«Күшті Президент, ықпалды Парламент және есеп беретін Үкімет». Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ел тізгінін ұстаған бір жыл ішінде бұл мәселені басты бағдар ретінде нысанаға алды. Бұл ретте халық пен биліктің жақын болуы, шенеуніктердің ашықтығы, баспасөзге, шерулерге қатысты түрлі кедергілердің алынып тасталуы секілді бірқатар мәселелерді жекелей атауға болады.
Әділдіктің үстемдік құруы, жемқорлықты жүгендеу, ысырапшылдыққа бой алдырмау, билік басындағы азаматтардың елмен етене жақын болуы Президенттің негізгі принциптеріне айналып отыр. Мемлекет өміріндегі маңызды мәселелерді талқыға салып, стратегиялық жобаларды саралауға, осыларға қатысты ұсыныстар мен ұсынымдар әзірлеуге бағытталған Ұлттық сенім кеңесі құрылды. Мемлекет тағдырына байланысты айқындалған міндеттер мен бастамалардың жүйелі жүзеге асуын нақ осы кеңес шеңберінде дамыту қажеттігі баса негізге алынуда. Кеңестің үш бірдей отырысы өтті. Көкейде жүрген біраз дүние қаузалды. Әу баста қоғамда да, сараптамалық орталарда да күмән-күдік көп болды. Кеңес құрамына мүше болып енген азаматтардың көңілінде де секем болғаны рас. Себебі бұған дейін осыған ұқсас форматтағы көптеген жиындар көңілден шықпаған-ды. Басы жап-жақсы басталып, соңы құмға сіңген судай бос әңгіменің айналасынан ұзай алмаған, талай басы бар, аяғы жоқ басқосулар жұртшылықты күмәнді ойға жетелеген еді. Бұл тұрғыда жер туралы комиссия жұмысын, демократия мәселелері бойынша кеңес секілді діттеген межесіне жете алмаған бірқатар жобаны мысалға келтірсек жеткілікті.
Қалай дегенде де елімізде саяси транзит басталды. Көптеген оң өзгеріс байқалуда. Олай дейтінім, мемлекеттің саяси тұрақтылығына нұқсан келтіретіндей шиеленісті жағдайлар болған жоқ. Меніңше, мұның ең жағымды тұсы осы. Қасым-Жомарт Тоқаевтың Президент ретінде жасаған мәлімдемелері көпшіліктің ойында жүрген нақты проблемалардың тамырын тап басқандай көрінді. Микробизнесті салық пен қисынсыз тексерістен босату, мұғалімдердің жалақысын екі есеге дейін ұлғайту сынды әлеуметтік маңызды мәселелердің қамтылғаны дұрыс-ақ. Және ең бастысы, сөз бен істің арасында сабақтастық бар. Ендігі кезекте демократияға қатысты, биліктің халыққа жақын болуы тұрғысында, сайлаулардың әділ өтуі жөнінде, елдің әлеуметтік жағдайын жақсартудың айналасындағы нақты қолға алынған шаралар нәтижесін берсе игі. Шын мәнінде мемлекеттің алдында үлкен міндеттер тұр. Шешімін күткен түйіндер де аз емес. Оны оңтайлы реттеу үшін тың талпыныс қажет. Қуантатын мәселе, қазір қоғам оянып келеді. Белсенділік арта түсті. Наразы топтар өз ойын ашық білдіре бастады. Ең бастысы, осы мақсат – бағдарларды мәмілемен еңсеру, өркениетті жолмен өзгерту, тұрақтылыққа нұқсан келтірмей алға басу қағидасы көзделіп отыр.
Халық пен билік арасындағы мәселелерді жолға қоюға тиіс Қоғамдық кеңес, тәуелсіз баспасөз, тәуелсіз сот сынды институттарға халықтың сенімін күшейте түсуі қажет. Халық пен билік арасына дәнекер бола алатын, шын мәнінде нақты көпір қызметін атқара алатын тірек керек. Осыны жіті түсінген Президент Қасым-Жомарт Тоқаев жұрт көңіліндегі сенімді қайтаратын алаң ретінде Ұлттық сенім кеңесін құру қадамына барғанын білеміз. Түйіндеп айтқанда Кеңестің мақсаты – қордаланған мәселелерді оңтайлы, бейбіт жолмен шешу, жұртшылықты татулық пен ынтымаққа ұйыстыру. Менің бағалауымда, Президенттің командасы Ұлттық кеңесті жай популизм үшін немесе әйтеуір жағдайды уақытша қалыпта ұстай тұрайық деген оймен емес, ел дамуына бастайтын нақты стратегиялық қадам ретінде ұстанып отыр.
Байкот жариялап, шет қалғанмен мәселе шешілмейді. «Ешқандай сенім жоқ, бәрі бекер, тек қана көшеге шығып митинг арқылы мәселені шешеміз» деу болашағы бұлыңғыр қате ұғым. Олай жалғаса берсе, мұның арты жақсылыққа апармайды. Бүкіләлемдік тәжірибеге шолу жасасақ, қантөгіс пен революция ешкімді ұшпаққа шығарған жоқ. Арандатушылар бар, айдап салушылар бар, осылардың сойылын соғып барымыздан айырылып қалмауымыз қажет. Дәл осы ұстанымдарды назарға ала отырып Кеңес құрамына мүшелікке ендік. Кеңеске кірген өзім секілді азаматтардың мақсаты да осы. Мейлінше осы Кеңестің құрамында жүріп ел тағдырына қатысты мәселелерге титтей де болса өз септігімізді тигізу. Негізгі ұстаным – «жоқтан бар жақсы». Билік елдегі проблемаларды өркениетті жолмен шешуге мүмкіндік тудыратын осындай алаң ұсынар болса, неге оны тиімді пайдаланбасқа. Биылғы 27 мамыр күні Кеңестің үшінші отырысы өтті. Ашық әңгіме, жақсы талқы болды. Мейлінше маңызды мәселелер көтеріліп, ұсыныстар айтылды. Әрине Ұлттық сенім кеңесі Парламент сияқты заң қабылдайтын, иә болмаса Үкімет мүшелерін шақырып алып сұрақ қоятын өкілеттілікке ие емес. Дегенмен Мемлекет басшысы бастап, қалың жұртшылық қостап отырған құрылымның болашағынан мол үміт күтуге болады деп сенемін.
Қоғам дамуын қалыптастыру, яғни әлі де ақсап жатқан салаларды аяққа тұрғызу үшін Президент кейбір салаларға түбегейлі реформа қажеттігін, бұл ретте азаматтық қоғамның пікір-тілегі, ұсынысы міндетті түрде ескерілуі керектігін айтып жүр.
Қай саланы алып қарасақ та шешімін күткен мәселе табылады. Ауыл шаруашылығы, өндіріс, әлеуметтік, бюджеттік, мәдениет, білім беру, денсаулық сақтау сынды негізгі салалардың бәріне тың серпіліс қажет. Тұрақтылықтың азаюы, наразылықтың көбеюі, шығынға бату, кәсіпорындардың жабылуы, қылмыс деңгейінің артуы қоғам дамуын тежейді. Солардың ішіндегі ең келелісі саяси реформа. Нағыз реформа жасайтын, қоғамды алға жетелейтін, өмірді өзгертетін ол – жастар. Бұл табиғаттың заңдылығы. Көптеген ел жастардың осы қасиетін жақсы бағалап, олардың әлеуетін ел дамуына тиімді пайдаланады. Әлемдік тәжірибеде өзінің жастарына жағдай жасаған мемлекеттер түбі кемелденеді. Жастарына білім беретін, бәсекелестікке жетелейтін, жұмыс орнымен қамтитын елдер тарихта кейін қалып көрген емес. Мемлекет басшысының бастамасымен жүзеге асқан Президенттік жастар кадрлық резерві жастарымыздың өз әлеуетін көрсетуі үшін зор мүмкіндік тудырып отыр. Ең алдымен жастарға әлеуметтік жағдай жасалуы керек. Статистикаға үңілсек, өзінің болашағын шет мемлекеттермен байланыстыратын жастардың дені артқан. Олардың басым көпшілігі қатарынан дараланып шыққан ең білікті жастар. Мәселен, Парламентті, министрлер корпусын алып қарасақ, ондағы жастардың үлес салмағы аз. Қабілетті, ақылды, тәжірибелі жастар жетерлік. Оларға сенім арту керек. Меніңше, біз сөз еткен «Президенттік жастар кадрлық резерві» жобасы осы олқылықтың орнын толтыруға бағытталған.
Бүкіл әлемді әбігерге салған коронавирус пандемиясы бізді де айналып өткен жоқ. Аты жаман кеселдің, әсіресе ел экономикасына тигізген соққысы жойқын. Дер кезінде жасалған оңтайлы шешімдер бізді індеттің бұдан да қатты қарқын алуынан құтқарды. Әлем экономикасын үлкен дағдарыстар күтіп тұрғаны баршаға аян. Президентіміздің осы бағыттағы ұстанымдарын қолдап, бірлік танытсақ, «бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарсақ» бұл қиындықтарды да еңсерерміз. Мемлекеттің жарқын болашағы әр кеудені маздатқан алаулы арман. Сол арманды іске асыру – баршаға ортақ міндет. Игі бетбұрыстар аз емес. Соның бәрі жүйелі жүзеге асса деп тілейміз.
Расул ЖҰМАЛЫ,
қоғам қайраткері, саясаттанушы