Тәртіп сақшысына талап күшейді

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биыл халыққа Жол­дауында «Құқық қорғау органдары қызметкерлерін жұртпен ашық əңгіме жүргізуге үйретудің маңызы зор. Бұл бағыт кадрларды даярлау жəне іріктеу жүйесінде басымдыққа ай­налуы қажет», деген болатын. Бүгінде осы мәселе – өте өзекті. Тәртіп сақшылары қоғаммен тығыз байланыс орнатып, ашық әңгіме жүргізбейінше халықтың полицияға деген сенімі де нығая қоймайды.

Бәлкім, «заңды жетік білетін, де­не және психологиялық даярлығы жо­ғары деңгейден көрінген тәртіп сақшысы қай елде бар?» деген сауал жүретін болса, бірауыздан АҚШ деп жауап беруге болатын еді. Бізге де сол деңгейге ұмтылу қажет. Ол үшін алдымен құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне қойылатын талапты, стандартты күшейткен жөн. Бұл бағытта бірқатар жұмыстар атқа­ры­лып та жатыр. Мәселен, Ішкі іс­тер министрлігінің 2020 жылғы 24 сәуір­дегі №358 «Полицей стандартын бекіту туралы» бұйрығын алып қа­райық.

Бұл құжатта ведомство басшысы Ерлан Тұрғымбаев Үкіметтің 2005 жылғы 22 маусымдағы №607 қаулысымен бекітілген Ішкі іс­тер министрлігі туралы ереженің 16-тармағының 74-1-тармақшасына сәйкес еліміздегі полицей стандартын бекітіп отыр. Бұйрықтың 1-та­рауындағы жалпы ережеде полиция қыз­меткеріне қоғам мен мемлекет тарапынан ерекше сенім білдірілетіні, оның жеке және кәсіби қасиеттеріне жоғары талаптар қойылатыны, ол қызметке шын берілген өз елінің патриоты болуы тиіс екені айтылады. Ең бастысы ведомство басшысының бұл бұйрығы полицейдің имиджін қалыптастырып, азаматтардың по­ли­цияға деген сенімін нығайтуға бағыт­талып отыр.

Ал 2-тарауда полицей өзіне жүк­телген міндеттерді табысты орындау үшін бірқатар жеке қасиеттерге де ие болу керектігі айтылады. Оның қатарында тәртіптілік, батылдық және табандылық, орындаушылық, төзімділік және стреске тұрақтылық, интеллектуалдық, борыш пен әділет­тіліктің дамыған сезімі, адалдық және принципшілдік, жауапкершілік және адал ниеттілік, сабырлылық, адам­гершілік, ізеттілік, тіл табыс­қыштық, өзді­гінен жетілуге талпыныс сынды қасиеттер бар.

Кәсіби қызметте полицей өз қыз­метін регламенттейтін нормативтік- құ­қықтық актілердің талаптарын білуі және оны тәжірибеде шебер қолдануы тиіс. Дене шынықтыру және жауынгерлік даярлығы, алғашқы медициналық көмек көрсету қабілеті, қызметтік құжаттаманы жүргізу дағ­дылары, соның ішінде ақпараттық технологияларды игеруі, қызметтік міндеттерді сауатты жоспарлауы мен орындауы, қызметтік уақытты ұтым­ды әрі тиімді пайдалануы қажет. Тәртіп сақшысының сыртқы келбеті аза­маттардың сенімін оятып, ішкі істер органдарының беделін нығайтуға ықпал етуі тиіс. Бұл ретте, полицей қызметтік киімді жөндеп киюі, жи­нақы әрі ұқыпты болуы, әріптестері мен азаматтардың құрметіне лайық сырт­қы үлгілісін қадағалауы керек.

Кәсіби қызметте полицей құқық бұзушылықтардың жолын кесуге, азаматтардың құқығын бұзбауға мін­деттеледі. Әсіресе, ұсталғандар мен қамалғандардың құқығын шек­те­меуі тиіс. Әділ әрекет етіп, айна­ласындағыларға түсінікті жұмыс жаса­ғаны жөн. Себебі, адал әрі әділ әрекет еткен полицей сыбайлас жемқорлық көріністеріне де жол бермейді. Бұл ретте, тәртіп сақшысы жеке өмірге қол сұқпаушылық туралы азаматтардың конституциялық құқықтарын да сақтауы тиіс. Азаматтармен, әсіресе балалармен, әйелдермен, мүмкіндігі шектеулі адамдармен және егде адамдармен қарым-қатынас кезінде ізеттілік және әдептілік танытуы, олардың өтініштері мен арыздарына объективті қарауы, қажет болса көмек (соның ішінде медициналық көмек) көрсете білуі құпталады. Өзі­нің ескертулері мен талаптарын сабыр­ сақтай отырып сыпайы әрі сенімді баяндауы ескеріледі. Дау­лы жағдайларды да шеше білуі қажет. Азаматтармен қарым-қаты­нас кезінде полицей тарапынан тұр­ғын­дардың жыныстық белгісіне, жа­сына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, аза­маттығына, әлеуметтік, мүліктік немесе отбасылық жағдайына, сая­си немесе діни көзқарасына байланысты кемсітушілік сипаттағы сөздер мен әрекеттерге; қоқан-лоқы, қорлайтын тіл тигізу, тәкаппарлық қатынас, дөрекілік, менсінбеушілік, әдеп­сіздік, дәлелсіз айып тағуға; нор­мативті емес және жаргондық лексиканы пайдалануға; дұрыс қарым-қатынасқа немесе құқыққа қарсы келетін мінез-құлыққа тосқауыл болатын іс-әрекеттер көрсетуге жол беріл­мейді.

Бұл ретте бұйрықта қатардағы тәртіп сақшысымен бірге басшының да өкілеттігі көрсетілгенін айтуға болады. Басшы өзінің қарамағындағы қыз­меткерлердің міндеттерін және қызметтік өкілеттігін лауазымдық нұсқаулықтарға сәйкес дәл белгілеуі, кәсіби білімін және практикалық жұмыс тәжірибесін қарамағындағы қызметкермен бөлісуі, күнделікті қарамағындағы қызметкерлерді Конс­титуцияны, Қазақстан Респуб­ликасының заңдарын қатаң сақ­тау рухында, қызметтік борышын адал атқару, дөрекілікке және мейі­рі­м­сіздікке төзбеушілік қарым-қа­ты­наста тәрбиелеуі, қарамағындағы қыз­­меткерлерді әлеуметтік-құқық­тық қорғауды, ардагерлерге, қыз­мет­тік міндеттерін атқару кезінде жара­қаттанған және мертігіп қалған полицейлерге, сондай-ақ қызметтік борышын атқару кезінде қаза тапқан полицейлердің отбасы мүшелеріне қамқорлық жасауы, кадр мәселелерін шешу барысында меритократия қағи­даттарын сақтауды қамтамасыз етуі, еңбекті, денсаулықты сақтауға бағытталған шараларды қабылдауы, тиімді қызмет үшін қауіпсіз және қажетті жағдайлар жасауы, сондай-ақ қолайлы моральдық-психологиялық ахуал қалыптастыруы, қарамағындағы қызметкерлердің қызмет нәтижесін бағалауы, сондай-ақ марапаттау мен жазалауды қолдану кезінде әділеттілік және объективтілік көрсетуі қажет.

Бұл ретте әр полицейдің стандартқа сай болуы – қоғамдық сенімнің қа­жетті шарты, қызметтік міндеттерді са­палы орындаудың маңызды факторы саналады.