Ел шебін күзеткен шекарашылар үшін 28 қыркүйек – қаралы һәм ерлік күні саналады. Себебі 1994 жылдың 28 қыркүйек күні батыр шекарашы Раджан тәжік-ауған шекарасындағы күші тең емес жаумен болған қақтығыста ерлікпен қаза тапқан болатын. Ең бастысы, шекарашы сол жолы патриоттық рухтың нағыз үлгісін көрсетті.
Таяуда ҰҚК Шекара академиясының Қараойдағы далалық оқуды қамтамасыз ету басқармасында, мұнан кейін Алматы облысы бойынша департаментінің Қарасай ауданы бойынша шекара басқармасында өткен іс-шаралар – батыр шекарашы Раджан Батырхановтың рухына тағзым етуге арналды. Ал аталған шараларды шекарашы ардагерлердің «Застава тарландары» республикалық қоғамдық ұйымының Алматы қаласы және Алматы облысы бойынша филиалы ұйымдастырды.
1994 жылы өзінің Отан алдындағы борышын сол кездегі Күршім шекара отрядының «Шыңдығатай» шекара заставасында атқарып жүрген жерінен өзі сұранып, тәжік-ауған шекарасына аттанған Раджанды алда ауыр ұрыстың күтіп тұрғанын ешкім білмек түгілі сезбеген де еді.
1994 жылдың 28 қыркүйегі күні екі жүзден астам мұздай қаруланған моджахед ТМД-ға мүше мемлекеттің, яғни Тәжікстанның оңтүстік шекарасын бұзып кіреді де Хорог қаласының аумағына қарай бет алады. Осы сәтте тоғыз автөлікке мінген моджахедтердің жолына қазақстандық және ресейлік шекарашылар қарсы тұрады да, қорғанысқа ыңғайлы төбе үшін қақтығыс басталып кетеді. Осы ұрыста ресейлік лейтенант Владимир Селюк пен қазақстандық шекарашы Раджан Батырханов төбені алу үшін дұшпанмен ерлерше арпалысады. Алайда лейтенант ауыр жараланады да, Раджан командирін жаудың жаңбырша төпелеген оғының астынан алып шығады. Сосын қол пулеметімен атысты жалғастырған ол бөлімшенің қолайлы жерге орнығып алып, моджахедтерге тыл жағынан соққы беруге мүмкіндік жасайды. Осы ұрыста өзінің әскери борышына мейлінше адал қазақ елінің өрені қаза табады.
Содан бері арадан сырғып 26 жыл өтті. Осы жылдардың ішінде батыр шекарашының ерлігін ұлықтауға арналған шаралар аз болған жоқ. Батыр шекарашы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен ІІ дәрежелі «Айбын» орденімен марапатталып, 2000 жылы оның есімі қазіргі Күршім ауданы бойынша шекара басқармасының «Шыңдығатай» шекара бөлімшесіне берілді. Сонымен қатар Тәжікстан елінің астанасы Душанбе қаласындағы көше мен мектеп Раджан Батырхановтың атымен аталады. Бұған жыл сайын Раджан туып-өскен Шығыс Қазақстан өңіріндегі Катонқарағайда өтіп келе жатқан іс-шаралар мен батыр атындағы көшені де қосуға болады.
ҰҚК Шекара академиясының далалық оқуды қамтамасыз ету басқармасында өткен шараға «Застава тарландары» республикалық қоғамдық ұйымының Алматы облыстық филиалының төрағасы, запастағы полковник А.Дубовпен бірге «Тәжік-ауған шекарасындағы жауынгерлік ұрыстарға және әскери қақтығыстарға қатысушы ардагерлер одағының» Алматы облыстық филиалының төрағасы, запастағы подполковник Марат Досыбаев, тәжік-ауған шекарасында Сарыөзек ротасын басқарған запастағы полковник Асқар Избанов, мерзімді қызметтің аға сержанты Алмас Талиповтар қатысты. Олар – осыдан тұп-тура 26 жыл бұрын 28 қыркүйекте болған қақтығысты көздерімен көріп қана қоймай, Раджан Батырханов сияқты батыр шекарашының арқасында жауға тыл жақтан соққы берушілерді басқарған және сол қақтығысқа белсене қатысқан ардагерлер.
Басқосуға қатысушылар есімі Шекара қызметінің тарихына алтын әріппен жазылған батыр Раджан туралы әріден әңгіме қозғап, курсанттарды ерлікке үндеді. Әсіресе Қорғаныс министрлігінің Сарыөзекте жасақталған ротасын басқарған запастағы полковник А.Избанов пен оның орынбасары болған подполковник М.Досыбаевтардың айтары аз болған жоқ. 1994 жылдың 28 қыркүйегінде жаумен болған қақтығыста шекарашылардың қайсарлықтары мен табанды әрекеттері жайында естеліктер айтты.
Ал Алматы облысы бойынша департаментінің Қарасай ауданы бойынша шекара басқармасында өткен екінші іс-шараға запастағы полковник А.Дубовпен бірге шекарашы ардагерлердің Алматы қаласындағы филиалының төрағасы, запастағы генерал-майор М.Мәжитов қатысты.
Айта кету керек, тоқсаныншы жылдары тәжік-ауған шекарасында ерлікпен қаза тапқан қазақстандық әскери қызметшілерге қойылған ескерткіш Шекара қызметі бойынша тек аталған ұжымда орнатылған. Сондықтан жыл сайын 7 сәуір – ерлікпен қаза тапқан Ұлттық ұланның 17 сарбазын еске алу үшін тәжік-ауған шекарасының ардагерлері осында жиналып, Раджан Батырханов бастаған батырларымызға тағзым етуді дәстүрге айналдырған.
Запастағы генерал-майор Марат Мәжитов шараның маңызына ерекше тоқталып өткен соң ескерткішке гүл шоқтарын қою рәсімі де басталды. Гүл шоқтары салынған себетті көтерген қос шекарашы бастаған топ қаза тапқандарға әскери құрмет көрсетті.
Иә, бойларында патриоттық рухтары бар өскелең ұрпақ барда батырларымыздың аты өшпейді. Солардың бірі Раджанның жасаған ерлігі – шекарашылардың Отан үшін отқа түсуге дайын екенінің айғағы.
Тамара ДӘУЛЕТБАЕВА,
ҰҚК Шекара қызметінің запастағы подполковнигі