Қайбір күні орталыққа барайын деп автобусқа отырып едім, қаптаған аялдамалардың бірінен домбыра құшақтаған жас бала мінді. Домбырасының шабадан сияқты екі жерден құлыптанатын сыртқы қабы бар.
Әрине, аялдама сайын қаншама адам мініп-түсіп жатыр, қайсыбіріне көңіл аударып қарайсың. Бірақ, осы жолы автобустағы жолаушылар қақ жарылып жол бермесе де ептеп ысырылып, әлгі қаршадай баланы жоғары шығарды. Және байқағаным, жұрттың бәрі домбыра ұстаған балаға көздерінің қиығымен болса да бір қарап, сүйсініп отыр. Бұл әрине, ең алдымен қазақтың қара домбырасына, өнерге, өнерпаз жанға деген құрмет еді. «Егер домбырасы болмағанда осылай болар ма еді?» деген де ойдың жылтың ете қалғаны рас.
Қасиетіңнен айналайын, қазақтың қара домбырасына деген елдің құрметі ерекше ғой. Небір тұрмыстық заттардың, әлі де қажетіңе жарайтын небір жақсы дүниелердің қоқыста жатқанын көз көрді. «Ойпырмай, обал емес пе?» деп, ешкім ештеңе айтқан жоқ. Сол қоқыста бір сынық домбыраның қисайып жатқанын көріп, бүкіл қазақ шулады. Әлеуметтік желілерде сол халық аспабын көзі қиып тастаған жанды жерден алып, жерге салды. Домбыра десе қазақтың қаны қызып, намысы қозады ғой. Қоқыста жатқан қос ішектің хикаясы арқылы қоғамның да кем-кетігі айтылып, ұлт жанашырлары солығын әрең басты.
Ендеше, қалай ойлайсыз, қазір осынау халық аспабын үйренемін деушілердің қатары мол ма? Астана қаласындағы №2 саз мектебінің мұғалімі Жігер Талғатұлының домбыра үйірмесінде 16 бала бар екен. «Осы шаңырақта домбырадан сабақ беретін 20-дан астам мұғалімнің әрқайсысында осыншамадан бала бар. Жұрт музыка өнері жас баланы рухани жетілдіретінін жыл өткен сайын түсініп келеді. Өнерлі бала өзгеше болады. Мысалы, спорт секциясына қатысатын баланың өзі қатарларына қарағанда, басқаша жетіледі. Сол сияқты музыка үйірмесіне келіп жүрген баланың ойлау қабілеті тез дамиды», дейді Жігер Талғатұлы.
Домбыраны жас ұрпаққа, әсіресе, қала балаларына насихаттау бағытында қайбір жылы «Домбыра пати» шарасы қолға алынған болатын. Өнерлі, домбырашы жастар ән салып, күй шертіп, жиналған көпшілікке өнер көрсетіп, қазақтың ұлттық аспаптарын, соның ішінде домбыраны, ұлттық музыканы, ұмытыла бастаған игі дәстүрлерді қайтадан сәнге айналдыру және жалпы қазақшылықты насихаттау мақсатында туындаған бұл флеш-моб өз дәрежесінде домбыраның жап-жақсы жарнамасын жасады.
– «Мені тәрбиелеген, өсірген домбыра» деп айтушы еді ағам, – дейді домбырашы, күйші Айбек Бекбосын бізбен әңгімесінде. – Шынында домбыра тартып, терме тыңдап өскен баладан жамандық шықпайды. Досымның баласы жастайынан домбырамен бірге өсті. Қазір ой-өрісі, сөз саптауы ерекше. Домбыра – киелі аспап, киесі жұғады деп айтады, әйтеуір. Соңғы жылдары жұрттың, оның ішінде жас ұрпақтың домбыра үйренуге деген ықыласы артып келеді. Дегенмен де мектептерде арнайы домбыра деген пән ашылып жатса артықтық етпес еді. Әр қазақтың баласы осынау қасиетті аспапты меңгеріп, қыр-сырын түсініп шығатын болса, қанеки... Әрине, ән-күй деген пән бар. Бірақ, ол жалпылама ғана үйретеді ғой.
Айтпақшы, осы аптада Ақордада Қазақстанның әйелдер қауымы өкілдерімен «Көктем шуағы» атты кездесу барысында Солтүстік Қазақстан облысы «Возвышенко» орта мектебінің директоры Ирина Седова Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевқа домбыра сыйлады. «Қазақтың шаршағанын басатын да, жан сарайын ашатын да қасиетті домбыра. Сіздің домбыраны жақсы тартатыныңызды бәріміз де білеміз. Мен сізге 9 пернесіне Қазақстандағы 9 миллион әйелдің өзіңізге деген ықыласы сыятын домбыра сыйлағым келеді» деп ағынан жарылған Иринаның сыйын Елбасы қабыл алды. Ал, Атырау облысының әкімі Нұрлан Ноғаев Махамбет ауданына жұмыс сапары кезінде жергілікті кәсіпкер Нұрлыбек Бисенбаевтың өз қолымен жасаған домбырасын сатып алды.
Міне, осындай ақпараттарды оқып, қазақтың домбырасына деген қолдауды көргенде көңілің марқайып қалады. Нағыз қазақпын десеңіз, перзентіңіздің домбыра үйренуіне жағдай жасаңыз, ал, біреуге сый-құрмет көрсеткіңіз келсе, домбыра сыйлаңыз, ағайын.
Оралхан ДӘУІТ,
«Егемен Қазақстан»