Жақында Батыс Қазақстан облысының Ақжайық ауданында болғанбыз. Кітапханада кездескен бір оқырманымыз «Осы Чапаев ауылында әйгілі Бауыржан Момышұлымен Кубада кездескен қазақ тұрады» деген дерек айтты. Батыр Баукеңді айтқан соң елең етіп, сол кісімен жолығуға асықтық.
Жасы 80-ге таяп қалған Бірлес Айтқұлов ағамыз өмір бойы ұстаздық қызмет атқарыпты. Әкесі Хайруш қан майданнан оралмаған. Орта мектепті Орал қаласындағы пансионнан бітірген ағамыз 1956-1961 жылдар арасында Орал пединститутының филология факультетінде білім алған.
– 1961 жылы диплом алдым. Бізді комсомолдық жолдамамен тың игеруге – Көкшетау облысының Рузаев ауданына жіберді. Ол жерде мектепте қазақ және орыс тілдерінен сабақ беріп жүрдім. Сөйтіп жүргенде келесі жылы мені әскер қатарына алып кетті, – деп еске алады Бірлес ағамыз.
Бірлес Айтқұлов алғашқыда Украин КСР-інің Ивано Франковск облысында әскери борышын өтепті. Бұл дүниежүзін дірілдеткен «Кариб дағдарысы» кезі болатын. КСРО мен АҚШ бастаған екі әлем қатты текетіресіп, ядролық соғыс бұлты адамзаттың басына анық үйірілген кез еді. АҚШ-тың Түркияға баллистикалық зымырандарын орнатуына қарсылық ретінде КСРО Кубаға зымыран орнатып, бүкіл Америка құрылығы дүрлігіп кеткен. «Бостандық аралына» Совет әскері мен қару-жарағы ағылып жатты. 1963 жылы 10 қазанда Ленинград айлағынан шыққан кеме бортында қатардағы жауынгер Айтқұлов Бірлес те бар еді.
– 17 күн жол жүріп, 27 қазанда таңғы сағат 5-те Гаванаға жеттік. Астанадан 11 шақырым жерде тоғайдың ішіндегі құпия әскери бөлімге орналастырды. Әуе шабуылынан қорғанатын «СНР 75Н» деп аталатын қондырғыда оператор болдым. Міндетіміз әуеден ұшып келе жатқан ұшақты тауып, нысанаға алу еді, – деп еске алады Бірлес аға.
Бір қызығы – совет әскерінің Куба жерінде болғаны аса құпия сақталған. Солдаттар да әскери форма емес, жәй киіммен жүріпті. Құжатта да кейбірі «құрылысшы», кейбірі «турист» болып тіркелген. Елге хат жазғанда мекенжайы «Мәскеу, 400» деп қана жазылған екен.
– 1963 жылы Бауыржанды біздің бөлімге Рауль Кастро алып келді. Мемлекет басшысы Фидель Кастроның бауыры Рауль Қорғаныс министрі болатын. Әттең, сол кездесуде суретке түсе алмадық. Сол кездесуде емес, Кубадағы бір жыл ішінде бізге суретке түсуге мүлдем тиым салынған болатын, – дейді Бірлес аға.
«Дегенмен ретін тауып, «самоволкаға» шығып тұратынбыз» деген кейіпкеріміз қытай Мануэль, мулат Капо атты кубалық достары туралы сүйсіне әңгімеледі. Қазақ, орыс тілдеріне жетік Бірлес аға аз уақыт ішінде испан тілін де үйреніп алыпты. «Испан тілі оңай екен, өзім тіл маманы болған соң ба, тез үйреніп алдым», дейді Бірлес аға. Арада 50 жылдан аса уақыт өтсе де испанша әннің бірнешеуін шырқап берген ағамызға мықты денсаулық тілеп, қош айтыстық.
Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
Батыс Қазақстан облысы