Адымы аршынды Атырау

8-9 қыркүйекте Астанада Атырау облысының күндері өтеді  

Өркенді өзгерістер жалғаса береді

Облыс әкімі Бергей РЫСҚАЛИЕВПЕН әңгіме – Бергей Сәулебайұлы, Тәу­елсіздік шежіресінде Аты­рау облысы несімен ерекшеленеді деп ойлайсыз? – Елбасы тәуелсіздіктің ал­ғаш­қы жылдарынан бастап мұ­найлы өңір экономикасының өр­кендеуіне, осы өңірді мекендеген халықтың әлеуметтік ахуа­лының көтерілуіне баса назар аударды. Соның дәлелі, елімізге алғаш бет бұрған “Шеврон” корпорациясының инвестиция­сын Атырауға бағыттады. Бұл инвестор “Теңіз” кенішін игеруге ауқымды инвестиция са­лып, көмірсутекті шикізатты өн­діру көлемін ұлғайтып келеді. Осы кенішті игеру мақса­тын­да құрылған «Теңізшев­р­ойл­дың» өзі-ақ бірінші буын және екінші буын зауыттары жобаларын жүзеге асыруға 48 млрд. АҚШ доллары көлемінде инвестиция салды. Тәуелсіз Қа­зақстан экономикасының ал­ғашқы қарлығаштарының бірі болған бұл кәсіпорын мұнай-газ өнеркәсібі секторында көш­басшы бағытын ұстанып келеді. Жалпы, Атырауда Елба­сы­ның өз идеясымен әрі ұйытқы болуымен іске асырылып жат­қан халықаралық маңызға ие жобалар жеткілікті. Соның бірі – “Теңіз” кенішінің мұнайын Қара теңіз жағалауындағы тер­ми­налға жеткізетін төте құбыр жолының іске қосылуы. Содан соң Каспий қайраңындағы кен алаңдарының барланып, мол мұнай қорының табылуы дер едім. “Теңіз”, “Қашаған” секілді алып кеніштер қазақ елінің тәуелсіздік алуын күтіп жат­қан­дай әсер қалдырды. Тұ­тас­тай алғанда, облыс эконо­ми­касының жетекші буыны – өнеркәсіп саласында 20 жылда 130 өндіріс ашылып, оларда 30 мың жұмыс орны құрылды. 1991 жылы облыстағы өнер­кә­сіптік кәсіпорындар 3 млн. тең­генің өнімін шығарса, 2010 жылы 3 трлн. 119 млрд.теңгеге бағаланған өнімдер өндірілді. Биылғы бірінші жарты­жыл­дық­та өнеркәсіп өнімдерінің көлемі 2 триллион теңгеден асты. Әрине, мәдени, рухани салада да үлкен өзгерістер бол­ды. Алдымен айтарым, бала кезінде құлдыққа сатылып, кейіннен 17 жыл бойы Мысыр елінде сұлтан болған Бейбарыс бабаның елімізге дана болып оралғаны баршаны қуантты. Қа­зақ даласының бір түп жу­санын құмарлана бір иіскеуді аңсап өткен баһадүр сұлтан Бейбарыстың, күй өнерінің дүл­дүлдері Құрманғазы мен Динаның еңселі ескерткіштері Атыраудың қақ ортасында бой көтерді. Ұлы Жібек жолының бойындағы сауда-саттық қала­сы ғана емес, қазақ дала­сын­дағы ең сәулетті шаһар болуы­мен ерекшеленген Сарайшық­тың қайта жаңғыртылып, ар­хео­логиялық қазба жұмыс­та­ры­ның жүргізілуі, он бір жыл бұрын Жылыой ауда­нын­­­дағы “Аралтөбе” қорғанынан табылған “Алтын адам”, Қызылқоға ауданындағы “Қорғанша” қорғанында ғасырлар бойы көміліп жатқан “Ал­тын әйел” – осының бәрі Тәуелсіздік шежіресіне қосылған құнды дерек, өлшеусіз үлес дей аламын. Тәуел­сіз­дік­тің арқасында біздің ауылдарымыз өркендеді. Облыс орталығынан алыс­тағы Қызылқоға ауданына табиғи газ же­лісі тартылды. Өзге аудандарға ауыз су құбыры, газ желілері жетіп, жол­дар салынды. Және бір басты ерек­шелік, Атырау облысы іс қағаз­да­рын мемлекеттік тілде жүргізуге ал­ғашқылардың қатарында көшті. – Елбасы Жолдауында Қазақ­стан­ды әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына қосу стра­тегиясын ұсынды. Осыған бай­ла­нысты Үкімет индустриялық-ин­но­вациялық даму бағдарламасын жүзеге асыруды қолға алды. Бұл бағытта Атырауда қандай инвес­тициялық жобалар бар? – Мұнайлы өңіріміздегі табиғи бай­лықтардың қоры орасан мол. Әсі­ресе, Индер ауданындағы пайдалы қаз­балар қорының молдығы инвесторлар­дың қызығушылығын арттырды. Бұл аудандағы бор кенінің барланған қоры 95,6 миллион тонна, гипс – 21 миллиард тонна, ал “Көктау” кенішіндегі әк­тас 1,9 миллион текше метрді құ­рай­ды. Бұдан өзге Индерде ас тұзы, калий секілді минералды қорларды ел игілігіне жаратуға әрине, көп мөлшердегі инвестиция қажет. Осы аудан аума­ғында “ИСИ Гипс Индер” ЖШС-нің гипсокартон шығаратын осы заманғы технологиямен жабдықталған зауыты жұмыс істейді. Жылына 4,0 миллион текше метр өнім шығаратын зауыттың 1,1 миллиард теңгеге бағаланған қо­сымша желісі іске қосылды. Өйткені, аталған зауыттың өніміне Қазақстанда және ТМД елдері рыногында сұраныс арта түсуде. Қазір облыста машина жасау, құ­рылыс индустриясы, химия өнер­кәсі­бі, минералды тыңайтқыштар, резина өнімдері және пластмасса өндіру сияқ­ты шикізаттық емес салалар ке­ңінен дамуда. 2010-2014 жылдарға ар­налған үдемелі индустриялық-инно­ва­циялық даму жөніндегі мемлекеттік бағдарламаның бекітілуі дамудың жаңа бағытын айқындады. Бағдарлама шеңберінде облыста 2010 жылы жал­пы құны 32 млрд. теңге 7 инвес­ти­циялық жоба іске асырылып, 636 жұ­мыс орны пайда болды. Ал биылғы жылы құны 11,5 млрд. теңгені құрай­тын 12 инвестициялық жобаны іске асы­ру жоспарланған. Оларда 1018 жұ­мыс орын ашылады. Бүгінгі күні 4 жоба іске асырылды. 2003 жылдан бері индустриялық-инновациялық даму стра­тегиясы іске асырылуда. Оның ая­сын­да 120 жаңа өндіріс ашылып, 5000-нан астам жұмыс орны құрылды. Аты­рау­да бұрын-соңды болмаған гипсокартон, гипсблоктар, құрғақ қоспалар, полиэтилен құбырлары, жиһаз, бір реттік шприцтер шығару сияқты тың өндірістер құрылды. Аймақтағы мұнай-газ қорының мол­дығы мұнай химиясы өнеркәсібін жедел өркендетуді алға тартады. Мә­се­лен, Каспийдің қазақстандық сек­то­ры игеріле бастағанда елімізде мұнай өндіру көлемі 100 миллион тоннаға, газ – 63 миллиард текше метрге жетпек. Бұл аймақтағы мұнай-газ өнер­кә­сі­біне еңбекке тартылатын мамандар қатарын 25 мың адамға көбейтеді. 2015 жылға қарай өндірілген газдың 23 миллиард текше метрі ішкі тұтыну рыногында қалады. Міне, осыған сәйкес Атырауда мұнай-химия кешені құрылысын салу басталды. Құрылысы 2016 жылы аяқталатыны жоспар­лан­ған, құны 6,3 млрд. АҚШ долларына бағаланған бұл жоба жылына 800 мың тонна полиэтилен және 450 мың тонна полипропилен шығаруға негізделген. Шикізат «Теңіз» кен орнынан алы­нады. Бұл зауыт әлемдегі осы заманғы ең озық технологиямен жабдықталып, полиэтилен және полипропилен өнім­де­рін шығарады. “Теңізшевройл” бірлескен кәсіпорны жаңа жобаны, үшін­ші буын зауытының құрылысын бас­тамақ. “Аджип” компаниясы да жаңа зауыт құрылысын аяқтағалы отыр. Бұл компания бұған дейін жаңа вах­талық кент құрылысын аяқтады. Жалпы, аймақта экономикалық да­му­дың қазіргі қажеттілігі – құрылыс ин­дустриясын және құрылыс мате­риал­дарын өндіруді дамыту. Облыста «Құ­рылыс материалдарын, бұйымда­рын және конструкцияларын дамы­ту­дың 2005-2014 жылдарға арналған бағ­дарламасы» жүзеге асуда. 2005 жылдан бері бағдарлама шеңберінде 25 жаңа өндіріс қатарға қосылып, 700 жұмыс орны ашылды. Өңірдегі 12 инвестициялық жобаның 6-ы құрылыс индустриясы саласын өркендетуге ба­ғытталған. Атап айтқанда, 2009 жылы Индер ауданында жылына 3,5 млн. дана гипс блоктарын шығаратын зауыт іске қосылып, 40 жаңа жұмыс орны ашыл­ды. Былтыр тұрғын үй құры­лы­сына қажетті жеңіл панельдер шыға­ра­тын зауыт іске қосылды. Бұл – қо­сым­ша 42 жұмыс орны. Тұтастай ал­ған­да, аталмыш бағдарлама шең­бе­рінде 30-дан астам жоба іске асы­ры­лып, 5000-нан астам жұмыс орны құрылады деп күтілуде. – Өңірдің мәдени саласын да­мы­ту бағытында нендей іс тынды­рыл­ды? – Тәуелсіздік алғаннан бергі 20 жыл ішінде төл тарихымызға, мәде­ние­тімізге қатысты тың жобалар қолға алынып жатыр. Соның ішінде Мемлекет басшысының Жарлығымен бекітілген “Мәдени мұра” бағдарлама­сы­ның мәні де, маңызы да айрықша. Өйт­кені, өткенімізді саралап, келер ұрпаққа мирас боларлық мәдени мұ­ра­ларымызды түгендеу уақыт өткізуді күтпейді. Елбасының осынау мемлекеттік бағдарламаны қабылдауының астарынан осыны ұғынуға болады. Бұл өңірде ел тарихына, мәде­ние­ті­не қосылар құнды мұра ретінде та­бы­лып жатқан жәдігерлер көп. Қы­зыл­қоға ауданы аумағындағы “Қор­ған­ша” қорғанынан алтын әшекейлі әйелдің табылғаны елді елең еткізді. Осы саланы дамыту шеңберінде көп­теген жұмыстар атқарылды. Өңірдегі тарихи-мәдени мұралардың орналасу картасы жасалды. ХІХ ғасырда салын­ған Жұбан мазарына, аузы дуалы ақын Мұрат Мөңкеұлының кесенесіне жөн­деу жұмыстары жүргізілді. Халық ара­сында қазақтың көне мұралары әлі де сақталған. Облыстық тарихи-өлке­тану мұражайының ғылыми қызмет­кер­лері күй, айтыс, терме, жыраулық, халық әуендері өнерін, ұлттық салт-дәстүрлерімізге қатысты ескілікті жә­дігерлерді жинақтау мақсатымен аудан­дарға жиі шығып тұрады. Сонымен қатар, алаштың ардақ­ты­сына айналған ақын Жұмекен Нәжі­ме­деновтің шығармалары шетел тілдеріне аударылды. Ақынның 75 жылдық мерейтойы аталып өтті. Өңір аума­ғын­дағы ерекше қорғауға жататын тари­хи-мәдени ескерткіштер туралы “Көне дүние күмбірі” атты үш тілде буклет шығарылды. Биыл орақ тілді ақын Шернияз Жарылғасұлына кесене са­лы­нып, шығармалары кеңінен наси­хат­талды. Ғасырлар бойы тылсым та­рихы жұмбақ күйде жатқан Сарайшық қаласының орнындағы археологиялық қазба жұмыстары жалғасын тапты. Экономиканы, басқа да салаларды да­мыта отырып, өңір тұрғындарының рухани дамуына оң ықпалын тигізетін мәдени саланы да ешқашан назардан тыс қалдырған жоқпыз. Мәдениет са­ласында 1991-2010 жылдары 24 жаңа нысан салынды. Атырау қаласында ең озық үлгімен жобаланған, еуропалық талапқа сай келетін, сәулетті, бүгінгі дәуірге сәйкес келетін мұражайы, көр­ме залдары, мәдени, ойын-сауық кешені бар 1200 орындық киноконцерттік зал құрылысы жүргізілуде.  – Өңір экономикасына инвестиция салу мен кәсіпкерліктің даму барысы қалай? – Атыраудың инвестициялық қо­лай­лы аймаққа айналғаны жасырын емес. Инвестиция тартуда облысымыз рес­публикада көшбасшылық орын­да. Нақтылай айтқанда, облыс эконо­ми­касына 2010 жылы 1 трлн. 105 млрд. теңге инвестиция тартылды. Бұл отан­дық экономикаға инвестиция салуда республикалық көрсеткіштің 25%-ын құрап отыр. Салыстырмалы түрде айтар болсақ, 1991 жылы 2,4 млрд. теңге инвестиция салынғанын ескерсек, содан бергі кезеңде бұл бағытта эко­но­миканың әр саласына құйылған ин­вес­тициялық қаржының көлемі 460 есеге артты. Өңірде негізгі капиталға салынған қаржының басым бөлігі шетел инвес­ти­циясының үлесіне тиеді. Өйткені, біздің облыс АҚШ, Ұлыбритания, Ита­лия, Франция, Ресей секілді әлем­нің ең ірі 56 елімен экономиканың әр саласында ынтымақтастық орнатты. Облыста шетелдік және солармен бірлескен 500-ге жуық кәсіпорын жұмыс істейді. Мұнайлы өңірде экономиканың барлық салаларымен қатар, шағын және орта бизнестің де қанаты қатай­ып, әлеуетті экономикалық күшке айналды. Қазір облыста осы саламен айналысатын шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 25 мың бірліктен асты. Шағын және орта кәсіпкерлік саласында жұмыспен қамтылғандар саны 2000 жылғы 18 мың 300 адамды құраса, 2010 жылы 81 мың 500 адамға жетті. Кәсіпкерлер шығаратын өнім­дер мен көрсететін қызметтердің кө­ле­мі 2000 жылы 7 млрд. теңгені құ­райтын. Ал 2010 жылы 465 млрд. 434 млн.теңгені құрады, немесе 66 есеге өсті. Елбасының Жолдауынан бастама алған «Бизнестің жол картасы-2020» бағ­дарламасы кәсіпкерлікті дамыту­дың аса маңызды кезеңі болып, жаңа мүмкіндіктер ашып берді. Қорыта айтқанда, осы кезеңге дейін өңір экономикасы жаңа белеске көтерілді. Халықтың тұрмысын жақсартуға бағытталған сол өркенді өзгерістер жалғасын таба береді.   Су үстінде «Сұңқар» тұр Бұл – шындық. «Сұңқардың» айдын төсіне «қонақтағанына» 12 жылдан асып барады. «Сұңқар» – тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш жүзбелі бұрғылау баржасы. Каспийдің қазақстандық секторындағы «қара алтынның» мол қорына алдымен дәл осы «Сұңқардың» бұрғысы салынды. Қазақ сұңқарды құстың төресіне балайды. Осы тұрғыдан айтқанда, жүз­белі бұрғылау баржасының атауы тауып қойылған. Басқаша атал­са, олқы со­ғып тұ­рар еді. «Сұңқар» Ас­траханьда тоғыз айдай құрас­тырылды. О баста шетелде де айдын тереңіне бұрғы бой­латқан, деген еді бұдан 12 жыл бұрын ОКИОК компаниясының бас менеджері болған Кит Дал­лард мыр­за. Оның айтқанына қа­рағанда, «Сұңқарды» құрастыру жө­ніндегі тендерде ресейлік «Астраханьский корабль» акционерлік қо­ғамы­на таңдау текке түспеген. Мұның бірнеше себебі бар. Біріншіден, алыс шетелден гөрі Қазақстанмен іргелес жатқан, оның үстіне Каспий жағалауында Аты­рау­мен қоңсы отырған Астраханьда құ­растыру шығыны әлдеқайда аз бо­ла­ды. Екіншіден, жүзбелі баржаны ал­ғаш бұрғы салынатын «Шығыс Қа­ша­ған» кен орнына жеткізу де аса көп қиындық тудырмайды. «Сұңқарды» құрастыру барысымен танысу үшін Астраханьдағы «Судо­ре­монт­ный» зауытында әлденеше рет бо­лудың сәті түсті. Сол кезде ОКИОК ком­паниясының мамандары «Сұң­қардың» толық «мінездемесімен» та­ныс­тырған болатын. Сол «мінездемеден» аз-кем сыр тарқатсақ, жүзбелі бар­­жаның ұзындығы – 85, ені 53 метр­ді құрайды. Ал биіктігі бұрғылау мұнарасымен қоса есептегенде 50 метр­ден асады. Мұнай алу қамымен жұ­мыс жасайтын мамандарға арналған 96 орындық қонақ үйге бергісіз жатақ­ханасы бар. Тікұшақ қонатын арнайы алаңын және қосыңыз. Платфор­ма­сы­ның салмағы 10 мың тоннадай, бейнелеп айтқанда, 6 қабатты үйдің биіктігіндей «Сұңқарды» теңіз төсіндегі өз тұғырына жеткізу қиынға соққан жоқ. «Сұңқардың» бұрғысымен «Шы­ғыс Қашаған» кен орнындағы алғаш­қы ұңғыманы бұрғылау 1999 жылғы 12 тамызда басталды. Бір жылға жетпейтін мерзімде мұнда 150-дей адам жұмыс жасады. Оның ішінде қа­зақстандық 57 маман «Шығыс Қаша­ға­ннан» мол байлықтың табылуына, сөйтіп, Тәуелсіз Қазақстанның әлем­дегі мұнайы көп елдердің қатарына қо­сылуына атсалысты. Міне, сөйтіп, айдын төсіне «қонақтаған» «Сұңқардың» бұрғысы бір жылдың ішінде теңіз тереңінде тұнған байлықтың дәл үстінен түсті. Осыдан кейін оны тәуелсіздік шежіресіндегі тұңғыш әрі құтты жүзбелі бұрғылау баржасы демеске бола ма!   Елдік пен өрліктің салтанаты Есен ТАСҚЫНБАЕВ,  Атырау облысының құрметті азаматы. Қазақ халқының азаттығы жолында ереу­іл атқа ер салып, еңку-еңку жер шалған Махамбет батырдың құнды мұрасы – адуынды жыр­лары. Алдаспан ақынның жырлары – ұлттың рухын кө­те­ретін, намысын қайрайтын және бұл ешқашан қайта­лан­байтын жыр. Мұны Аты­рау­дың қақ ортасында бой көте­р­ген “Исатай-Махамбет” тарихи кешеніндегі жебе тектес тастарға қашалып жазылған жыр жолдарын оқыған әр адам ұғады. Мұндай отты жыр­лары бар Махамбет ба­баға қойылған ескерткішті Тәуелсіздіктің жемісі дейміз. Еліміз тәуелсіздік алмастан бұрын қай батырдың, қай дананың мерейтойы тойла­нып еді. Тәуелсіздіктің жемісі дейтініміз сол, қазақтың Абай­дай данагөйі, Мұхтар мен Сә­биттей, Ғабиттей заңғар жа­зушылары, Жамбылдай жыр алыбы, Махамбеттей күрес­ке­рі бар екенін барша әлем білді. Туындыларымен та­ныс­ты. Абайдың фило­со­фиялық, Махамбеттің өршіл жыр­ларын оқып, қазақтың қайсар мінезін таныды. ЮНЕСКО дең­гей­ін­де тойланған Ма­хам­беттің 200 жыл­дық мерейтойы шы­нында да елдік пен ерліктің, өрліктің салтанатындай бо­лып өтті. Мерейтой сал­та­на­тына келгенде Ел­басымыз Нұрсұл­тан Назарбаев батыр есімімен аталатын Махамбет ауданын­дағы шараларға автокөлікпен барып, жаңа жолдың сапасын көзбен көргені көпшілікке үлкен ой тастады. Кейбір шенеуніктердей шіренбей, қара­пайым халық секілді көлік­пен 70 шақырымдай жол жү­руі Елбасының қарапайым­ды­лығын көрсетсе керек. Тари­хы­мызды жаңғыртып, мәдени мұраларымызды тү­ген­деуге де уақыт бөліп, Бейбарыс сұл­тан­ның өмірдерегін іздестіріп, туған жеріне дана боп оралуына, Дамаскідегі мешітін қайта жаңғыртуға да ұйыт­қы болған Елбасы Нұр­сұлтан Назарбаев «Мұның бәріне Тәуелсіздіктің арқа­сында қол жеткіздік», деп орын­ды айтып жүр. Тәуелсіздіктің қадірі әрқай­сы­мыз үшін қымбат. Мем­ле­кеттің іргесін нықтап, әлемге танылуымызға Тәуелсіздік желі болып тартылды емес пе!  

Тәуелсіздікпен бірге есейдік

Мейірім ҚАЛАУИ, «Нұр Отан» ХДП «Жас Отан» жастар қанаты Атырау облыстық филиалының атқарушы хатшысы. 1997 жылы Мемлекет басшысының ұзақ мерзімді 2030 жылға дейінгі даму стратегиясы жария бол­­ған­нан кейін, шын мәнінде, ел сол бағдарламаның шынайы даму­ға бетбұрыс болғанын сезінді. Өйткені, ел-жұрт өсуге, өрке­ниет­ке қадам басты. Үшінші мың­жыл­дықтың бас кезінде Қазақ мемлекетіндегі ренессанс дәуі­рі келешекте елдің қалай бола­ры­на үмітті үкіледі. Қазақ мем­лекет­тілі­гі­нің қа­лып­тасуына жұрт­тың сенімі нығайып, тек Ас­тана мен Алма­тыда ғана емес, өңір­лерде де өсу мен өр­леу қарқын ала бастады. Оны мұнай мери­дианы өтіп жатқан өлке – Атырау жақсы сезінді. Қа­зақ мұнайының шыға баста­ға­нына 100 жыл толу тойын көр­­­генде, менің заман­дас­та­рым «әдеттегідей қора-қоп­сы­ны үй­ден аулақ салу тү­рін­де емес, өсу­дің осындай да жарқын кө­ріністері бар екеніне» көз жеткізді. Ілгерідегі жақсы өмірге ұмтылуды біз осы жыл­дар­дан бастадық. Облыста­ғы ең шалғай жат­қан Сүйін­дік пен Бал­құ­дықтан басқа өңір­лер­ге тү­гел­дей газ жет­ті. Бір кезде «Рес­­пуб­ли­кадағы ша­руа­­шылы­ғы ең арт­­та қал­ған 31 аудан­ның бірі» деген жаман аттан арыла ал­ма­ған Қызылқоғаның әр үйінде алаулап газ жанып тұр. Тай­сой­ған­ның төріндегі мал­шы­лар ұялы телефонмен сөй­лесіп, малды «Джипке» мініп бағатын бол­ды. Бұл бақыт емей немене?! Біз жаңа, тәуелсіздікпен бір­ге есейдік, Қазақстанның өр­леуі мен дамуының куә­гер­ле­ріміз. Түптеп келгенде, бұл – Елбасы, Ұлт көшбасшысы Нұр­сұлтан Назарбаевтың сарабдал саяса­тының, көре­ген де көсем ке­меңгерлігінің же­місі. Қалай құбылтсақ та, барлық істің бас­тауында тұрған бір адам, сол адамның ғана бағ­дарлауы екенін ешқашан жа­сырмауымыз керек. Мыңжыл­дықтар тоғы­сын­да тұралап қалған Қазақ­стан­дай мемлекетті «төрт ая­ғынан тік тұр­ғызған» Назарбаевтай тұлға, одан артық қай­раткер әр дәуірде туса – туар! Бірақ біздің кезеңімізде қайта­лан­байтынына шүбә жоқ.

Беттің материалдарын дайындаған «Егемен Қазақстанның»

Атырау облысындағы меншікті тілшісі Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ.