Коронавирустық пандемияның салдарынан ірі өндіріс орындарында медициналық және санитарлық сақтық шаралары күшейтіліп, кеңседегі қызметкерлер қашықтан жұмыс істеу тәртібіне көшкені мәлім. Жасыратыны жоқ, онлайн режімге ауысқандардың көбі байланыс құралының шығынын өз қалтасынан өтеуде. Алайда бұл еңбек қатынастарына қайшы. Қазақстан кәсіподақтар федерациясы төрағасының бірінші орынбасары Мұхтар Тінікеевтің айтуынша, жоғарыдағы еңбек шығындарын жұмыс беруші өтеуге міндетті.
Жұмыс беруші ғаламтормен қамтуға міндетті
Мұндай талап еліміздегі Еңбек кодексінде көрсетілген. Сол себепті жұмыс берушілер карантин уақытында қызметкерлерді қажетті құрал-жабдықпен қамтамасыз етуге тиіс.
«Еңбек кодексіне өзгеріс енгізілгені баршаға белгілі. Соған сүйенсек, 138-ші бап дәл солай «қашықтан жұмыс» деп аталады. Оның 2-ші тармағында жұмыс беруші қашықтан жұмыс істеп жатқан қызметкерді қажетті байланыс құралымен қамтуға міндетті деп жазылған. Егер аталған жұмысшы жеке байланыс құралдарын пайдаланса, онда жұмыс беруші қосалқы бөлшектермен қамтып, сондай-ақ интернет пен электр қуатының ақысын төлеуге тиіс. Мұның бәрі тараптардың келісімімен жүзеге асырылады», деді М.Тінікеев.
Пандемияны желеу етіп, адамдарды жұмыстан заңсыз шығарған кәсіпорындар да жоқ емес. Кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары Қайрат Жаңабеков Маңғыстау өңірін мысалға келтіріп, қауымдастықтың араласуымен 25 адам жұмыстарына оралғанын жеткізді.
«Еңбек кодексі аясында және әлеуметтік әріптестікті нығайту арқылы Маңғыстау аймағында «КезБи» ЖШС-ның 25 қызметкері жұмыс орындарына қайта алынып, қызметін жалғастырып жатыр. Яғни тараптардың мәмілеге келуі нәтижесінде мәселе сотқа жетпей шешімін тапты», деді Қ.Жаңабеков.
Оның айтуынша, өндіріс орындарында еңбек қауіпсіздігінің сақталуын қадағалау – кәсіподақтың басты міндеттерінің бірі. Қазір осы мәселе бойынша қоғамдық бақылау күшейіп келеді. Ірі кәсіпорындарда өндіріс тоқтап қалса, ұжымдық шарт негізінде қызметкерлердің жалақысының 70%-ы сақталады. Қызмет көрсету орындарында ең төменгі жалақы, яғни 42 500 теңге көлемінде жәрдемақы беріліп жатыр. Сонымен қоса «Өзенмұнайгаз», «ӨзенМұнайСервис» және «Қаражамбасмұнай» сынды компаниялардың кәсіподақтары өкпені жасанды желдету аппараттары мен басқа да қажетті құрал-жабдықтарымен қамтып, өңірлерге қолдау көрсетуде.
Тау-кен металлургияда карантин күшейді
Карантинге байланысты қауіпсіздік шаралары тау-кен металлургия саласында да күшейгенін айтты кәсіподақ өкілдері. Мәселен, 116 мыңнан астам қызметкерді қамтитын салалық «Қазақ кәсіподақ металл» кәсіподағының базасында жедел штаб құрылған. Оған өндіріс ошақтарында жүргізілген мониторингтің қорытындылары түсіп отырады.
«Барлық кәсіпорында жеке және өндірістік тазалықты сақтау жөнінде түсіндіру жұмыстары жүйелі түрде өткізіліп, жадынама әзірленді, ондағы талаптардың сақталуы бақыланады. Медициналық пункттер күшейтілген жұмыс режіміне ауыстырылып, дене қызуы өлшенеді. Ауру белгілері табылған жағдайда жұмысшылар өндіріске жіберілмейді», деді «Тау-кен металлургия салалық кәсіптік одағы» және «Қазақ кәсіподақ металл» қоғамдық бірлестігі төрағасының орынбасары Бауыржан Мусин.
Осы саладағы айқын мысал ретінде Шығыс Қазақстандағы «Қазмырыш» компаниясын қарастыруға болады, дейді Кәсіподақтар федерациясы төрағасының бірінші орынбасары. М.Тінікеевтің сөзіне сүйенсек, отандық тау-кен металлургияның алыбы санитарлық өңдеуді күшейтіп, өндіріс құрамын жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етуге жіті көңіл бөлген. Сол секілді қызметтік сапарлар, күндізгі кеңестер мен басқа да бұқаралық іс-шаралар тоқтатылып, кеңседегі қызметкерлер қашықтан жұмыс істеу режіміне көшірілді.
«Қызметкерлерді автобуспен тасымалдау ұйымдастырылды, тамақ жекелей беріледі. Жұмысшыларға және олардың отбасыларына 100 мың медициналық бетперде, тәулік бойы жұмыс істейтіндерге 120 антибактериал шам, сондай-ақ кәсіпорын аумағында 560 санитайзер орнатылды. Егер кәсіпорынның әлеуметтік жауапкершілігі мықты болып, жұмысшыларға лайықты көңіл бөлінсе, онда ауырғандардың саны аз болатыны күмәнсіз», деді М.Тінікеев.
Қосымша ақы төленуі керек
Коронавирустық инфекцияны алдын алуға жұмылдырылған дәрігерлерге, медбикелерге, жедел жәрдем жүгізушілеріне, сондай-ақ медициналық мекемелердің күзетшілеріне дейін қосымша ақы төлеу қажет. Осындай пікір білдірген QAZMED медицина және онымен сабақтас салалар қызметкерлері кәсіподағының төрағасы Әлиақбар Мәтішев қазіргі таңда онсыз да тапшы мамандарды қолдауға шақырды.
«COVID-19 тіркелген жағдайда тиісті кепілдіктерді иелену үшін оны кәсіби ауру ретінде анықтау керек деп санаймыз. Пандемия кезінде әлеуметтік қолдаудың барлық түрлерімен қамту мақсатында «Азаматтық қорғаныс туралы» заңы бойыша медицина қызметкерлеріне «құтқарушы» мәртебесін беру туралы ұсыныс түсті», деді Ә.Мәтішев.
Бұдан басқа салалық кәсіподақ өкілі індетпен күресте алдыңғы қатарда жүрген мамандарды қолдаудың амалы ретінде несие пайыздарын есептен шығару, оны өтеудің мерзімін кейінгі шегеру туралы мәселе көтерді.