Өмірдің мәні – арманның шыңы

Өмірдің шалқар дариясында шебер жүзе білудің өзіне ерекше қуат, жігер, қайрат керек екені рас. Мұның бәрін Жаратушы Иеміз әр адамның тағдырына қарай әрқилы етіп пешенесіне нәсіп еткен. Алайда, қы­зығы мен қиындығы үнемі қатар жүретін, кейде көңілдің аспанын күлімдетсе, енді бірде адамның жанарына мұң мен қайғыны қосақтататын өмір жолы ғажап бір құпия әлем болып мәңгі қала бермек. Ол құпия әлемнің жолы кейде даңғыл болса, кейде қылкөпір іспетті адамды үрейлендіреді. Үрей­лендіріп қана қоймай, жолдың қиы­лыс­тарына келгенде адамды тіпті адас­ты­рып жібереді де. Осындай сәттер кімнің де болса басынан өтетіні шындық. Өмірдің біраз белестеріне жетіп, талай жолды артқа тастап, бұрылып бір қарап көрсек, үңіліп емес, жай ғана басымызды ақырын ғана бұрып арттағы іздерімізді шолып шықсақ көп нәрселерді аңғарамыз. Күліп те, жылап та көрдік, шаттанып та, өкпелеп те көрдік, мұңайып та, қуанып та көрдік. Алайда, ос­ын­дай сәттердің бәрінде жүректерімізге ең жақын, ең абзал, ең ардақты әрі мейірімді жандар қасымызда болды. Тұмсықтыға шо­қыт­тырмай, қанаттыға қақтырмай, қашан да бізді алға сүйрелеген, өздері кейде аш жүрсе де балапандарын тамақсыз қалдыр­маған әке­міз бен анамыз қасымызда болды. Бізді жарық дүниеге әкелді, бақты, қақты, тәрбие берді, оқытты. Ең бастысы, адам, азамат бо­лып қалыптасуымызға еңбектерін аямады. Есейген сайын адам үшін әке мен ана­ның орны даралана түседі екен. Самай­ла­рындағы қырау іспеттес шаштарын, бет-ауыз­дарындағы қатпарлы әжімдерін көрген­де, шыны керек, жүрегіміз сыздап кететіні бар. Тіпті жанарымызға жас та келіп қала­ды. Анамызды қашанда жас келіншек ретінде, ал әкемізді сымбатты әрі қайратты ер жігіт ретінде елестеткіміз келеді. Бірақ, уақыт әрқашанда өзінің қаталдығын істемей қой­майды екен. Мың жерден қиялданып арман­дағанымызбен өмірдің заңдылығы өз дегенін істеткізеді. Сұңғақ бойлы, жауырынды, қайратты жігіт шөберелердің қызығына тоймай жүрген бір ауылдың ақсақалына ай­нал­ды. Қыпша белді, жүрісі шапшаң, қимылы ширақ анамыз кимешек киген, шөбере ке­ліннің қолынан шай ішуге асыққан ардақты әже болды. Мінеки, өмірдің бар қызығы ос­ында жатыр емес пе! Әкеміз бен анамыз қартайса да көзімізге сондай сүйкімді көрінеді. Көмекейі ашылса жүрегі көрінетін, жүздері жарық, айна­ласындағы жандардың бәріне нұр сәулелі шапағатын сыйлайтын әкеміз бен анамыз биыл қол ұстасып бір күнде туған күндерін, торқалы тойларын бала-шағаларына тарту етіп жатыр. Әкеміз 75 жасқа келіп жатса, анамыз 70-ке толады. Осындай сәттерде ерік­сіз Алла Тағалаға іштей риза болып, «Е, Аллам, Құдіретті Раббым, осындай күнді көрсеткеніңізге мың да бір шүкір. Әке-шешемізге денсаулық бере көр»-деп жан-жү­регімізбен Алладан сұрайтынымыз жасы­рын емес. Ол кісілердің арайлы жүздеріне қарап өзіміз де бір марқайып қалатынымыз бар. Өмірдің ең тәтті, ең бақытты сәттері деген осы ғой! Әкеміз бен анамыз екеуі де Оңтүстік Қазақстан облысының тумасы. Әкем –Өнер­баев Әлтай Өнербайұлы 1936 жылы 15 сәу­ір күні бүгінгі Оңтүстік Қазақстан облы­сы­на қарасты Төлеби ауданы Көксайек ауы­лын­да қарапайым шаруа отбасында дүниеге келсе, анамыз Өнербаева Жанат Орынбай­қызы 1941 жылы 15 сәуірде Қазығұрт ауда­ны Атбұлақ ауылында өмірге келеді. Ана­мыз 17 жасқа келгенде Өнербай атамыз Ат­бұлақ ауылына барып анамызға құда түсіп, ауылға алып келіп үлкен той жасап береді. Содан бері дәм-тұздары жарасып, тату-тәтті өмір кешіп өзгелерге үлгі болып келеді. Біздің анамыз он құрсақ көтерген Ардақ­ты ана. Ол 33 жасына дейін 10 баланы дү­ниеге әкеліп, КСРО кезінде Жоғарғы Кеңес­тің шешімімен «Ардақты Ана» атағына ие болған киелі ана. Тәуелсіз Қазақстанымыз­дың тұңғыш Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Жарлығымен 2004 жылы «Алтын алқаны» да алып отыр. Анамыз үй шаруасын былай қойған күннің өзінде он баладан кейін ауыл тіршілігіне белсене араласқан еңбекқор Ана. Әкеміз болса ешқашан да қабағын шы­тып көрмеген. Кісілік келбеті өзіне сондай жарасып тұратын сұлу жігіт болатын. Қан­­ша жерден қиналып жатса да өмірден түңіл­ме­ген. Қолда жоқ болса да ешуақытта «жоқ» деп айтып көрмеген, барын елге бөл­іп берген жомарт болды. Қызметін С.Сейфуллин колхозында бастаған әкеміз зейнеткер атанғанға дейін осы ауылда «Казселхозтехника» деген үлкен мекемеде еңбек етті. Әрине, бірінші Алланың, содан барып әке­міз бен анамыздың арқасында біз де өстік, көктедік, көбейдік. «Ана жүрегін сезе біл, оның жанарын­дағы шапағат пен тыныштықты, бақыт пен қуанышты, алаңдаушылық пен мазасыз­дық­ты, абыржу мен ренішті көре біл. Егер сен бала кезіңнен анаңның көзінен оның жан дүниесін көре білуді үйренбесең, адамгершілік жағынан өмір бойы тәрбиесіз болып қаласың» – деп В.А.Сухомлинскийдің осы айтқан бір ауыз сөзін өте жиі еске аламын. Өз балаларыма да әрдайым ескертіп отыра­мын. Аналарын сыйласын, әкелерін аяласын дегенім ғой. Тәңір берген сегіз ұл мен екі қызды әке-шешеміз жетектеп жүріп қоғамның бір кірпіші етіп қалады. Ұлдың үлкені Әлжан әке-шешеміздің үмітін алғашқы ақтаған бала болды. Неге дейсіз ғой?! Өйткені мектебін бітіргеннен кейін ол Мәскеудегі жоғары оқу орнына түсті. Сөйтіп, Мәскеуге барып оқу­ын тәмамдап қайтқан болатын. Әке-шешем­нің бұл қуаныштарын енді сөзбен айтып жеткізудің өзі қиын шығар. Өйткені кезінде қарапайым отбасынан шыққан баланың Мәскеуге барып оқуға түскені деген ол енді керемет ғажап абырой әперетін оқиға, мәртебе болатын. Ал бүгінде бұл ағамыз ірі кәсіптің басын қайырып, өз берекелі несібесімен бәрімізді қуантып жүр. Нұрлан аға­мыз болса халыққа әйгілі өнер майталманы. Өнер саласынан бөлек қолына алған екінші дипломымен бүгінде еліміздің заң шығару­шы органында елдің ертеңін ойлап депутат қызметін атқарып жатыр. Нұрланнан кейінгі Ерлан ағамыз ішкі істер қызметкері болған. Тағдырдың ауыртпашылығы әкем мен анам­ның бастарына түспегенде бүгінде Ерлан­ның да қызығын көруші еді. Ерлан аға­мыздың қызы Линура бүгін Лондонда оқып жатыр. Әттең, сұм ажал әке мен ананың өз баласына деген махаббатына аяушылық танытпады. Ерланнан кейінгі ұлдар да белгілі, ай­бын­ды қызмет иелері. Ұшқышты да, заң­гер­ді де, Жоғарғы Соттың қызметкерін де, оқу-ағарту саласына адал еңбек сіңіріп жүрген ардақты ұстаздарды да осы әулеттен таба аласыз. Ұл-қыздардың ішінде екі бірдей өнер иелерін жұрт көргенде біздің әулетке өнер құ­діреті қалай дарыған деген сұрақтың туын­дауы да заңды. «Әу» демейтін қазақ жоқ демекші, әрбір қазақ, соның ішінде біздің от­басымыздың әрбір мүшесі әнді жақсы ай­тады. Кезінде, балалық шағымызда әжеміз­ге көмектесіп жүн түтісетінбіз. Жүн түтіп жат­қан кезде әжеміздің қоңыр да назды дауысы бәрімізді де тамсандыратын. Белгілі ком­по­зиторлардың әндерін жаттатқызып, қатар-қатарымен айтқызатын еді. Осындайда ту­ындаған қызығушылық болу керек, ағала­рымыз өнер жағына бейімделе бастады. Мектептегі барлық мәдени шараларға белсене қатысып, өнер жолын таңдады. Бүгінде әкеміз бен анамыз Жеңіс деген ұлдарының қолында. Жеңіс бауырымыздың өмірлік жары Зәуренің атын ерекше атап өткім келеді. Өйткені әке-шешемізді өз қо­лына алып, тамақтарын істеп, шайларын беріп, қолдарына жылы су құйып, бағып-қа­ғып жат­қан алтын келініме өте ри­замын. Әке-шешемізді кү­тіп, бағудан бөлек өзде­рінің 5 баласы бар. Бү­гінгі таңда келін­дер­дің қай­ын атасы мен енесіне қара­уы­ның өзі бір қиямет-қай­ым­ға айналғаны шын­дық қой. Сондықтан да әкем мен шешемді ала­қан­да­ры­на са­л­ып отырған Же­ңіс бауы­рым мен Зәуре келініме ер­ек­ше ыстық ықы­ла­сым­ды білдіргім келеді. Ұлдарын ұяға, қызда­рын қияға қондырған әке­міз бен анамыз қазір он баладан тараған 31 немере, 4 шөберенің қызық­та­рын көріп жүр. Ай сай­ынғы алатын зей­нет­ақы­ла­рын сол ұрпақтарының қы­зық­тарына жаратып жүр. Егер той-томалаққа барып жатса той иелеріне зейнет­ақыларымен сый­лық та алып барады. Қолұстасып тойға бара берсе екен деймін. Алда болатын талай той мен думанның ортасында шашу шашып жүрсе адамның жанын сүйсіндіреді емес пе! Әкеміз бен анамыз алғашқы немеренің қызығын 1982 жылы Мақсат пен Айдостан бастап көрсе, тұңғыш шөбере көру қызығы Алла Тағала 2007 жылы бұйырды, алғашқы шөберенің есімі Илигай. Ерлан ағамыздың қазасы кімге де болса оңай болмағаны рас. Баласын өздерінен бұ­рын шығарып салу әке мен шешеге өте қат­ты ауыр келеді. Осы оқиғадан кейін әке­міз­дің де, анамыздың да денсаулықтары сыр бере бастады. Сергек, тың жүретін әке-ше­ше­міз әлсіреп қалды. Бұрындары дәрі деген атаулыны көрмеген әкем мен анам Ерлан­ның қазасынан кейін дәрі-дәрмекті жиі ішетін болды. Ал мұның бәрі біздің жаны­мыз­ды жегідей жеді. Әкеміз бен анамызды қатты аяп кеттік. Қолымыздан келгенше сол кісілердің көңілдерін аулауға, ел қыдыртып жер көруге алып шыға бердік. Мұның бәрі көңілдерін жасайық деген ниеттен шыққан әрекеттер ғой. Әрине, әке-шешенің бала­ла­рын аралап, немере-шөберелерінің қолда­рына кәмпит ұстатып жүрген бақыттан бас­қа қандай бақыт болуы мүмкін?! Қазір адам есейген соң ойында түрлі қиял-армандары болады екен. Бірақ бәрінің де алдында әкеміз бен анамыздың ден­сау­лығы, амандығы бірінші кезекте тұрады. Сол кісілердің күліп-ойнап араларымызда жүргенін, ұлына ақыл айтып, келініне кеңес беріп, ұрпақтарының тілеулерін тілеп отырған көрінісі қандай тамаша десеңізші! Ләйім, солай бола берсе екен! Денсау­лықтары мықты болып шөбере келіннің қолынан шай ішіп, оның баласын әлдилетіп бесік жырын айтса екен дейміз. Ауырм­а­ңыздаршы. Сіздер сәл бір жеріміз ауырып тұр десеңіздер біздің жүрегіміз ауырады. Жүрегімізге ине қадалғандай шаншып маза бермейді. Сондықтан да аман-есен жүріп, үйден үйге қыдырып, Астана, Алматы, Шым­кент қалаларын аралап, балала­ры­ңыз­дың қастарында жүре берсеңіздер бізге сол да жетеді. Одан асқан байлық, одан асқан арманымыз болмайды біздің. Жеке өзім барлық балалар мен немере­лер­дің, шөберелердің аттарынан сіздерге перзенттік алғысымызды білдіргім келеді. Бізді өсіріп, бағып, ешкімнен кем етпей қатарға қосқандарыңыз үшін өмір бойы сіздерге қарыздармыз. Міндетті түрде перзенттік борыштарымызды өтейміз. Бас иіп, сіздерге алғыстан бөлек амандық, денсаулық тілегім келеді. Күндеріңіз қуанышқа, көңіл­деріңіз шаттыққа толы болсын. Алдағы көретін күндеріңіз көрген күндеріңізден де шуақты, нұрлы болғай! Ал енді Сіздерге жүрегімді жарып шық­қан мына жыр жолдарын арнаймын. Шөбере келін шай берсін Бозала таңда бозторғай сынды шырылдап, Он балаға орнаттыңдар-ау шырын бақ. 75-пенен 70-ке келген ата-анам, Торқалы тойға толғана келдім жырымды ап.   Бұл тойдың мәнін демеймін бәрі ұғынар, Бақыт қой өмір, көрсетер бірақ дығы бар. Балалар үшін көтерген Сіздер жүкті артса, Нар қоспақ түйе шыдамай, бәлкім, жығылар.   Шалдығып, шаршап, жұмыста жүріп күн ұзын, Тағдырдың көріп талай да талай шыжығын, Өздері үшін ұмытып өмір қызығын, Аяулы менің ата-анам, өсірген он бұзығын.   Отаншылдарым, елінің жайын ойлаған, Түз қамы бітсе, шаруасын үйдің жайлаған. Қол ұшын беріп туысқа, әрбір досына, Қатпарлы заман тереңіне бойлаған.   Қайғы да болды өмірде мынау, не айтам? Келгенше шама мұңдарыңызды азайтам. Түгесілмесін Әке мен Ана шуағы, Дегендей тілек, балалық ерке наз айтам.   Өнербай жұрты дәстүрі де, салты да, Шетінен бәрі, қадірлі туған халқына. Ұлыңыз Нұрлан кәусар ән шашып еліне, Парламентте отыр заңдарды салып талқыға.   Заңдылық сақтау ісіне ерен құлшынған, Ұлдарың Ерлан көрінер ме еді бір шыңнан? Генерал болып жүрер еді ғой жарқылдап, Қиылмаса, әттең, отыз жасында қыршыннан.   Тұңғыш ұл Әлжан кәсіпкер болды баста нық, Әулетке – жомарт. Көрген жоқ одан жасқанып. Жоғарғы Сотта бір балаң жүрсе заң қорғап, Дүние ұшағын бір ұлың отыр басқарып.   Марқайып достар, дұшпандар әбден күйіпті, Ұрпақты көріп өсірген Сіздер сүйікті. Тәуелсіз елде өркенін жайған ата-анам, Сіздерге қарап ұрпақтар көп ой түйіпті.   Қызық қой өмір, толады көңіл-кенере, Болсыншы қамқор отыздан астам немере. Шөбере төртеу, көбейе берсін көбейе, Айтыңыздаршы, бұл бақыт емей немене?!   Демеңіздерші «Қажыдым, шаршап, қартайдым», Қаратау – әкем, ал анам – шыңы Алтайдың. Ұландарыңыз айтады әркез мақтана «Ұрпағымыз, – деп, – ардақты Жанат – Әлтайдың!»   Ойламаңыздар «Думанды өмір тарқады», Ұрпақтар барда алдыға үміт тартады. ЖҮЗ жасқа келіп, шөбере келін шәй берсін, Ал, құтты болсын мерейтой мынау торқалы!   Бахтияр ӨНЕРБАЕВ, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты жанындағы соттардың қызметін қамтамасыз ету департаменті басшысының бірінші орынбасары.