«Halyq» sóziniń mán-maǵynasy óte tereń ekeni barshaǵa málim. Másele – osyndaı saıası astary aıryqsha sózdi qalaı qoldanyp júrgenimizde. Merzimdi baspasóz betterindegi habarlardan, teleradıo arnalardan, ózara áńgimeden «aýyl halqy», «qala halqy» degendi oqyp ta, estip te júrmiz. Máselen, telearnalardyń birinen «Arshaly aýdanynda 27 myń halyq bar» degendi estidim de, «halyq sózin durys qoldanaıyq» dep, ózimniń oı dápterime jazyp qoıdym. Sebebi orys tilinde «narod sela» nemese «narod derevnı», «narod raıona», «narod goroda» demeıdi, tipti jazbaıdy. Bul tilde «naselenıe», «jıtelı», «gorojane», «selchane» deıtinin bilemiz. Biz qazaqsha «aýyl turǵyndary», «qalalyqtar» nemese «qala turǵyndary» desek, ekpini báseń bolyp, birdeńe joǵaltyp alatyndaı, «aýyl halqy», «qala halqy» dep qysqa qaıyramyz. Sonda deımin-aý, qazaǵymyzdy bólip, jiktep, birtutas halyq sanatyna qospaı turǵanymyzdy nege ańǵarmaımyz?!
Keńes dáýirinde «sovet halqy» («sovetskıı narod») sózi on bes respýblıka halyqtarynyń tutastyǵyn bildiretin qudireti kúshti saıası ataýǵa aınalyp, sanamyzǵa shegedeı qaǵylyp, shemendeı bolyp qatqany málim. О́z qazaǵymyzdy birtutas halyq deı almaı júrgenimiz sol shemendeı sózdiń áli de sanamyzdy bitep, erkin oılaýǵa jibermeı tur ma eken degen oıǵa qaldyratyny ras. Iá, sanamyzǵa sińgen «keńestik halyq» ataýynan aıyǵa almaı júrgenimiz ras. «Ultymyzǵa adam aıtqysyz demografıalyq soqqy jasaldy. Onyń jarasy bir ǵasyrdan beri áli jazylmaı keledi. Qazaqtyń tili men mádenıeti qurdymǵa kete jazdady» dep Rýhanı jańǵyrýǵa arnalǵan maqalasynda Elbasy sanamyzǵa túsken salmaqtyń aýyr dertteı bolǵanyn búkpesiz jetkizedi. Bul baǵdarlamanyń jalǵasy «Uly dalanyń jeti qyry» maqalasynda «Bizdiń tarıhymyzda qasiretti sátter men qaıǵyly oqıǵalar, áleýmettik turǵydan qaýipti synaqtar men saıası qýǵyn-súrginder az bolmady» dep, tarıhı shyndyqty esh búrkemesiz taǵy da alǵa tartty. Iá, qazaqty halyq degen uǵymnan alystatý úshin jerimizge basqa ult ókilderi kóptep kóshirildi. Qazaq atajurtynda azshylyqqa aınaldy. Qasireti mol asharshylyq zardabynan 130 rýdyń shejiresi toqtaǵan degen de derek bar. Sóıtip, ana tilimizge myqty tusaý baılandy. Orys tili – ortaq til, qazaq tili – etnostyq toptyń tili bolýyn kózdegeni – keshegi keńestik dáýirdiń tarıhy. Táýba, táýelsiz eldikke jettik.
Elimiz táýelsizdik alǵan 90-jyldary Almaty qalasyndaǵy muǵalimder bilimin jetildirýmen shuǵyldanatyn Ortalyq ınstıtýtta etnopedagogıka máselelerine arnalǵan ǵylymı-praktıkalyq konferensıa jumysynan túıgenimizdi taǵy bir eske alsaq, artyq bolmaıdy. Bul jıynda kóterilgen máseleler jóninde sol kezeńde baspasózde «Qazaqstanda qansha halyq bar?» degen taqyryppen maqalamyz jaryq kórgen bolatyn. Sodan beri biraz jyl ótse de, mańyzdylyǵyn joımaıtyn sol konferensıada Qazaqstandaǵy Fransıa elshiliginiń bilim jónindegi keńesshisi sóılegen sózinde Fransıa memleketiniń azamattyǵyn alǵan adam ultyna qaramastan fransýz bolyp sanalatynyn aıtty. Ol ulty ıtalıalyq anasynyń Fransıanyń azamattyǵyn alǵannan keıin tegi ıtalıalyq fransýz bolǵanyn maqtanysh etetinin mysalǵa keltirdi. Sol sıaqty Almaty qalasyndaǵy S.Demırel atyndaǵy Qazaq-túrik ýnıversıtetiniń ustazy M.Kaplan Túrkıa memleketi azamattyǵyn alǵan adam da túrik bolyp sanalatynyn aıtty. Sheteldik eki baıandamashy da Qazaqstan jaǵdaıynda, óz elderindegideı, etnopedagogıka máselelerin etnostyq toptarǵa, ıaǵnı qazaqtan basqa ult ókilderine baılanystyra qarastyrýdy keńes etti. Ekeýi de qazaq ulty atajurtynda etnosqa jatpaıtynyn qadap aıtty. Al Qazaqstanda turatyn, onyń azamattyǵyn alǵan basqa ult ókilderi, ıaǵnı etnostyq toptar jeke-jeke halyq bola almaıdy. Qazaq eliniń, jeriniń ıesi – memleket qurýshy qazaq halqymen birlesip, birtutas Qazaqstan halqyn quraıdy.
Táýelsizdik alǵan alǵashqy jyldary «Qazaqstan halyqtary Assambleıasy» bolyp qurylǵan bıik mártebeli uıym keıinnen «Qazaqstan halqy Assambleıasy» ataýyna kóshirilýi oń sheshim boldy. Qazaq halqy táýelsiz memleketimizdiń shırek ǵasyrdan asqan tarıhynda Qazaqstan halqynyń uıytqysy bola alatynyn búkil álemge pash etip keledi. «Tól tarıhyn biletin, baǵalaıtyn jáne maqtan etetin halyqtyń bolashaǵy zor bolady» dep Elbasy «Uly dalanyń jeti qyry maqalasynda» halyq sóziniń uly maǵynasyn tereń zerdeleýge shaqyrady. Adamzat tarıhynyń bir bólshegi, Otanymyzdyń órkenıet jolyndaǵy damýynyń ózegi, el men jerdiń berik qorǵany qazaǵymyz birtutas halyqtyq bıikten kórine beretinine senimimiz kámil. Endeshe, biz, ustazdar, qalamgerler, el zıalylary, ejelden jeke ult bolyp qalyptasyp, keń tanylyp, búginde órkenıetti damýdyń dańǵylyna bet alǵan órisi keń, bolashaǵy zor birtutas týǵan halqymyzdyń týyn bıik ustaıyq. Bir múdde, bir bolashaq jolynda birtutastyǵymyzdy nyǵaıta túseıik.