлік қоры құрады. Ми­нистр­­дің айтуынша, орталықтың алғашқы клиенттері Еуразия­лық Топ және  ірі кен өндіру және метал­лургиялық компаниялар бол­мақ. ТКМ құзыреттілік орталығы ая­сында автоматтандыру және терең талдаудың алғашқы модулі биыл іске қосылады, өндірістің тиімділігін арттыру мақсатында мәліметтерді терең талдау пайдаланылады. ТМК құзыреттілік орталығы «McKinsey» қатысуымен негізі қаланған әлемдегі он алтыншы біліктілікті арттыру орталығы және Қазақстандағы осындай алғашқы орталық болмақ. Орталық Алматыда 2016 жылдың екінші жартысында ашылады деп жоспарланған. Екі күнге жоспарланған фо­румға мемлекеттік органдардың өкілдері, тау-кен өндірісінің, ин­женерлік  және инвестициялық компаниялардың 300-ден астам басшылары қатысуда. Тау-кен саласының мәселелерін қозғайтын мұндай алқалы жиын елімізде жетiншi рет ұйымдастырылып отыр. Форумның басты мақсаты – халықаралық байланысты ны­ғайту, аталмыш мәселе бойынша мем­лекеттік үйлестіруді арттыру, техникалық жаңғыртуды жетілдіру, кәсіби мамандарды даяр­лау, тау-кен өндірісін қар­жылан­­дыру және инвес­тиция тарту. Динара БІТІКОВА, «Егемен Қазақстан»