Байбураның боранымен алысқан

Осынау ер мінезді әйел басқаратын ұжым Кеңтарлау ауылынан Боғасқа дейінгі 161 шақырым жолды күтіп-ұстап, жаздың аптабы, қыстың қақаған аязы мен ат құлағы көрінбес ақтүтек боранында қардан тазалайды. Жазда желі, қыста бораны тынбастан соғатын атақты Байбура асуы арқылы жүретін жолаушылардың қауіпсіздігіне де осы кісі жауапты.

Таксистердің «қазгидрометі»

Бүгінде жасы алпысқа қа­раған кейіпкеріміз ешқашан бас­тықпын деп басын көкке көте­ріп, кабинетінде омалып отырған емес. Қашан көрсең жол бойында, қашан көрсең жұмысшыларымен бірге ақ қар, көк мұзда қарға батқан, аяз қарыған жолаушылардың қасы­нан табылады. Таксистердің «қаз­гидрометі» де осы кісі. Олар жолға шығар алдында ең әуелі Гүлдерайға телефон шалып, мән-жайды біледі. Жоғарыда айттық қой, «таксис­тердің барлығын таниды, тіпті кө­ліктерінің нөмірлеріне дейін жатқа біледі» деп. Иә, дәл солай. «Зайсанның таксистерінің көбі «Тойота» мен «Камримен», Тұ­ғылдың таксистері негізінен «Фольсфаген» мен «Гранта», ара­сында «Камри» де бар, ал Ақжардың жігіттері «Камри» мен «Грантамен» жүреді. Так­систердің бәрімен доспын десем артық айтпаған болармын. 8 наурыз мейрамында ға­на емес, басқа да мерекелерде гүл­дерін әкеп, құттықтап жатады. Өткен жылы Жаңа жылда Зай­сан­ның таксистері «Әйел ба­қыты» деген гүлді сыйға тартты. «Семей – Зайсан», «Зайсан – Өскемен», «Зайсан – Астана» бағыттарында жүретін автобус шопырларының да барлығын танимын. Біз үшін ең қиын, ең ауыр мезгіл – қыс уақыты. Қандай жағдай болсын жолаушыларды далада қалдырмауға тырысамыз. Ең болмағанда жылы жерге жеткізіп, ыстық тамағын береміз. Жолаушылар 24 сағат тыным таппаймыз. Кейде түнгі сағат үште, төртте, бесте қоңыраулатып жатады», – дейді Г.Мұхамадиева.

Әр қыстың өзіндік қиын­ды­ғы, өзіндік бейнеті бар десек те, 2001, 2010 және 2015 жыл­дар­дағы қыс жолшы әйелдің есінен кетпейді. Әсіресе 2015 жыл­дың 24 желтоқсанынан 2016 жылдың 16 қаңтарына дейін, яғни 20 күнге жуық тоқ­тау­сыз, төпелей жауған қасат қарды, бөрідей ұлыған боранды қалайша ұмытсын?! «Көліктер тек тапталған жалғыз жолмен ке­руен болып, бірінің артынан бірі жүріп отырды. 400-500 машинаны өзіміз бастап барып, өзіміз қайта әкеліп жүрдік. Күндіз-түні қызмет көрсеттік. Сол кездері түнгі сағат 2-де 40 минут далада жалғыз қалғаным бар. Әуелі қар аршығыш шнекоротормен жолды тазалап автобустарды алға жібердік. Одан кейін тоғыз жеңіл машинаны де жолға салдық. Ең соңында тұрған көлікте жалғыз отырған жігітке: «мені күт, кетіп қалма» деп ес­керттім де, машинасын ите­ріп жібердім. Қызық болғанда әлгі жігітім алды-артына қарамай бір-ақ тартсын. Қуып жетейін десем, 7 шақырымдай жер. Ақыры Көкпектіге қарай кеткен шнекоротордың ізіне түсуге тура келді. Дала ақтүтек боран. Түк көрінбейді. Әйтеуір колеядан шықпайын деп аяғымен қарды тепкілеп отырып, қуып жеттім. 2 шақырымдай жүріппін. Жетуін жетіп есігін тарсылдатсам ашпайды. Бір заманда ашты-ау әйтеуір. Шнекоротордың шопыры мені көріп: «Апай, қайдан жүрсіз?!» деп шалқасынан түсе жаздады. Несін айтасың, талай қызық бастан өтті ғой», деп еске алады әңгімелесушіміз сол бір қаһарлы қысты.

Қызық демекші, 2012 жылдың қысында мынадай қызық болыпты. Әдеттегідей қатты боран. 30 градус аяз. Боранның екпіні, қардың қалыңдығы сонша ақ ұлпа 40 минутта «Кам­АЗ»-дың терезесіне дейін жетіпті. Ойында ештеңе жоқ кейіпкеріміз «УАЗ» машинасынан түседі де қарға көміле бастаған «КамАЗ»-дардың жанына кеп, шопырларына «сәл шыдаңдар, қазір қар тазалайтын шнекоротор келеді» демей ме? Осыны айтып, «УАЗ» машинасына келсе ішіне бір емес, тоғыз адам кіріп алыпты. Онымен қой­май: «Сіз кімсіз? Көрмейсіз бе? Орын жоқ» деп ренжіпті жылы жерге жайғасып алған бір әйел.

Қанша адамды қар құрсауынан құтқарды?

«40 жыл аз уақыт емес қой. Осы уақыт мұғдарында қан­ша адамды қар құрсауынан құт­қар­дым деп ойлайсыз?» деп сұ­радық. «Талай адамға көмек­тестік қой. Ризашылығын айтып, шын пейілмен үйлеріне қонаққа шақырып жатады. «Кейде ойлаймын, сол кісілердің бәрін араласам 5-6 жыл үйде қонбайтын шығармын» деп (күледі). Мәселен, 2015 жылы бір күнде 6 автобус тоқтап тұрды. Әрқайсысында 30 адамнан. Бұған тоғыз жеңіл көлікті қосыңыз. Мұндай сәттер кейде күніне екі рет болады. Ондай кезде қанша адам­ды құтқардым демейсің, тек жо­лаушыларға көмектесуді, тезі­рек қар құрсауынан шы­ға­ру­ды ғана ойлайсың. Енді шама­мен, ой мөлшермен 8-9 мың адам­ға жәр­­демдескен шығармын деп топ­­шы­­лаймын», деп қысқа қа­йырды.

Көліктерді қар құрсауынан құт­қаратын Гүлдерай Мұхама­диева кез келген техниканың да тілін біледі. Үйде омалып оты­ра алмайтынын, далада, таза ауа­да жүргенді тәуір көретінін, көлік­пен күніне 700 шақырымға дейін жүре алатынын айтады. Көлікті де талғамайды. «КамАЗға» да, шнекороторға да, «К-700»-ге де отырып жүре береді.

Тәулік бойы тыным таппайтын кейіпкеріміз төрт ауданның таксистерін ғана емес, өзіне қарасты жол аумағындағы аң-құстардың түр-түсін, санын да жатқа біледі. «Ара-тұра бұланды көріп қаламыз. Қазір Байбураның ішінде үш арқар жүр. Еліктер Боғас жақта. Олардың қай уақытта суатқа келетініне дейін білемін. Қарсақ пен қояндарды да жиі кездестіремін. Аң шіркін табиғаттың көркі ғой. Кейбір жолаушылар жол бойындағы аң, құс мүсіндерін, басқа да ескерт­кіштер мен жол белгілерін атып, бастарын жұлып кетеді. Оны жай адам­дар істемейді, мықтылар іс­тейді. Мұны жазбай-ақ қо­йы­ңыз. Жол үстіне қоқыс тас­тап ке­те­тін адамдар да бар. Ер­теңінде сол қоқыс жол тазалайтын кө­лік­тердің құрылғыларын зақым­дап жатады», деп төрт аяқты­лар­дан бастаған әңгімесін саналы екі аяқтылардың санасыз әре­кеттеріне кіжінумен түйіндеген.

Бұл кісіні таксистердің бәрі бі­леді дедік қой. Бұған ешқан­дай күмәніміз болмаса да телефон арқылы бір-екі таксис­пен сөйлестік. Зайсан мен Өс­ке­меннің арасында жүретін такси Дайырбек Қанапиянов жол­шы әйелді 15 жылдан бері та­ниды екен. «Мұндай адамдар кемде-кем. Жүз жылда бір туа ма, тумай ма? Ол кісінің жақ­сы­лығын айтып тауыса алмас­пыз. Тарбағатай, Зайсанның так­систерінің кез келгенінен сұра. Бәрі айтып береді. Жауын-ша­шында, ақ түтек боранда тракторда да, грейдерде де өзі отырады. Әркез жұмысшыларымен бірге жүреді. Әй, ер адамдардың өзі бүйтіп жүре алмайтын шығар. Қолдан келген көмегін аямайды. Үнемі телефон соғып отырамыз. Бізден сұрайды: «Жолдың ана бөлігінде не боп жатыр? Мына бөлігінде не боп жатыр?» деп. Бәрін айтып береміз. Келгенде трактор жұмыс істеп жатады. Ол кісіге қатысты жол аумағы қашан көрсең ашық әрі таза болып тұрады», дейді ол.

20 жылдан бері Семей қаласы мен Көкпекті ауданы арасында жүретін Талғат Әбикенов те ағынан жарыла лебізін білдірді. «Өз жұмысын өте жақсы біледі. Және үлкен жауапкершілікпен қарайды. Түнде болса да өзі жүреді. Бұл кісінің техникалары күндіз-түні бір тыным таппайды. Жолдың қиыншылығын ұмыттық десек те болады. «Қай жерде қар бар, қай жерде мұз бар?» деп біз­ден бәрін тәптіштеп сұрап отырады. Өте ризамыз. Гүлдерай Мұхамадиеваны жұрттың бәрі сыйлайды, құрметтейді. Басқа ауданның таксисші жігіттері «біздегі жолдың бастықтары да осындай болса ғой» деп армандап отырады. Таксистер қолымыз қалт еткенде жылына бір мәрте бас қосып, жиналатынымыз бар. Сондай кезде Гүлдерай апайымызды міндетті түрде шақырып, алғысымызды айтамыз. Ол кісісіз біздің жұмысымыз жүрмейді. Сондықтан әлі де еңбек етіп жүре берсе дейміз», дейді көкпектілік таксист.

P.S. Мақаланы редакцияға жіберер алдында бір деректі анықтайын деп телефон шалдым. Сөз арасында өзі туралы бірнеше таксиспен сөйлескенімді жеткізіп: «Зайсандағы Дайырбек аға мен Көкпектідегі Талғат Әбикенов сізге сәлем айтты», дедім. «А-а, Дайырбек пе, онда 292 нөмірлі «Камри». Талғат 115 нөмірлі «Грантамен» жүреді» деді жай ғана.  

Азамат ҚАСЫМ, «Егемен Қазақстан»

Шығыс Қазақстан облысы, Көкпекті ауданы