Өмірге бір сәт басқаша көзбен қарауға үйрете алмаса, оның несі жазушы? Соны дереу түсіне қоймай, болған оқиғаның төңірегінен аспай отырса, несі оқырман! Әдебиетті астарлы шындықтың эстетикасы деу керек. Жазушы оны қалай құбылту керек екенін өзі біледі. Оның кейіпкерлері бар адамдар ма, жоқ әлде ойдан жасалған бейнелер ме, дәл сондай оқиға болды ма, жоқ па, әдетте бұл мәселелердің маңыздылығы шебердің жеткізуі тиіс ойының тасасында тұрады.
«Адам жеу – ежелден бар құбылыс екенін білгеніммен, оның онша байыбына бармаппын. Зерттеп көрейін деп тарихына үңілсем, ондағы деректердің мерзімі жазылмапты. Тек қана әрбір бетіне «қайырым, әдеп, мораль, мінез» деген сөздерді айбақ-сайбақ қып жаза беріпті». Жазушының терең де сәулелі жанынан сүзіп алынған өмір шындығы осы. Әдетте ең әдемі сөздерді ең зұлым адамдар айтуға әуес келеді. Бұл «әдемі» сөздер адам жанының мың құпиялы қалтарысынан шықпайды. Олар – жебе сияқты. Біреуден естіген, бір жерден оқыған, дуалы ауыз біреуден «қарызға алынған», я, бір кәдеге жарату үшін әркім жанына байлап жүрген кәдімгі жебе. Біреулер кәдесіне жарата алады, біреулер жарата алмайды. Айырмашылығы осында ғана. Ал айтылмайтын, еш жерде таңбаланбайтын сөздер ше? Жалмауыз ниетті көрсететін жиіркенішті, сұмпайы, күнәһар сөздер. Бұл сөздерді тежеп тұрған не? Әлде бұлар қағаздағы қызыл-жасыл, әдемі «жебелерден» ұяла ма? Әлде бұлар жарыққа жарқ етіп шыға келсе, тек шындыққа қызмет ететінін шынымен білмей ме?
«Джао дейтін шонжар, сол өзі менен қорқып жүрген сияқты ма, жоқ әлде маған қастандық жасағалы жүр ме, әйтеуір көзқарасы біртүрлі».
«Бөрілі ауданының бір жалгер диқаны қуаңшылықтан қашып бізге келген болатын. Сонда ол менің ағама: – Ауылымыздағы бір айтулы жексұрынды жұрт ұрып өлтіріп еді, бірнеше адам батыр боламыз деп оның жүрегін суырып алып майға қуырып жеп қойды, деді».
«Бүгін ол өзінше тамыр ұстаймын деген желеумен менің арық-семіздігімді байқамақ. Сосын осы еңбегі үшін менің етімнен көже қатықтық алмақ. Менен ұйқы қаша бастады».
«Төрт мың жыл бойы тоқтаусыз адам етін жеп келген өңірде менің де талай жылдық өмірім өткенін бүгін ғана аңғардым. Қарындасым шаңыраққа үлкен ағам ие болған кезде өлді. Мүмкін ағам қарындасымның етін білдірмей тамаққа қосып, бізге де жегізіп жіберген шығар...»
«Мүмкін адам етін әлі татып үлгермеген балалар бар шығар? Балаларды құтқарайық...».
Сұңғыла жазушының «қояншық» кейіпкері жүйкесі жүндей түтілген мазасыз адам. Ол кез келген нәрседен, кез келген адамнан секемденеді. «Мені жегелі жүр» дейтін күдікті ойларын қағаз бетіне түсіре береді. Былайша қарасаң, өмірде кездесуі мүмкін қарапайым оқиға, қарапайым кейіпкер. Айтылған ойларға, өткен оқиғаларға жындының сандырағы деп қарасаң, жеңіл ғана нәрсе. Бірақ қоғамға кәдімгі есті көзбен қарайтын, адамдардың ниетін емеурінінен танитын жазушыға мың-миллион оқырманның басын қояншықтың «шатпақтарымен» қатырып не көрінді? Әлсізді басынуға, қорғансызды қорлауға, ауруды аяуға, шалыс басқанды жазалауға, ақыр соңында текетірескенді өлтіруге, ол аздай тірідей жеп қоюға даяр тұратын адам табиғатындағы жауыздықты көрсету үшін «Қояншықтың қолжазбасын» жариялады емес пе?
Ендігі бір әңгімесі – «Құса». Адам жанының қамырықты, қайғылы күйін қара сөзбен өрнектеу оңай емес. Ақиқатты, шындықты әркім өзінше қабылдайды. Біреу оны көтере алмаған соң, омақаса құлайды. Біреудің жұлыны үзіледі. Ал біреулер өмір бойы құса боп өтеді.
Жаңа үйленген жұп неге ажырасты? Тіршіліктің қатал сынағынан бірге өтуге не кедергі болды? Адам жанына микроскоппен үңілетін суреткер ерлі-зайыптының табиғатындағы ала-құлалықты бірден алдыңызға жайып салады. Екеуі екі түрлі адам. Біреуі жақсы көргенді екіншісі жақсы көрмейді. Біреуі байқағанды, екіншісі байқамайды. Біреуі қабылдағанды, екіншісі қабылдамайды. Қысқасы, екеуі бір-бірін толықтырмайды. Ажырасып кететіні әңгіме басталғанда әйелдің ері алып келген гүлді су құймай, өлтіріп алатынынан-ақ белгілі болады...
Жалпы, ажырасудың соңы ерін құсалыққа салдырып, әйелді өлімге апарған шығармалар қай елдің әдебиетінде де аз болмаса керек. Бірақ оқиғаны өз халқының дәстүрі мен танымы, пайымы мен көзқарасы тұрғысынан өрнектеу, өз халқына, өз қоғамына тән тіршіліктің ырғағын бұзбай көрсету хас шебердің ғана қолынан келеді. Тіршіліктің қатал сынағы менмін дейтін кеудемсоқтың өзінің әпігін басып, небір марғасқаның жанын жасытады. Ал есті жанға дүниеге көзді кең ашып қарау керектігін үйретіп кетеді. Жазушы кейіпкерінің құса халі катарсис сияқты. Бір күні оның жаны тазаланатынына, жадырайтынына сенгің келеді...
Лу Шүн – Қытай әдебиетінің классигі. Тіршіліктен маржан сүзген ерекше қабілет иесі Лу Шүн шығармашылығының алтын арқауы – жуңго халқының тұрмыс-салтындағы, дүниеге көзқарасындағы, ақыл-ойы мен наным-сеніміндегі басты ерекшеліктер. Оның «кішкентай, елеусіз», тіпті «өз өзіне көңілі толмайтын» кейіпкерлері ешкім көрмейтін, ешкім мән бермейтін дүниелерді байқап, талдап, таразылайды. Оның сол кейіпкерлері болашаққа, жақсылықтың, әділдіктің үстемдік құратынына сенеді. «Бар жамандық менімен кетсін» деп жанталасады.