Өткен жылдың соңында Қазақстан футбол федерациясының Атқару комитеті отырысында Еуразиялық экономикалық одаққа (ЕАЭО) мүше елдердің азаматтарын биылдан бастап Қазақстан Премьер-лигасында легионер ретінде санамау туралы шешім қабылданған. Яғни, 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап Ресей, Беларусь, Армения және Қырғызстанның футболшылары біздің елде Қазақстан футболының түлегі ретінде отандастарымызбен тең дәрежеде ойнай алады.
Бұған дейінгі ереже бойынша, Премьер-лигадағы әр клуб бір маусымға 8 шетелдік ойыншы тіркей алатын болса, оның алтауы ғана бір уақытта алаңға шығатын. Тіпті клубтардың қаражаты жетіп жатса, қажетті сомасын төлеп, тағы екі легионерді қатарына қосып алуға құқылы еді. Биыл да әр команда 8 легионер тіркей алады, бірақ ЕАЭО елдерінің футболшылары енді бізде кірме ойыншылар емес.
Оқырмандар арасында мұндай идея қайдан шықты деген сұрақ туындауы мүмкін. Өкінішке қарай, бұл жобаны да біз Ресейден алдық. Яғни, ең алғаш бұл бастаманы 2015 жылы сол кездегі Ресейдің Спорт министрі В.Мутко көтерген еді. Кейіннен бұл іске Ресей Федерациясының қазіргі Спорт министірлігі араласып, заңға өзгеріс енгізіп, ЕАЭО елдерінің спортшылары Ресейде легионер ретінде саналмайтыны туралы заң қабылады. Бір қызығы, Ресей тек футболшыларды ғана емес, волейбол, баскетбол, гандбол, хоккей, су добы, көгалдағы хоккей секілді спорт түрлерінде өнер көрсететін спортшыларды да сырттан келгендер қатарына жатқызбайтын болды. Ал бұл заң Ресейде 2020 жылдың 1 шілдесінен бастап күшіне енеді.
ЕАЭО елдерінің өкілдері Қазақстанда легионер саналмайтыны туралы шешім қабылданып, күшіне енген болса да, әлі де бұл өзгеріске қарсы адамдар табылып жатыр. Бірақ қолдаушылар да жоқ емес. Мәселен, жуырда «Хабар» арнасына сұхбат берген «Астана» футбол клубының басшысы Михаил Гурман бұл заң еркінсіп кеткен қазақстандық футболшыларды сабасына түсіреді дейді.
– Бұл жағдай тек «Астанаға» ғана емес, барлық клубтарға пайдалы. Тіпті екінші алтылықтағы командаларға да пайдалы десем болады. Біздің футболшылар кішкене еркелеп кеткен сыңайлы. Әсіресе көп жалақы алып үйреніп алған. Кейбір тұстарда олар соңына дейін ойнамай жатады. Тіпті жаттығудың өзіне немқұрайлы қарайтындар баршылық. Осындай жағдайлар орын алмас үшін бәсеке болғаны дұрыс. Мұндай проблема барлық командада бар. Шетелден көп футболшы келсе, жергілікті ойыншылардың да деңгейі өсері анық. Трансфердің де сапасы артады. Әрқашан бәсеке тудырта білу қажет. Әр ойыншы өзінің ұлттық құрамасында ойнаса, тіпті жақсы. Біздің біріншілікке бұл тек қана пайдасын тигізеді. Командаларымыз үшінші сортты солғын легионерлерді алмай, мықты сапалы футболшылар ала бастайды деп есептеймін, – дейді ол.
М.Гурманның пікірі, бір жағынан ақылға қонымды. Рас, бұл күндері қазақстандық футболшылардың жалақысы тым жоғары. Жуырда ғана УЕФА Еуропа елдерінің ішкі біріншіліктегі бір клубының футболшыларға беретін орташа жалақысын жариялады. Тізімде Қазақстан 7,1 миллион еуромен 18-орында тұр. ЕАЭО елдері арасында Ресей бірінші орында. Солтүстіктегі көршілеріміздің бір командасының орташа жалақысы – 36,4 миллион еуро екен.
Жаңа заңның арқасында биылдан бастап бұл көрсеткіш төмендеуі мүмкін. Өйткені командалар қазақстандық футболшыларға айына 10 мың доллар төлегенше, ЕАЭО елдеріне кіретін Армения, Беларусь футболшыларына 5 мың доллар төлеп, елге әкелуіне болады. Біздің елде бұл футболшылар үшін ең аз айлық болғанымен, жоғарыда аталған елдер үшін өте жоғары жалақы саналады.
Жаңа заңға қатысты футболшылар да пікірлерін білдіруде. «Астана» клубының бұрынғы ойыншысы Роман Мұртазаев егер шын мәнінде елімізге ЕАЭО елдерінің мықты футболшыларын алып келсе, бұл бастаманы қолдайтынын айтады. «Меніңше, Қазақстанға екінші, үшінші сорттағы ойыншыларды емес, сапалы футболшыларды алып келу керек. Сонда ғана ішкі бәсекелестік артып, қазақстандық командалардың деңгейі көтерілер еді. Бір жағынан отандық футболшыларға қиындық тудырады. Енді біздің футболшылар екі есе еңбек етіп, алаңдағы орнын сақтап қалуға тырысады. Бұл өте тиімді», дейді.
Ал қақпашы Алмат Бекбаев енді солтүстіктегі көрші елге кетуге жол ашылғанын айтады. «Бұл заң шыққаннан кейін қазақ футболшылары Ресейде легионер саналмаса, онда біразымызға ЕАЭО елдерінде ойнауға жол ашылады. Ресейдің тек Премьер-лигасы емес, Екінші лигасының деңгейі де әжептәуір. Сондықтан бұл Қазақстан футболшыларына тиімді», дейді қақпашы.
Футбол туралы жазып жүрген журналист Бек Төлеуов Қазақстанда ЕАЭО елдерінің футболшыларын легионер ретінде санамауға қарсы. Өйткені ЕАЭО ұйымы арқылы барлығы ортақ болып жатқан соң, бір жағынан Қазақстан тәуелсіздігіне қауіп төнуі мүмкін деген уәж айтады. «Қазіргі таңда елорданың «Барысы» Ресейдің Құрлықтың хоккей лигасында өнер көрсетіп жатыр. Сондай-ақ «Астана» баскетбол клубы да Ресей чемпионатында ойнайды. Енді бұл футболға да келді. Біз осылай-осылай барлық жағынан Ресеймен бірігіп жатырмыз. Меніңше, дербес ел болған соң барлығы да жеке-жеке болуы керек. Сондай-ақ елімізге легионерлерді тарта бергенше, ел футболының басында отырғандар бір уақыт инфрақұрылымға, базаға көңіл бөлсе екен деймін», дейді спорт журналисі.
Кезінде Қазақстан УЕФА құрамына өткенде де бұл жайт көпшіліктің наразылығын тудырған еді. Қазір де қарсы болып жүргендердің қатары көп. Десе де Азиядан шығып, Еуропаға кіргеніміздің арқасында елімізге кәрі құрлықтың маңдайалды футболшылары мен ТОП командалары келіп, қазақстандық футбол жанкүйерлеріне нағыз футбол мерекесін ұсынып жатыр. УЕФА-ға кіріп ұтқанымыз осы. Ал ЕАЭО елдерінің футболшыларын елімізге әкелгеннен не ұтамыз, бұл шешім қазақ футболын дамыта ала ма, әлде жоқ па – бұл сұрақтың жауабын алдағы бірнеше жылдың еншісіне қалдырайық.